مبحث اول

3. مبحث اول

4. مشاوره دکتر سید مجتبی یاسینی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد Email: yassiniard@yahoo.com

5. مرور سريع • مشاوره چيست ؟ • طبق نظر انجمن مشاوره امريكا ،مشاوره عبارتست از: بكار گيري اصول بهداشت رواني، روانشناسي و رشد و تحول انسان از طريق مداخلات و راهكارهاي شناختي،عاطفي ، رفتاري يا سيستميك در جهت سلامتي ، رشدفردي و توسعه شغلی

6. مرور سريع • راهنمايي چيست ؟ • راهنمايي، فرآيند كمك به مردم براي انجام انتخاب هاي مهمي است كه بر زندگي آنها تاثير گذار است مثل برگزيدن روش زندگي (lifestyle)

7. مرور سريع • روان درماني چيست ؟ • بطور معمول روي مشكلات جدي مربوط به مباحث و تعارضات رواني، درونی و شخصي که منجر به بهبود قابلیت ها در فرد می شود.

8. بحث ما • از آنجا كه مرزبندي ميان مشاوره، راهنمايي و روان درماني نامشخص و متغير است ما تلاشهايمان را روي كاربرد مشاوره متمركز ميكنيم .

9. روند مشاوره تحت تاثير چند مشخصه دارد كه آنرا برای مراجع و مشاور مثمر ثمر می کند. تمامي مشخصه ها قابل اجرا براي همه موقعيت ها نيستند اما مشخصه هاي زير عملاٌ نتايج مثبتي ببار مي آورد. ساختار پيش قدم شدن شرايط زمانی و مکانی قابليت هاي مراجع قابليت هاي مشاور فاكتورهايي كه بر تغيير موثرند

10. فاكتورهايي كه بر تغيير موثرند • ساختار • درک متقابل مراجع و مشاور در خصوص شرایط، روشها، خصوصیات شخصیتی و پارامترهای مشاوره (Day & Sparacio, 1980, p.246) • اين امر به روند مشاوره رسميت می بخشد. بسیاری از افراد مراجع بدون هیچ ایده ای راجع به آنچه ميخواهند برا ي مشاوره مي آيند. مشاوره زماني حركت رو به جلو دارد كه مشاور و مراجع حد و مرز رابطه و آنچه را كه انتظار دارند را بدانند .

11. فاكتورهايي كه بر تغيير موثرند • پيشقدمي ،اكراه ،مقاومت • پيشقدمي را مي توان بعنوان انگيزه اي دانست كه فرد را به جلسه مي كشاند . آنها تا چه حد براي كا رانگيزه دارند ؟ • اكراه عمدتاً در افرادي كه توسط شخص ثالث جهت كمك ارجاع شده اند و بي انگيزه هستند ديده ميشود. • مقاومتعمدتاً در افرادي كه به زور براي مشاوره آورده شده اند ديده مي شود. این افراد تمایل دارند به صورت های مختلف روی مواضع خود پافشاری نمایند.

12. فاكتورهايي كه بر تغيير موثرند • شرايط فيزيكي • مشاوره مي تواند در هر جايي انجام شود اما حرفه اي ها معمولاٌ در محلي كه خلوت، امن و ساكت باشد كار مي كنند .

13. فاكتورهايي كه بر تغيير موثرند • قابليت هاي مراجع و مشاور • مشاورين عموماً تمايل دارند به افرادي مشاوره بدهند كه آنها را بيشتر دوست دارند. ما تحت تاثير خصوصيات فيزيكي مشورت گيرنده قرار مي گيريم . مهم است بدانيد چگونه با همه افراد كار كنيد و نهايت تلاش خود را براي همه آنها بكار گيرند . • افراد متقاضي مشاوره عمدتاً دوست دارند با مشاوريني كار كنند كه به مهارت، جذابيت و قابل اطمينان بودن معروف هستند.

14. چند اصل بنيادي • هر فرد مراجعه كننده را بايستي بعنوان يك ”شخص“ پذيرفته و با او تعامل بر قرار كرد .(مشاور الزاما تمامي رفتارها را تاييد نمي كند اما در همين حال مراجعه كننده را بعنوان يك شخص مي پذيرد). • مشاوره ، اساساٌ يك ارتباط آزاد است يعني فرد مجاز است هر چه مي خواهد بگويد بدون اينكه مورد توبيخ و يا قضاوت قرار گيرد . • مشاوره تاكيد دارد بر فكر كردن ” با “ فرد نه ” براي“ فرد . • مبناي تمامي تصميم هاي اتخاذي ، فرد مراجعه كننده است .

15. چند اصل بنيادي • مشاوره ، بر مشكلات فرد متمركز است . • مشاوره ،يك موقعيت يادگيري است كه نهايتاٌ باعث تغيير رفتار مي شود . • اثر بخش بودن مشاوره عمدتاً بستگي به خواست فرد براي ايجاد تغيير و چگونگی رابطه درماني بین مراجع و مشاور دارد . • رابطه مشاوره اي باید صادقانه باشد.

16. جلسه اول • هميشه جلسه اوليه وجود دارد كه طي آن دو طرف همديگر را از لحاظ امكان ايجاد ارتباط ارزيابي مي كنند .در اين جلسه موضوع جلسات بعدي تعيين مي گردد . • مهارت های زیادی وجود دارد كه در اين مرحله می توان از آن استفاده نمود.

17. جمع آوري اطلاعات • انواع سوالات : • باز: به فرد اجازه مي دهد كه پاسخ سوال را به شكلي مفصل و روان و آزاد بدهد. موقعي از آن استفاده مي شود كه شما بخواهيد پاسخ هاي مفصل تر و كامل تري بگيريد . • برای من شرح بده كه اين چگونه به شما کمک مي كند ؟ • بسته: اين نوع سوال به پاسخ يك يا دو كلمه اي نياز دارد . معمولا ً .... بلي يا خير . • آيا شما از اين نوع كار لذت مي بريد ؟

18. جمع آوري اطلاعات • نوع سوالات : • كاوشگرانه (تفحصي ):سوالي كه با چه كسي، كجا ،چگونه ،چه وقت شروع مي شود . • چه برنامه اي براي تكميل پروژه خود دارید ؟ • تقاضاي توضيح : درخواست ازفرد براي دادن اطلاعات بيشتر • كمك كن تا بفهمم اين ارتباط براي چيست ؟

19. جمع آوري اطلاعات و ايجاد ارتباط • زماني كه درصدد ايجاد ايجاد ارتباط با فرد مشورت گيرنده و جمع آوري اطلاعات هستيد مهارتهاي ديگري هستندكه بايد داشته باشيد و آنها را در خود ايجاد كنيد. بايستي روي تمايلات و احساسات فرد متمركز شويد . مهارتهاي مورد نياز شما عبارتنداز :

20. جمع آوري اطلاعات و ايجاد ارتباط • بيان مجدد /نقل مضمون • بيان مجدد آنچه از فرد شنيده ايد با كلماتي مختصر متفاوت. • بازتاب احساس • مشابه بيان مجدد است اما شما برجنبه عاطفي و ارتباط غير كلامي تكيه مي كنيد .

21. جمع آوري اطلاعات و ايجاد ارتباط • خلاصه احساس ها خلاصه ساده اي از چندين حس كه شما آن را بيان مي كنيد ( غير كلامي و كلامي ) • تصديق رفتار غير كلامي شما مراجع را متوجه مي كنيد كه پیام غير كلامي او را درک مي كنيد.

22. S.O.L.A.R. • زماني كه با فرد مراجعه كننده كار مي كنيد بايد پيامي بدهيد كه نشان دهدداريد گوش ميكنيد. • اين كار با نشان دادن توجه شما به او هم بصورت كلامي (پاسخ دادن به فرد) و هم غير كلامي قابل انجام است. • SOLAR يك اختصار است كه به شما كمك مي كند بخاطر بسپاريد چگونه گوش بدهيد.

23. S : به فرد مستقيما(Squarely) نگاه كنيد يعني طوري بنشينيد كه نشان دهنده توجه و درگير بودن شما باشد . • O : يك وضعيت باز(Open) را انتخاب كنيد هر دو پا روي زمين دستها خم و روي هم قرار داده شوند. • L : در حاليكه روي شما بطرف فرد است به سمت وي خم(Lean) شويد در حالیکه لازم است فاصله مناسب رعایت شود. • E : تماس چشمي(Eye) را حفظ كنيد نگاه كردن به دوردست يا پايين نشان مي دهد كه شما از گفته هاي فرد خسته شده ايد يا خجالت مي كشيد . نگاه كردن به شخص نشان دهنده علاقه و اشتياق شماست . • R : در عين حال كه اين مهارتها را به مهارتهاي شنيداري خود اضافه مي كنيد خونسرد و آرام(Relax) باشيد.

24. لمس كردن فرد • لمس فرد مراجعه كننده در جامعه امروزي بسيار مسئله ساز است اما مشاورین لمس کردن را مهم و نشان از توجه و مراقبت و همدلی می دانند اما لمس کردن می تواند به راحتی مورد سوء استفاده و سوء تفاهم قرار گرفته و به ارتباط مشاوره اي آسيب برساند.

25. ليست هاي متعددي از رفتارهاي غير مفيد وجود دارند كه عمومي ترين آنها مشتملند بر : نصيحت كردن سخنراني كردن پرسيدن سوالات اضافي داستان سرايي پرسيدن ”چرا؟“ چند رفتار غير مفيد

26. سخني در باب اهداف • هدف در مشاوره كمك مي كند تا سمت و سوی رابطه مشاوره ای را مشخص کند. • جلسات بدون هدف باعث سردرگمي می شود.

27. راهنماي هدف • اهداف باید مورد توافق طرفین قرار گیرد. • اهداف ویژه باید مشخص گردد. • اهداف باید متناسب با رفتار فرد باشد. • اهداف باید قابل حصول باشد. • اهداف باید قابل اندازه گيري باشد. • اهداف باید عینی و قابل مشاهده باشد. • اهداف باید قابل فهم بوده و امكان بيان مجدد آنها بطور شفاف وجود داشته باشد.

28. ادراك واقعيت” ادراك، واقعيت است“ • با گذر از مرحله اول مشاوره، شما می توانید دنیا را از دیدگاه مراجع ببینید. • فرد، واقعيت را آنگونه كه خود در مي يابد درست مي داند و غالبا تنها يك طرف قضيه را مي بيند. • هنگامي كه شما با فرد كار مي كنيد ممكن است فريمهاي جديدي به تصاوير آنها از واقعيت اضافه كنيد و راههايي تازه براي نگاه به مسائل ارائهنماييد.

29. چند مهارت مهم وجود دارد كه بطور خلاصه شرح داده مي شود هر يك از آنها يك ريزمهارت “micro-skill” تلقي مي شود كه شما در طول برنامه آموزش مشاوره بايستي در خود ايجاد كنيد . همدلي و همدردي راهبري پاسخگويي خود آشکار سازی بی واسطگی (نزدیکی) شوخي رویارویی مهارت ها و ابزارهاي مهم براي مشاوره

30. همد لي و همدردي • شما سعي در ايجاد رابطه- با رعايت تمامي مهارتهايي كه قبلاً ذكر شد - مي نماييد در حاليكه همه اين مهارتها بدون استفاده از همدلي با مانع مواجه مي شوند.

31. پيش بردن مراجع – راهبري • چند راه براي ”راهبري“ فرد به جلو در يك جلسه وجود دارد اين راهها شامل استفاده از سكوت، پذيرش، نقل مضمون و غيره مي باشد. • مواظب باشيد چگونه راهبري مي كنيد و به كجا مي رويد . شما روي موضوعات فرد مراجعه كننده كار مي كنيد نه موضوعات خودتان و نه آنچه شما فكر مي كنيد كه فرد بايد روي آن كار كند.

32. پيش بردن مراجع – راهبري • بيان مجدد محتوا • بازتاب محتوا • بازتاب احساس • حداقلّ تشويقات مثل :: “I see” يا “uh huh” • تشويقات عمومي : گفتگوي مستقيم و بيشتر فرد راجع به يك موضوع خاص .مثلاً ”لطفاًدر مورد .... بيشتر براي من توضيح بده“ • تشويق /حمايت • سكوتِ موثر در درمان( TherapeuticSilence )

33. شيوه هاي پاسخگويي • تصور کلی از مشاوره این است که عمدتاً روی احساسات و عواطف تکیه دارد در حالی که این صحیح نمی باشد. • از آنجا كه مشاوره به افراد كمك مي كند تا ناملایمات عاطفی خود را حل کنند نحوه پاسخ دهي و ارتباط فرد با ديگران، بر چگونگي پاسخ دهي به فرد مراجعه كننده تاثير خواهد داشت .

34. شيوه هاي پاسخگويي • پاسخگويي احساسي • بر محور احساسات استوار است . • پاسخگويي رفتاري • بر اعمال و رفتار متمركز است . • پاسخ شناختي • بر افكار و شناخت ها استوار است . شما اين شيوه ها را دز طول جلسه، موازنه مي كنيد.

35. خود آشکار سازی • Self-disclosureشناساندن يك فرد توسط خودش به فرد ديگر (مراجعه كننده ) با دادن اطلاعات شخصي است . • خود آشکار سازی مشاور توسط خودش تنها زماني ضروري است كه با روند درماني مرتبط باشد. خود آشکار سازی بيش از حد و اندازه خود ، روند مشاوره را دچار مانع كرده و ممكنست از شكل گيري ارتباط با مشاور جلوگيري كند .

36. بی واسطگی ( نزدیکی) • اين امر شامل درک و فهم مشاور است. از آنچه بين مشاور و مراجع در جریان رابطه درمانی اتفاق می افتد و بر دو نوع است : • بي واسطه بودن در ارتباط (بين مراجعه كننده و مشاور ) • بي واسطه بودن في المجلس (Here & Now) بر بعضي وقايع ويژه در جلسه متمركز است .

37. شوخي • در صورت استفاده بجا، شوخي مي تواند تاثير مثبتي بر روند مشاوره داشته باشد. • جلسه مشاوره ، جايي نيست كه در آن جوك هاي جديد موقع تفريح را تعريف كنيم !

38. رویارویی • اين به معناي خاموش کردن یا ساکت کردن مراجع به خاطر یک کار اشتباه نیست. • اين امر به معناي دعوت فرد براي دقيق تر ديدن رفتاري است كه كارساز نبوده و باعث اختلال در رشد ، تغییر یا سلامت فرد شده است. • يك چالش ......

39. رويارويی • رویارویی باید زمانی انجام شود که شخص مطمئن باشد که رابطه درمانی شما با مراجع به اندازه ای قوی شده است که مراجع می تواند این رویارویی را بپذیرد. • مثال : ”شما گفتيد كه مي خواهيد اين رفتار را تغيير دهيد اما بنظر مي رسد داريد همچنان آنرا تكرار مي كنيد . كمك كن بفهمم كه چه اتفاقي دارد مي افتد و چقدر تكرار اين الگو به شما كمك مي كند ؟“

40. Transference & Countertransference • ايده اي كه قدمت آن به زمان فرويد بر مي گردد و تمامي فرمهاي مشاوره ،راهنمايي و روان درماني را تحت تاثير قرار مي دهد.

41. Transference & Countertransference • Transference • فرافكني احساسات ،گرايش و تمايلات گذشته يا فعلي فرد مراجعه كننده به مشاوراست و سبب شود که مراجع واکنش شبیه آنچه با دیگران داشته به شما نشان دهد. • اين امر مي تواند مستقيم ويا غير مستقيم بوده وسبب شود كه مراجعه كننده واكنشي شبيه ارتباط قديم يا فعلي خود در مقابل شما ایجاد کند.

42. Transference & Countertransference • Countertransference • اين امر فرافکنی واكنش احساسی مشاور نسبت به مراجع است و می تواند فرمهاي گوناگوني از تمايل به خشنود سازي و لذت بردن مراجع تا تقاضاي ايجاد رابطه اجتماعي يا جنسي با مراجع باشد در صورت وقوع اين امر باید مشاوره براي فرد مشاور صورت مي گيرد .

43. خاتمه دادن به جلسات • هيچ رمز و راز عمده اي براي خاتمه دادن جلسات وجود ندارد. • اين موارد راهنما هستند : • سر وقت جلسه را شروع و به پايان ببريد . • 5 دقيقه يا بيشتر وقت براي خلاصه كردن جلسه بگذاريد . • بطور طبيعي خاتمه جلسه را توضيح دهيد ( مثلا بگوييد وقت ما رو به اتمام است ). • تكليف تعيين كنيد. • وقت ملاقات بعدي را مشخص كنيد.

44. سوالات

45. با تشكر

47. نكات جالب مشاوره اي براي مشاورينزماني كه بعنوان مشاور فعاليت مي كنند

48. عوامل تنش زا • برقراي توازن بين دانشكده ، كار و خانواده • از هم پاشيدگي خانواده • ارتباطات • انتخاب شغل • انباشتگی اطلاعات • سازگاري • تروريسم • ركود • پول

49. نيازهاي مشاوره اي در محيط دانشگاه • از هر 10 دانشجو يك نفر جهت مشاوره روانشناسي مراجعه مي كند. 25% از آنها در حال مصرف داروي روانپزشكي بوده و تا 16% افراداز يك دهه پيش آن را مصرف ميكرده اند. • از هر 3 فردگزارش شده، يك مورد دچارآنچنان افسردگي شديدي مي باشد كه عملكرد وي را مختل كرده است. • از هر 10 مورد يك مورد بطور جدي در صدد خودكشي بوده و از هر 100 مورد يك مورد اقدام به خودكشي كرده است. نسبت دانشجويان به مشاورين بهداشت درماني درسطح كشوري 1511 به 1 است . (آمار مربوط به كشور ايالات متحده آمريكا مي باشد.)

50. B.A.T.S Brief Approach for Transitioning Students