Φως στο μυστήριο της ακουστικής των Αρχαίων Θεάτρων

1. Φως στο μυστήριο της ακουστικής των Αρχαίων Θεάτρων

2. Η εξαίρετη ακουστική για την οποία το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου είναι διάσημο, οφείλεται στα πέτρινα εδώλιά του, καθώς το σχήμα και η διάταξή τους είναι ιδανικά για το φιλτράρισμα των θορύβων χαμηλής συχνότητας, καταδεικνύει έρευνα Αμερικανών επιστημόνων.

3. Εδώλια σιγαστήρες Ήδη από τον 1ο π.Χ αιώνα, ο Ρωμαίος αρχιτέκτονας Βιτρούβιος θαύμαζε το πώς οι αρχαίοι Έλληνες είχαν διαρρυθμίσει τα καθίσματα της Επιδαύρου «σύμφωνα με την επιστήμη της αρμονίας» για να ακούγονται καθαρότερα οι φωνές των ηθοποιών. Ακόμα και ο παραμικρότερος ψίθυρος στη σκηνή του θεάτρου ακούγεται πεντακάθαρα στις τελευταίες θέσεις σε απόσταση 60 μέτρων. Το θέατρο κατασκευάστηκε τον 4ο π.Χ. αιώνα και ήρθε ξανά στο φως το 1881. Αρχικά είχε 34 σειρές καθισμάτων, οι Ρωμαίοι όμως πρόσθεσαν ακόμα 21.

4. ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΜΕΛΕΤΕΣ • Ο Νίκο Νετκλέρκ και η ΣίντιΝτεκέιζερ του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Τζόρτια, οι οποίοι είχαν ήδη μελετήσει την ακουστική σε αρχαία θέατρα των Μάγια στο Μεξικό, αποφάσισαν να διερευνήσουν τη θαυμάσια ακουστική της Επιδαύρου. • Όπως αναφέρει το Nature.com. οι υπολογισμοί τους έδειξαν ότι οι κλιμακωτές θέσεις του θεάτρου λειτουργούν ως ηχητικό φίλτρο, καθώς το σχήμα τους είναι ιδανικό για να καταστέλλει τους ήχους χαμηλής συχνότητας, κύριο συστατικό του θορύβου. • Η διάταξη των θέσεων, που θυμίζει τα πάνελ ηχομόνωσης σε σχήμα αβγοθήκης, φιλτράρει τις συχνότητες κάτω από 500 Hertz, όπως το μουρμούρισμα του κοινού και το θρόισμα των φύλλων.

5. Η εξασθένιση των χαμηλών συχνοτήτων επιτρέπει να ακούγονται πλουσιότερες οι φωνές των ηθοποιών, που αποτελούνται κυρίως από υψηλές συχνότητες. • Η αφαίρεση των χαμηλών τόνων από τις φωνές δεν δημιουργεί πρόβλημα, καθώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να συμπληρώνει τις συχνότητες που λείπουν -ένα φαινόμενο που αξιοποιείται σε ηχεία μικρού όγκου τα οποία ακούγονται στο αφτί πολύ μεγαλύτερα. • Οι ερευνητές παραδέχονται ότι η παρουσία κοινού στο θέατρο πιθανότατα θα άλλαζε την ακουστική του με τρόπο που δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί, λόγω του περίπλοκου σχήματος και της ανομοιογένειας του ανθρώπινου σώματος. • Υποστηρίζουν όμως ότι τα συμπεράσματά τους για το θέατρο της Επιδαύρου θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στο σχεδιασμό σταδίων με καλύτερη, φυσική ακουστική. • Η έρευνα δημοσιεύεται στην επιθεώρηση της Αμερικανικής Εταιρείας Ακουστικής.

6. 1 . Το μυστικό της ηχητικής των αρχαίων θεάτρων Η ηχητική των αρχαίων θεάτρων που θαυμάζουμε σήμερα εξασφαλιζόταν με τα αντηχούντα αγγεία που βρίσκονταν κάτω από τα σκαλιά του κοίλου και τα σκηνικά άλλαζαν σχεδόν αυτόματα, όπως αποδεικνύει η ανασκαφική έρευνα στο Αρχαίο Θέατρο του Δίου. «τα αντηχούντα αγγεία τοποθετούνταν σύμφωνα με έναν μαθηματικό υπολογισμό σε κόγχες κάτω από τα σκαλιά του κοίλου, διηρημένα σε αγγεία τέταρτης, πέμπτης, όγδοης και διπλής όγδοης, σύμφωνα με τις αντηχήσεις τους στις διάφορες νότες. Οταν η φωνή των ηθοποιών, περιβάλλοντας τα αγγεία, που είναι στον ίδιο τόνο με αυτήν, προκαλεί την αντήχησή τους, γίνεται πιο δυνατή, πιο καθαρή και πιο μεγαλεπήβολη».

7. Ολα ξεκίνησαν όπως φαίνεται από την εισαγωγή των μαθηματικών και της θεωρίας των αριθμών από τους Πυθαγόρειους στην αρχιτεκτονική. • Τότε χρησιμοποίησαν γεωμετρικές χαράξεις στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό των κτιρίων και ειδικότερα των θεάτρων. • «Ειδικά ο σχεδιασμός των θεάτρων επηρεάστηκε σημαντικά από την ακουστική, η οποία διαμορφώνεται σε επιστήμη από τον Αριστόξενο τον Ταραντίνο. • Ο Βιτρούβιος στο πέμπτο βιβλίο του αναλύει την αρμονική θεωρία του Αριστόξενου και παραθέτει μουσικό διάγραμμα του Αριστόξενου. • Το διάγραμμα αυτό δεν έχει σωθεί. Είναι όμως εύκολο να το αναπαραστήσουμε με βάση τις περιγραφές του Βιτρούβιου. • Ο Αριστόξενος μας δίνει τις ακριβείς θέσεις και τις προδιαγραφές των "ηχείων", δηλαδή των αντηχούντων αγγείων».

8. 2 . Το μυστικό της ηχητικής των αρχαίων θεάτρων Εκτός από τις αρχαίες πηγές, «σύγχρονες ακουστικές έρευνες αποδεικνύουν ότι στα αρχαία θέατρα έχουν εφαρμοστεί βασικές αρχές σχεδιασμού που εξασφαλίζουν ηχοπροστασία, ακουστική ζωντάνια, διαύγεια και καταληπτότητα του θεατρικού λόγου. Μια από τις βασικότερες αρχές είναι η ενίσχυση της φωνής με έγκαιρες, θετικές ηχοανακλάσεις επάνω σε στοιχεία του θεάτρου (δάπεδο ορχήστρας, πρόσοψη κτιρίου σκηνής, λογείο), για την εξασφάλιση ενός φυσικού, αυτοδύναμου (παθητικού) μεγαφώνου, που αναπληρώνει τις ενεργειακές απώλειες, κυρίως στα υψηλότερα καθίσματα του κοίλου».

9. Αναπαράσταση του μουσικού διαγράμματος του Αριστόξενου για τη θέση των αντηχούντων αγγείων με βάση την περιγραφή του Βιτρούβιου

10. ΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ • Το θέατρο ως λόγος και τέχνη εξελίχθηκε μαζί με το κτίριο της σκηνής, τη σκηνογραφία και την τεχνολογική υποστήριξή της. • Οι «σκηνικοί αγώνες» απαιτούσαν τέσσερις έως πέντε παραστάσεις την ημέρα. • Επρεπε λοιπόν τα σκηνικά να αλλάζουν γρήγορα και εύκολα. • Τα θέατρα διέθεταν «θύρες», μεγάλα ανοίγματα στο κτίριο της σκηνής, τα οποία καλύπτονται με ζωγραφισμένους ξύλινους πίνακες ή υφασμάτινα πετάσματα. • Για την αυτόματη αλλαγή των σκηνικών αναφέρεται πως είχαν την «περίακτο», μια πρισματική περιστρεφόμενη κατασκευή. • Είχαν επίσης το «εκκύκλημα» το «ημικύκλιο» και το «στροφείο», κυλιόμενες εξέδρες, τη «μηχανή» ή «κράδη» και την «γέρανο» για τη μεταφορά στον αέρα ανθρώπων ή των «από μηχανής θεών» και το «θεολογείο», εξέδρα στην οποία κάθονταν οι θεοί για να μιλήσουν με τους θνητούς. • Για την αναπαράσταση καιρικών φαινομένων είχαν το «κεραυνοσκοπείο» και το «βρονείο», καθώς και τη «χαρώνεια κλίμακα», υπόγειο διάδρομο για την άνοδο και κάθοδο στον κάτω κόσμο των χθόνιων θεών και των φαντασμάτων.

11. ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥΣ ΣΤΑ ΘΕΑΤΡΑ • Η σύγχρονη έρευνα για τον αρχαίο μηχανολογικό εξοπλισμό των θεάτρων καταλήγει σε αντικρουόμενες απόψεις, υποστηρίζει ο κ. Καραδέδος, γιατί βασίζεται σε ελλιπή δεδομένα. • «Στο ανασκαμμένο Θέατρο του Δίου, όμως, παρά την κακή κατάσταση διατήρησής του, σώθηκαν αρκετά στοιχεία, τα οποία τεκμηριώνουν τη θέση και εν μέρει τη λειτουργία αρκετών από τους θεατρικούς μηχανισμούς, όπως των "περιάκτων", του "θεολογείου", της "γέρανου", της "χαρώνειας κλίμακας", του "κεραυνοσκοπείου", καθώς και ανασυρόμενης αυλαίας χωρισμένης σε τρία τμήματα».

12. Αρχαίο Θέατρο Ασπένδου

16. Το καλύτερα διατηρημένο θέατρο στη Μικρά Ασία χωρητικότητας 20000 θεατών. • Αρχιτέκτονάς του ο Ζήνωνας, έζησε επί Μάρκου Αυρηλίου 161-180 μ.Χ. • Είναι ρωμαϊκού τύπου με μεγάλη σκηνή που ορθώνεται μπροστά στο κοίλο δημιουργώντας ένα κλειστό σκηνικό για την εξυπηρέτηση του δράματος. • Αντίθετα τα ελληνικά θέατρα ανοίγονται στο τοπίο. • Έχει ύψος 25 μέτρα. Ο κάτω όροφος της σκηνής είναι Ιωνικού ρυθμού ενώ ο πάνω Κορινθιακού. • Πλούσια διακόσμηση. Το κοίλο δεν είναι σκαμμένο αλλά στηρίζεται σε θολωτές στοές. Εξαιρετική ακουστική. • Φιλοξενεί παραστάσεις του Φεστιβάλ Αττάλειας.

17. Τα μέρη του αρχαίου ελληνικού θεάτρου

18. Κάτοψη αρχαίου ελληνικού θεάτρου και τα μέρη σκηνής, ορχήστρας και κοίλου Τα κύρια μέρη του αρχαίου ελληνικού θεάτρου ήταν η σκηνή, η ορχήστρα και το κοίλον, με τα ακόλουθα επιμέρους μέρη: • Η σκηνή: ορθογώνιο, μακρόστενο κτήριο, που προστέθηκε κατά τον 5ο αι. π.Χ. στην περιφέρεια της ορχήστρας απέναντι από το κοίλον. Στην αρχή ήταν ισόγεια και χρησιμοποιούταν μόνο ως αποδυτήρια, όπως τα σημερινά παρασκήνια και τα καμαρίνια. • Το προσκήνιο: μια στοά με κίονες μπροστά από τη σκηνή. Ανάμεσα στα διαστήματα των κιόνων βρίσκονταν θυρώματα και ζωγραφικοί πίνακες (τα σκηνικά). Τα θυρώματα του προσκηνίου απέδιδαν τρεις πύλες, από τις οποίες έβγαιναν οι υποκριτές. Το προσκήνιο ήταν αρχικά πτυσσόμενο, πιθανώς ξύλινο. • Τα παρασκήνια: τα δύο άκρα της σκηνής που προεξέχουν δίνοντάς της σχήμα Π στην κάτοψη. • Οι πάροδοι: οι διάδρομοι δεξιά και αριστερά από τη σκηνή που οδηγούν στην ορχήστρα. Συνήθως σκεπάζονταν με αψίδες..

19. Η ορχήστρα: Η ημικυκλική (ή κυκλική, π.χ. Επίδαυρος) πλατεία στο κέντρο του θεάτρου. Συνήθως πλακόστρωτη. Εκεί δρούσε ο χορός. • Η θυμέλη: ο βωμός του Διονύσου στο κέντρο της ορχήστρας. • Ο εύριπος: αγωγός απορροής των υδάτων στην περιφέρεια της ορχήστρας από το μέρος του κοίλου.

20. Το κοίλον: όλος ο αμφιθεατρικός χώρος (με τα εδώλια, τις σκάλες και τα διαζώματα) γύρω από την ορχήστρα όπου κάθονταν οι θεατές. • Οι αναλημματικοί τοίχοι: οι τοίχοι στήριξης του εδάφους στα άκρα του κοίλου. • Οι αντηρίδες: πυργοειδείς τοίχοι κάθετοι προς τους αναλημματικούς που χρησιμεύουν στην καλύτερη στήριξή τους. • Τα διαζώματα: οριζόντιοι διάδρομοι που χωρίζουν τις θέσεις των θεατών σε οριζόντιες ζώνες. • Οι σκάλες: κλιμακωτοί εγκάρσιοι διάδρομοι για την πρόσβαση των θεατών στις θέσεις τους. • Οι κερκίδες : ομάδες καθισμάτων σε σφηνοειδή τμήματα που δημιουργούνται από τον χωρισμό των ζωνών με τις σκάλες. • Τα εδώλια: τα καθίσματα, οι θέσεις των θεατών. • Η προεδρία : η πρώτη σειρά των καθισμάτων όπου κάθονταν οι επίσημοι.

21. Επίδαυρος-ετοιμολογία & χρυσό Φ

22. Η λέξη Επίδαυρος σημαινει "Δρα Επι της Αυρας" Δεν είναι τυχαία και η ύπαρξη των Ασκληπιείων εκεί, που έχει να κάνει με τον ήχο ,την ακουστική, την επίγεια μουσική αρμονία η οποία συγχρονίζεται με την συμπαντική μουσική αρμονία και την ίαση. Η ακουστική λοιπόν στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου έχει το αξιοπερίεργο, ότι έτσι όπως ακούγονται καθαρά τα Ελληνικά εκεί, δεν μπορούν να ακουστούν άλλες γλώσσες, υπάρχει δηλ κάποιου είδους συντονισμού του ήχου, της Μαθηματικής Ελληνικής γλώσσας, του χώρου και της ακουστικής, και αυτό γιατί η Ελληνική γλώσσα είναι μουσική γλώσσα. (γνωστή δε η σχέση μεταξύ μουσικής αρμονίας και των μαθηματικών και των μαθηματικών με την αρμονία του σύμπαντος, όπως επίσης γνωστό είναι ότι στην αρχαία Ελλάδα η μουσική, η αριθμητική η γεωμετρία και η αστρονομία ήταν αδελφές επιστήμες)

23. Η ορχήστρα του είναι ένας τέλειος κύκλος, ενώ το κοίλον του αποτελεί τμήμα σφαίρας. • 34 σειρές καθισμάτων στο κάτω διάζωμα και • 21 σειρές καθισμάτων στο επάνω διάζωμα δίνουν • τον αριθμό 55 (ЭЄ). • το άθροισμα των 6 πρώτων αριθμών • (1+2+3+4+5+6) = 21 • το άθροισμα των 4 τελευταίων • (7+8+9+10) =34. • Το άθροισμα των πρώτων 10 αριθμών • (1+2+3+4+5+6+7+8+9+10) = 55 (ЭЄ).

24. Ο χρυσός αριθμός Φ κάνει την εμφάνιση του μιας και η αναλογία σειρών των δυο διαζωμάτων 21/34=0,618=Φ, αλλά και η αναλογία του κάτω διαζώματος προς το σύνολο των σειρών 34/55=0,618=Φ.

25. ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΜΑΚΕΤΑΣ ΑΡΧΑΙΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΑΘΗΤΡΙΑ ΤΗΣ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΜΜΕΛΕΙΑ ΦΙΛΙΠΠΟΠΟΥΛΟΥ

26. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΤΩΝ ΜΑΣΚΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΗΣ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

28. ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ: • ΖιώνγκαςΔημήτριος • ΘεοδωρακόπουλοςΔημήτριος • ΚανελλήςΚανέλλος • ΚαραγιαννίδουΆννα • ΚαραμάνοςΑριστείδης • ΚαραμάνουΕλένη • ΚατσαΐτηΜαρία • ΚοντοπούλουΣοφία • ΚοσκινάςΠαναγιώτης • ΚουρεμένουΆννα • ΚουτσουμπήςΑλέξανδρος • ΚωστάκηςΠαύλος • ΚωστοπούλουΜαρία • ΚωτούλαςΘωμάς • ΜαμέλιΦατιόν • ΜατσάγκαςΠαναγιώτης • ΜεσσάρηΞένη • ΜιχαλοπούλουΜαρία • ΜουρατάιΑουρέλα • ΖιώνγκαςΔημήτριος • ΘεοδωρακόπουλοςΔημήτριος • ΚανελλήςΚανέλλος • ΚαραγιαννίδουΆννα • ΚαραμάνοςΑριστείδης • ΚαραμάνουΕλένη • ΚατσαΐτηΜαρία • ΚοντοπούλουΣοφία • ΚοσκινάςΠαναγιώτης • ΚουρεμένουΆννα • ΚουτσουμπήςΑλέξανδρος • ΚωστάκηςΠαύλος • ΚωστοπούλουΜαρία • ΚωτούλαςΘωμάς • ΜαμέλιΦατιόν • ΜατσάγκαςΠαναγιώτης • ΜεσσάρηΞένη • ΜιχαλοπούλουΜαρία • ΜουρατάιΑουρέλα

30. ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΜΕΛΗΘΗΚΑΝ ΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΛΙΑΚΟΥ ΕΛΕΝΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΜΑΡΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ