TİCARİ DEFTERLER

1. TİCARİ DEFTERLER Doç. Dr. Mustafa ÇEKER mceker@cu.edu.tr

2. ÖZELLİKLERİ • Sürekli ilişki içindeki kişiler arasındaki karşılıklı borç ve alacakların ayrı ayrı ödenmesinden kurtulmak amacıyla açılan hesaplar “cari hesap” olarak adlandırılır. • Cari hesaplar, özellikle bankacılık alanında yaygın bir şekilde kullanılır. Bunun dışında, sigorta şirketleri ile acenteleri arasındaki ilişkilerde, fabrikalarla bayiler, yetkili satıcılar veya dağıtıcılar arasında da cari hesap sözleşmesine sıkça rastlanır. • Cari hesap, Türk Ticaret Kanununda düzenlenmiş olmakla birlikte, cari hesap sözleşmesinin taraflarının tacir olmasına gerek yoktur.

3. TANIMI VE UNSURLARI • TTK.m.87/I’e göre, cari hesap, iki kişinin para, mal, hizmet ve diğer hususlardan dolayı birbirindeki alacaklarını ayrı ayrı istemekten vazgeçip, bunları kalem kalem zimmet (borç) ve matlup (alacak) şekline çevirerek hesabın kesilmesinden sonra çıkacak bakiyeyi isteyebileceklerine ilişkin sözleşmelerdir. • Cari hesapta bulunması gereken zorunlu unsurlar şunlardır: • Aralarında sürekli bir ilişki olan iki tarafın bulunması • Taraflar arasında karşılıklı alacak ve borç doğuran para, mal veya hizmet alışverişinin bulunması • Tarafların bu işlemlerden doğan alacaklarını ayrı ayrı istemekten vazgeçerek bir hesapta toplanması hususunda anlaşması

4. TÜRLERİ • Bankacılık uygulamasında, “alacaklı cari hesaplar” ve “borçlu cari hesaplar” olmak üzere iki tür cari hesap söz konusudur. • Alacaklı cari hesaplar • Borçlu cari hesaplar

5. CARİ HESABIN ŞEKLİ VE SÜRESİ • Cari hesap sözleşmeleri, yazılı şekilde yapılmak zorundadır. • Cari hesapta, “sözleşme süresi” ve “hesap devresi” olmak üzere iki ayrı süre söz konusudur. • Sözleşme Süresi • Hesap Devresi

6. CARİ HESABA KAYIT • Cari hesaba ilişkin işlemleri, taraflardan biri yürütür. • Hesabı tutan taraf, sözleşme hükümlerini dikkate alarak karşılıklı alacak ve borçları hesaba kaydeder, faiz yürütür, hesap devresi sonunda bakiyeyi çıkararak hesap cetvelini düzenler ve karşı tarafa gönderir.

7. HESABA KAYIT ŞARTLARI • Bir alacağın cari hesaba kaydedilebilmesi için, aşağıdaki iki şartı taşıması gerekir: • Sözleşmenin yapılmasından sonra doğmuş olması • Vadesinin gelmiş (muaccel) olması • Ancak, sözleşme ile daha önceden doğmuş olan alacaklar ile henüz vadesi gelmemiş olan (müeccel) alacakların da cari hesaba kaydedileceği kararlaştırılabilir

8. HESABA KAYDEDİLEMEYEN ALACAKLAR • Takası mümkün olmayan alacaklar • Tevdi edilmiş veya haksız olarak alınmış veya hile ile alıkonulmuş olan bir şeyin iadesi veya bedeline ilişkin alacaklar • Nafaka ve işçi ücreti gibi bizzat alacaklıya ödenmesi gereken alacaklar • Devlet, il ve köy idareleri lehine kamu hukukundan kaynaklanan alacaklar • Belirli bir yöne harcanmak üzere bulundurulan alacaklar • Emre hazır tutulmak üzere teslim alınan para ve mallardan doğan alacaklar • Sözleşme ile cari hesaba kaydedilmeyeceği öngörülen alacaklar

9. CARİ HESAPTA FAİZ • Cari hesaba faiz yürütülmesi, üç ayrı şekilde yapılır: • Alacak Kalemlerine Faiz Yürütülmesi • Devre Sonu Bakiyesine Faiz Yürütülmesi • Bileşik Faiz Yürütülmesi

10. BAKIYENİN TESPİT VE KABULÜ • Cari hesapta bakiyenin tespiti, hesap devresi sonunda yapılır. • Hesabı tutan taraf, hesap bakiyesini belirler ve on beş gün içinde bir hesap cetveliyle birlikte karşı tarafa göndermek zorundadır. • Bu hesap cetveline tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde itirazda bulunulmaması, hesap bakiyesinin kabul edilmiş sayılmasını ve kesinleşmesini sağlar

11. CARİ HESABIN HÜKÜMLERİ • Cari Hesap Kalemlerinin Bir Bütün Oluşturması • Cari Hesap Kalemlerine Haciz Konulamaması • Alacaklara İlişkin Dava ve Savunma Haklarının Devam Etmesi • Tecdit • Ticari Senetlerin Hesaba Kaydedilmesi • Takas • Cari Hesap Kalemlerine Faiz Yürütülebilmesi • Alacağa Bağlı Teminatların Devam Etmesi

12. CARİ HESABIN SONA ERMESİ • Cari hesap sözleşmesi, TTK.m.96 gereğince, aşağıdaki hallerden birinin gerçekleşmesiyle sona erer: • Sözleşmede öngörülen sürenin bitmesi • Sözleşmede bir süre kararlaştırılmadığı takdirde, taraflardan birinin feshi ihbar etmesi • Taraflardan birinin iflâs etmesi • Taraflardan birinin ölümü veya hacir altına alınması üzerine, her iki taraf ve haleflerinin, on gün önceden haber vermek koşuluyla cari hesap sözleşmesini feshetmesi (TTK.m.97) • Taraflardan birinin alacaklısının hesaba haciz koydurtması halinde, on beş gün içinde haczin kaldırılmaması üzerine diğer tarafın sözleşmeyi feshetmesi • Cari hesaba ilişkin davalar, beş yıl geçmekle zamanaşımına uğrarlar.