سموم وآفت کشها واصول ایمنی کار با آنها

1. سموم وآفت کشها واصول ایمنی کار با آنها • محمد حنفی بجد • کارشناس بهداشت حرفه ای

2. تعریف : آفت کش یک نام عمومی است و به دسته ای از مواد شیمیایی اطلاق می شود که شامل حشره کشها ، کنه کشها ، جونده کشها ، نماتد کشها ، قارچ کشها ، و علف کشها می باشد.

3. تقسیم بندی آفت کشها در یک نگاه • مهار کننده های آنزیم استیل کولین استراز • ارگانوفسفره ها: پاراتیون، دیازینون،کلر پیروفوس • کارباماتها: سوین، آلدیکارب، دیکوفول، پروپوکسور • ارگانوکلره ها: ددت، اندوسولفان، لیندان، • ترکیبات آلی ازت دار:دی نیتروفنول،دینوکاپ • ترکیبات معدنی: اومایت، • هورمونهای رشد: توفوردی • ترکیبات سنتز شده از گیاهان:پرمترین،تترامترین • متفرقه: آمیدی، بنزیمدوازول، بیپیریدلیومی

4. درجه سمیت آفت کشی/ مقادیر LD50خوراکی • فوق العاده سمی = یک میلیگرم بر کیلوگرم یا کمتر • خیلی سمی = 50-1میلیگرم بر کیلوگرم • متوسط = 500-50 میلیگرم بر کیلوگرم • کمی سمی = 5000-500 میلیگرم بر کیلوگرم • عملا غیر سمی = 15000-5000 میلیگرم بر کیلوگرم • نسبتا بی ضرر = بیشتر از 15000 • LD50: دوزی از آفت کش که 50درصد جانواران مورد آزمایش را می کشد. • هر چه این مقدار کمتر باشد آفت کش خطرناک تر است.

5. درجه سمیت آفت کشی/ مقادیر LD50 جلدی • فوق العاده سمی =20 میلیگرم بر کیلوگرم یا کمتر • خیلی سمی = 200-20میلیگرم بر کیلوگرم • متوسط = 1000-200 میلیگرم بر کیلوگرم • کمی سمی = 2000-1000 میلیگرم بر کیلوگرم • عملا غیر سمی = 20000-2000 میلیگرم بر کیلوگرم • نسبتا بی ضرر = بیشتر از 20000

6. اکثر آفت کشها علاوه بر هدف خود ( جانور یا گیاه مورد نظر ) نسبت به انسان ، حیوانات اهلی و وحشی و حشرات مفید سمی بوده و می تواند از طریق جذب پوستی و استنشاق ذرات و یا قطرات سم معلق در هوا و به ندرت از طریق گوارش (عمدی ،غیر عمدی ) وارد بدن شده و ایجاد عوارض مسمومیت کند.

7. راه های ورود سم به بدن ریه چشم ها پوست دهان

8. میزان مواجهه درساکنین اطراف مزارعی که با اسپری های آفت کش سم پاشی می شوند و یا کار برد آفت کشها در داخل و یا خارج محیط های بسته و اتاقها و در برنامه های بهداشت عمومی بالاتر از سایر مکانها است .

9. باقیمانده سموم در آب ، غذا ، گوشت ، ماهی و سایر محصولات غذایی می تواند باعث تجمع سموم در بدن مصرف کنندگان شده و در دراز مدت عوارضی را نشان دهد.

10. مواجهه شغلی با آفت کشها معمولا“ در بین کارگران کارخانجات سازنده آفت کشها به صورت استنشاقی در کارگران کشاورزی و یا سم پاشی به صورت تماس پوستی وچشم ها بروز می کند.

11. شدت تماس در کشاورزی بسیار متغیر است که این بستگی به اندازه زمین ، نوع محصول ، طریقه کاربرد، شرایط آب و هوایی و مهارتهای کارگر و استفاده از وسایل حفاظت فردی دارد. • استفاده از دستکشهای حفاظتی بطور قابل ملاحظه ای تماس شغلی با آفت کشها را کاهش می دهد.

12. میزان سمی که وارد بدن می شود بستگی به : • وضعیت پوست بدن • محل تماس سم با پوست • و نوع سم دارد

14. 32% پوست سر 47% مجاری گوش ها 100% بیضه ها 12% کف دستها

15. در صورت وجود عوامل زیر بدن در معرض آسیب بیشتری خواهد بود : • بریدگی ، خراش و آسیب های پوستی • مرطوب بودن پوست • مدت زمان تماس سم با پوست

16. جذب: جذب از طریق پوست و استنشاق دو راه عمده ورود ماده سمی به بدن است مقدار جذب از طریق پوست برای سمومی که حلال آنها آب است کمتر است و یا به عبارت دیگر مقدار جذب از طریق پوست با قابلیت حلالیت سم در چربی نسبت مستقیم دارد. عوامل متعدد دیگری نظیر ساختار شیمیایی آفت کش، غلظت ترکیبات فعال ، مدت تماس ، درجه حرارت و رطوبت محل کاربرد ، مساحت سطح تماس یافته و ضخامت لایه شاخی پوست در میزان جذب موثرند.

17. توزیع: • آفت کشها از طریق خون بداخل ارگانهای بدن انتقال می یابند. • کبد و کلیه ظرفیت بالایی برای متابولیزه کردن تعداد زیادی از مواد شیمیایی دارند بعضی از این سموم تمایل زیادی برای تجمع در بافتهای چربی و عصبی داشته است

18. در بیشتر موارد واکنشهای متابولیکی که در بدن بر روی آفت کشها رخ می دهد سمیت آنها را کاهش می دهد ولی گاهی اوقات سمیت متابولیتهای ایجاد شده افزایش می یابد.

19. کنترل بهداشت شغلی کارگران آفت کش • دو روش اصولی رایج که برای برآورد میزانهای تماس و مقدار ترکیبات جذب شده از هر راه جذبی بکار می رود عبارتند از : • پایش محیطی • پایش بیولوژیک

20. پایش محیطی متشکل از اندازه گیری غلظتهای محیطی آفت کش در هوای تنفسی است که بوسیله پمپ نمونه برداری از هوای محیط های بسته و تعیین مقدار آلاینده در حجم هوای محیط کار استفاده می شود. اما در محیط های باز و برای کارگران سم پاش اندازه گیری تماسهای پوستی با پچ تست روی پوست کارگران و همچنین شناسایی و تعیین مقدار خود آفت کش و یا متابولیتهای آنها در بافتهای بدن شامل ( خون ، ادرار ، مدفوع ، هوای بازدمی و ...) مزایای بیشتری نسبت به پایش محیطی دارد و آن اینکه دوز واقعی جذب شده از هر راه ممکن را تعیین می کند.

21. اصول ایمنی در کار با آفت کشها : • کلیه ظروف حاوی سموم و آفت کشها بایستی دارای برچسبی باشندکه در این برچسبها اطلاعاتی شامل نام و نوع سم ، سمیت ،خصوصیات فیزیکی ، شیمیایی ،اطلاعات بهداشتی سم ، توصیه هایی در مورد کمکهای اولیه ، شرایط نگهداری و حریق ، آن ماده درج شده باشد.

23. تمام افرادی که از سموم دفع آفات استفاده می کنند باید قبل از مصرف اطلاعات کافی در مورد ماده مورد نظر را کسب کرده و از عوارض ناشی از تماس با سم اطلاع کافی داشته باشند.

24. در هنگام سم پاشی بایستی اطلاعاتی به ساکنین منطقه و یا محل در مورد زمان سم پاشی و نوع سموم مصرفی داده شده و به آنها گفته شود که اگر عوارض خاصی را مشاهده کنند سریعا“ موارد را گزارش نمایند.

25. انبارداری • رعایت نکات ایمنی در انبار داری و نگهداری ایمنی سموم دفع آفات بایستی انجام شود • این نکات شامل موارد زیر است : • کف انبار بتون و غیر قابل نفوذ ، دارای دما و رطوبت مناسب (15درجه سانتیگراد-40% ) با تهویه کافی و در ظروف کاملا“ در بسته ،بدور از مواد غذایی و بر روی پالت، جلوگیری از نشت و یا مخلوط شدن دو سم با یکدیگر که می تواند خطر اشتعال و یا آتش سوزی ایجاد کند. در دسترس بودن کپسولهای اطفاء حریق و جعبه کمکهای اولیه ضروری می باشد .

26. رعایت نکات ایمنی در هنگام سم پاشی • 1- استفاده از وسایل حفاظت فردی مناسب شامل لباس کار یکسره با آستر نخی ،پیش بند از جنس نئو پرن ، دستکش پلاستیکی ساق بلند با آسترپنبه ای ، چکمه پلاستیکی با جورابهای نخی ، کلاه ، عینک و شیلد صورت ، ماسک تنفسی مناسب • 2- خودداری از مصرف هر گونه مواد خوراکی ، آشامیدنی و کشیدن سیگار در طول مدت سمپاشی • 3- دور نگهداشتن افراد بخصوص کودکان از محل سمپاشی و خارج کردن حیوانات و پرندگان از محل سمپاشی

27. 4- سمپاشی نبایستی در جهت وزش باد و یا در هنگام بارندگی انجام شود • 5- خودداری از ورود افراد به محیط سمپاشی شده برای مدت 24 ساعت

28. نکات ایمنی بعد از انجام سم پاشی : • 1- تمیز کردن و شستشوی وسایل سمپاشی در پایان کار روزانه و عدم رها کردن باقی مانده سموم موجود در پمپ سم پاشی در رودخانه هاو یا آبهای راکد و یا جاری • 2- عدم استفاده از ظروف خالی سم به عنوان ظروف نگهداری مواد غذایی یا استفاده برای نگهداری غذای حیوانات

29. 3- سوزاندن ظروف و پاکتهای خالی سم و دفن کردن قوطی های خالی فلزی سموم در زیر خاک • 4- انجام معاینات دوره ای هر 6 ماه یکبار برای کارگران سم پاشی • 5- استحمام پس از پایان کار و تعویض کلیه لباسها و شستشوی کلیه وسایل حفاظتی مورد استفاده با آب و صابون