Download
1 / 16
160 likes | 356 Views
بسم الله الرحمن الرحیم. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران معاونت اسناد ملی اداره کل اطلاع رسانی و ارتباطات گروه ارتباطات آرشیوی 1386. نمايشگاه ملي شدن صنعت نفت.
E N D
بسم الله الرحمن الرحیم سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران معاونت اسناد ملی اداره کل اطلاع رسانی و ارتباطات گروه ارتباطات آرشیوی 1386
نمايشگاه ملي شدن صنعت نفت دولت ایران در طول سالهای جنگ جهانی دوم به علت تحولات اوضاع سیاسی- اقتصادی جهان و تغییر شرایط قراردادهای نفتی در کشورهای نفت خیز خاورمیانه و از سوی دیگر با کاهش سهام نفت شرکت ایران و انگلیس، خواستار بازنگری در قرارداد 1933 شد. از این رو در تاریخ 29 مهر ماه 1326 (21 اكتبر 1947) دولت قوام السلطنه و پس از آن دولت حکیمی موظف شدند تا برای تأمین منافع مادی و معنوی ایران از شرکت نفت جنوب اقدام نمایند. پس از يك سال تلاش و فعالیت سیاسی، بالاخره نویل گیس از طرف انگلستان وارد تهران شد و دولتمردان ایرانی پیشنهادات و نظرات خود را در 25 ماده به او تسلیم كردند. این مذاکرات دو هفته به طول انجامید و نمایندة انگلستان در بازگشت به كشورش، پیگیر خواستهای ایرانیان شد. اما در این فاصله التهابات زیاد هیأت حاکمه ایران منجر به برکناری حکیمی و هژیر گردید و نویل گیس نیز در بازگشت به ایران مخالفت مقامات شرکت را به دولت مردان ایراني اعلام کرد و مذاکرات بی نتیجة خویش را با محمد ساعد مراغهای تا پایان سال 1327 ادامه داد. بار دیگر ساعد مراغهای، ویلیام فریزر، رئیس هیأت مدیره شرکت نفت ایران و انگلیس را برای بهبود مذاکرات به تهران دعوت کرد. با پیچیده شدن اوضاع به پیشنهاد گلشائیان وزیر دارایی، کار به حکمیت کشیده شد. هیأت دولت با اين حكميت مخالفت كرد.
به هر حال در تاریخ 26 تیرماه 1328(17 ژوئیه1949) مذاکرات به امضای قرارداد الحاقی (قرارداد 1933) گس-گلشائیان منجر شد. اين بار مجلس آن را نپذیرفت و کشمکشها بالا گرفت. ساعد مراغهای معزول شد و رجبعلی منصور نتوانست کار را دنبال کند. با روی کار آمدن حاج علی رزم آرا در تاریخ پنجم تیر1329، گروه اقلیت مجلس به رهبری دکتر مصدق که از ابتدا با انتصاب سپهبد رزم آرا به نخست وزیری مخالف بودند، دولت رزم آرا را در بیستم مهر 1329 به خاطر دفاع از قرارداد الحاقی استیضاح کردند. در تاریخ 27 مهر ماه به دلیل فشارهای سیاسی داخلی و خارجی، استیضاح مسکوت ماند. کمیسیون مخصوص نفت در نوزدهم آذر 1329 ضمن مخالفت، قرارداد الحاقی گس- گلشائیان را کافی ندانست و در 21 دی 1329 مأمور شد تا ظرف دو ماه وظیفه و رویة دولت را در حل قضیه نفت تعیین و اعلام نماید. از این به بعد رویارویی ها رنگ دیگر یافت. در 30 بهمن کمیسیون نفت از دولت سپهبد رزم آرا پاسخ به دو سئوال را درخواست کرد: 1-آیا دولت شما، حتی با کمک کارشناسان خارجی قادر است که از معادن نفت جنوب بهره برداری کند یا خیر؟ چنانچه جواب این سئوال منفی است علل آن را بیان دارید.
2- چنانچه دولت ایران هیچگونه تغییری در مشتریان نفت ندهد و کلیه محصول معادن نفت جنوب را بعد از مصرف داخلی با دول و بنگاههایی معامله کند که تا کنون با شرکت نفت معامله میکردهاند، آیا ممکن است ملی شدن صنعت نفت ایجاد عکسالعملهائی کند یا خیر؟ در صورت امکان توضیح دهید که عکسالعملهای احتمالی چيست و نتایج آنها كدام است؟ کمیسیون مخصوص نفت از دولت رزم آرا خواسته بود تا حداکثر ظرف مدت چهل روز به این سئوالات پاسخ دهد. در 12 اسفند 1329 رزم آرا در مجلس حاضر و در پاسخ به سئوالات کمیسیون مزبور سخنانی ایراد کرد و ضمن برشمردن مواردی از قول کارشناسان و مشاوران فنی و اقتصادی به سئوالات مزبور پاسخ منفی داده و اضافه کرد که ملت ایران لیاقت ادارة صنایع نفت خود را ندارد. در شانزدهم اسفند 1329، خلیل طهماسبی يكي از اعضای فدائیان اسلام، سپهبد رزم آرا را ترور کرد. با کشته شدن رزمآرا، خلیل فهیمی به کفالت نخستوزیری انتخاب گردید. در 21 اسفند با ابراز تمایل مجلسین شورا و سنا حسین علاء به نخست وزیری انتخاب شد. مجلس شورای ملی در 24 اسفند گزارش پیشنهادی کمیسیون نفت را تصویب كرد. سرانجام با تصویب مجلس سنا در 29 اسفند 1329، صنعت نفت ایران، ملي اعلام شد.
فهرست اسناد 1- دستور وزارت کشور در مورد مراقبت از تظاهرات در مورد ملی شدن نفت. 2- قانون ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور. 3- لایحه قانونی اساسنامه شرکت ملی نفت ایران. 4- گزارش وزارت کشور مبنی بر تشکیل جلسه به تقاضای جمعی از روسای دوایر دولتی در مورد اعلام پشتیبانی از ملی شدن صنعت نفت. 5- لایحه واگذاری مزایای قانونی به شرکت سهامی نفت ایران. 6- نامه وزارت دارایی به شرکت ملی نفت ایران در مورد پیشنهاد یک وکیل دادگستری به نخست وزیر برای تغییر نام چاه دارسی به چاه ایران. 7- تلگراف نامگذاری روز 29 اسفند بعنوان روز «ملی شدن نفت» و اعلام تعطیل عمومی این روز.
دستور وزارت کشور در مورد مراقبت از تظاهرات در مورد ملی شدن نفت.شماره سند: 290000090 تاریخ سند: 1330ش.
قانون ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور شماره سند: 1-240021715 تاریخ سند: 1330ش.
لایحه قانونی اساسنامه شرکت ملی نفت ایران. شماره سند: 1-240015159 تاریخ سند: 1330ش.
گزارش وزارت کشور مبنی بــر تشکیل جلسه به تقـاضای جمعی از روسای دوایر دولتی در مورد اعلام پشتیبانی از ملی شدن صنعت نفت. شماره سند: 290004228 تاریخ سند: 1330ش.
لایحه واگذاری مزایای قانونی به شرکت سهامی نفت ایران.شماره سند: 240015159 تاریخ سند: 1330ش.
نامه وزارت دارایی به شرکت ملی نفت ایران در مورد پیشنهاد یک وکیل دادگستری به نخست وزیر برای تغییر نام چاه دارسی به چاه ایران. شماره سند: 1-240015155 تاریخ سند: 1330ش.
تلگراف نــامگذاری روز 29 اسفند بـه عنوان روز «ملی شدن نفت» و اعلام تعطیل عمومی این روز. شماره سند: 1-240021715 تاریخ سند: 1330ش.
