Theileriidae

1. Theileriidae • Theileria cinsi • Theileriosis hastalığı • Kan protozoonu • Çiftlik hayvanlarında, özellikle sığırlarda önemli hastalıklardan birisi • Mevsimsel hastalıklar • Vektörleri Ixodid keneler • Hyalomma cinsi keneler • Transstadial bulaşma

2. Theileria, morfoloji Piroplasm formlar 0.5-1x1.5-2 mikron

3. morfoloji

4. Morfoloji, şizont Koch cisimciği

5. Hayat siklusu (evrimi) • Kene-eritrositer formları (gametosit, piroplasm form alır, Larva veya nimf safhasında enfekte hayvandan kan emerken) alır. • Kenede gametogoni- singamiolur-zigot-ookinet-sporogoni-sporozoitler oluşur • kan emerek sporozoitleriruminantlara verir. • Lenf yumrusunda lenfositlerde-şizogoni/merogoni-şizontlar/merontlar oluşur- • eritrositlerde-merozoitler oluşur-trofozoit formlar olarak tanımlanır (gamontlar)-kene kan emerken bunları alır. Eritrositler içinde piroplasm formlar asexuel olarak ikiye bölünerek çoğalırlar.

6. **Theileria etkenlerinde transovarial nakil olmaz. Bu nedenle erişkin keneler enfekte hayvandan kan emse bile hastalığı nakledemez. Larva ve Nimflertranstadial olarak naklederler. Kene konağa tutunduktan 2 gün sonra sporozoitler oluşur. Bunlara en erken 5-8 gün sonra lenf düğümlerinde lenfosit sitoplazmasında rastlanır.

8. 1- Merogony, 2-Merozoites 3- Piroplasm formlar 4- Macrogamete 5- Syngamy 6- Microgamete, 7-Zygote in gut lumen, 8- Gut epithelial cells, 9-Kinete, 10- Gömlek değiştirme 11- Sporogony, 12-Sporozoitler, 13- Sporozoite in saliva, 14- Sporozoite enters lymphocyte, 15-Schizont in lymphoblast, 17-Schizont

10. Theileria

11. Sığırlarda theileriosis • Patojen türler: • Theileria annulata (Akdeniz sahil humması, tropikal theileriosis, Akdeniz ülkeleri, Kuzey Afrika, Orta Doğu, Orta Asya, Uzak Doğu, Güney Avrupa’da) • T.parva(Doğu sahil humması:Doğu Afrika Ülkelerinde) • T.lawrencei (Koridor hastalığı, Afrika’da Sahra’nın güneyinde) • Az patojen türler: • T.sergenti/buffeli/orientalis kompleksi (T.parva ve T.annulata’nın görüldüğü yerlerde) • Apatojen tür: • T.mutans (Afrika’da Sahra’nın güneyinde) • Ülkemizde bu türlerden T.annulata Karadeniz kıyı şeridi hariç diğer bölgelerde yaygın olarak görülmektedir. T. buffeli’de görülmekte.

12. Theileria, morfoloji • Theileria annulata’da eritrositer formların %80’ni yuvarlak/annular şekildedir. • Theileria parva’da ise eritrositik formların çoğu %80'den fazlası çomak şeklindedir.

13. Theileria spp. Piroplasm formlar

14. Theileria, vektörleri • Ixodid keneler biyolojik vektörüdürler. • Theileria annulata : Hyalomma cinsi (Hyalomma anatolicum anatolicum, H. detritum) • T.parva(Rhipicephalus appendiculatus) • T.lawrencei (Rhipicephalus appendiculatus) • T.sergenti /buffeli/orientalis (Haemaphysalis spp.) • T.mutans (Amblyomma spp.)

16. Patogenez ve klinik belirtiler Hastalık ithal edilen kültür ırkı sığırlarda şiddetli seyreder. Etkenin en patojen dönemi: Şizogoni dönemi: Lenfositler sınırsız çoğalmakta ve lenf hücreleri parçalanmaktadır. Bu nedenle hastalığın patogenezindeşizontların lenfositlerde yaptığı yıkımlanma birinci derecede önemlidir. İkinci derecede ise piroplasm formların eritrositlerde yaptığı tahribattır.

17. Patolojik ve Klinik Belirtiler • Hastalık genellikle 1-2 yaşından büyük hayvanlarda problem olur. • Endemik bir bölgedeki gençler erişkinlere göre daha az duyarlıdır. • Ancak ithal hayvanlarda gençlerde duyarlıdır. • Patogenez büyük ölçüde lenfositler içindeki şizogoni dönemi ile kısmen de eritrositik formlarla ilgilidir. • Hastalık perakut, akut, subakut veya kronik seyirlidir. Mortalite oranı endemik instabil bölgelerde %90 lar düzeyinde olabilir. Endemik stabil yörelerde bu oran daha düşüktür.

18. Klinik Belirtiler (T.annulata / T.parva enfeksiyonları) • İnkkübasyon süresi 9-24 gündür. Enfeksiyon fazla sayıda enfekte kene ile gerçekleşmişse, bu süre 5 güne kadar kısalabilir. • İlk klinik belirti kenenin ısırdığı bölgedeki lenf yumrularının şişmesi. • Bir iki gün sonra yüksek ateş (Bazen 42°C'ta kadar); Ateş genellikle hayvan iyileşene veya ölene kadar kalır. • Zamanla tüm lenf yumrularının şişmesi. • Bazen göz kapaklarında, Theileria parva enfeksiyonunda ilave olarak kulaklarda, çene altında ödem ve şişkinlik • Depresyon • İştahsızlık • Rumen hareketlerinin ve geviş getirmenin durması

19. Klinik Belirtiler • Gözlerden ve burun deliklerinden muköz akıntı, • Theileria annulata enfeksiyonunda belirgin anemi, • Theilerla parva enfeksiyonunda lökopeni, • Theilerla annulata enfeksiyonunda ikter, • Theilerla annulata’da seyrek olarak hemoglobinüri. • Konjuktivalarda peteşiyel kanamalar, • MSS komplikasyonları, kendi etraflarında dönme ve arka bacaklarda abduksiyon. • Kanlı, mukuslu dışkılama, • Kalp atışları hızlanır, solunum güçlüğü, • Halsizlik, zayıflama, süt veriminde azalma,

20. Theileriosis Prescapular lenf yumrusu şişmiş

23. Lymph node enlargement in six-months-old calves in asymptomatic infestation Fever from 41 to 42°C is common in acute stages. Later on (day 5 to day 10 from the clinical onset), temperature will lower to a normal range (38.0–39.5°C),

24. Lenf yumrularında şişme

25. Diarrhea with blood clots in a calf, kan izleri, kan pıhtıları olan ishal

26. Theileriosis’li buzağıda çift taraflı burun kanaması (15 günlük buzağı )

27. Nekropsi/otopsi/Patolojik Bulgular • Lenf yumrulan şişkin, karaciğer ve özellikle dalak büyümüş, • Böbreklerde boz beyaz infarktüs odakları, • Akciğerler genellikle konjesyonlu ve ödemli, • Abomazumda etrafları yangılı, şiş ve kırmızı olan 2-12 mm çapında zımba deliği gibi ülserler. • Seröz zarlarda özellikle perikardiumda peteşiyel kanamalar, • İkter görülebilir. • Anemi, • Theileria parva enfeksiyonunda bazı olaylarda beyinde serebrospinal sıvı artması, Kortekste kanın damar dışına sızması, beyinde lokalize nekrozlar.

32. THEILERIOSIS Dalak : hemorajik, infarktüs, Trombosis, hpertrofi Akciğerler genişlemiş, ödematoz, interstitial pneumonia.

33. Bağışıklık • Enfeksiyonu atlatanlar reenfeksiyonalara karşı bağışıktır. • Bağışıklık; • Theileria annulata'da premünisyon (çok az sayıda parazit kanda kalır), • Theileria parva'da steril bağışıklık (parazitler tamamen yok olur) şeklindedir. • Çapraz bağışıklık yoktur.

34. Theileria annulata, immunite • İmmun yanıtda parazitin dozu ve virulensi etkilidir. • Bağışıklığın oluşmasında hem humoral hem de hücresel immun sistem etkilidir. • Hem doğal (T-hücre bağımsız) hem de kazanılmış (T-hücre bağımlı) immun yanıt birlikte gelişir. • Ayrıca sitotoksik T hücreleri, doğal öldürücü (NK) hücreler, makrofajlar ve yardımcı T hücreleri de immun yanıtda rol oynar.

35. Theileria annulata, immunite • Makrofajların antijenle uyarılmış CD4+ hücreleri tarafından uyarılması sonucunda ratan NO üretimi hücre içerisindeki şizontların öldürülmesinde rol oynadığı gibi konak hücrelerinin apoptosisine neden olur. • NO merezoitlerle enfekte olan mononükleer hücrelerin ölümüne de neden olur. • Sitotoksik CD48+ T hücreleri şizontlarla enfekte hücreleri lize eder. • Antikorlar merozoitlerin yıkımını sağlayabildiği gibi eritrositler içerisindeki piroplasmların gelişimini önler.

36. Theileria annulata, immunite • NO, serbest merozoitler ve eritrositler içerisinde bulunan piroplasmlar üzerine etki edebilmektedir. • Aktive olmuş makrofajlar enfekte eritrositleri fagosite ederek yıkımlanmalarını sağlar. • Doğal bağışıklık yanıtı IFN gama ve IL-12 tarafından tetiklenmektedir. • Sekunder (ikincil) enfeksiyonlara direnç olduğunda sporozoitlere karşı oluşan antikorlar, konak hücrenin parazit tarafından invazyonunu engellemektedir. • Oluşan merozoitler ya antikorlar ya da aktive olmuş makrofajlar tarafından yok edilir.

37. Theileriosis-Teşhis • Klinik belirtiler, yörenin coğrafi yapısı ve iklim özellikleri ile mevsim önemlidir. • Kuyruk ucundan alınan bir damla kandan hazırlanan frotiler giemsa ile boyanır. Eritrositer formlar (piroplasm formlar) aranır. • Lenf yumrusu punksiyon sıvısından yaymalar hazırlanır ve giemsa ile boyanır. Şizontlar aranır. • Serolojik testler (IFAT, ELISA gibi), • Molekülervbiyolojik yöntemler (PCR) de bir bölgedeki hastalığın durumunu belirlemek amacı ile yapılır. • Otopsi bulguları, organ tuşe preparatlar.

38. Tropikal theileriosis’de enfeksiyonu atlatan hayvanlarda 1,5-2 yıl süren bir bağışıklık oluşmaktadır. Bu sürenin sonunda hayvanlar enfeksiyona tekrar duyarlı hale gelebilir.

39. Eritrositer , piroplasm formlar Perifer kan frotisinde Sığır kuyruk ucundan alınır

40. Şizontlar, lenf yumrusu punksiyon sıvısında

41. Theileriosis-Tedavi • Etiyolojik tedavi olarak; • Buparvaquone** (Butalex) : 2.5-5 mg/kg., i.m, tek doz veya 2.5 mg/kg 48 saat ara ile iki kere; • Parvaquone** : 10 mg/kg, i.m., 2 veya 4 gün ara ile 2 defa uygulanır. • Halofuginon : 1.2 mg/kg, 500 ml sıvı ile p.o., 48 saat ara ile iki kere, toksik etkileri görülebilir. • Oxytetracycline (Klinik belirtiler çıkmadan • kullanılırsa etkili) • İmmun serum: Daha önce hastalığı atlatmış hayvanların serumu kullanılır. • Destek tedavi: Serum dextroz izotonik verilir.

42. Korunma-Kontrol ??? • Kene yönünden bölgenin stabil veya instabil olmasına kene mücadelesi stratejisi belirlenir. • Theileria annulata makroşizontlarının lenfosit hücre kültüründe pasajlanmasıyla (230-250 pasaj) elde edilen enfekte hücrelerden hazırlanan attenüe canlı aşı sahada kullanılmaktadır. • Bu aşı endemik stabil bölgelerde, bu bölgelere yurt içi ve yurt dışından getirilen hayvanlar ile kene mevsimine (Mart-Kasım) girecek 3 aylıktan büyük hayvanlara, instabil bölgelerde ise tüm hayvanlara uygulanmalıdır. • Vektör kene mücadelesi ve aşılama yapılmalıdır.

43. Attenue Theileria annulata aşısı • Tanımı: Monolayer doku kültüründe üretilen, attenüe Theileria annulata şizontları ile enfekte lenfoid hücrelerden hazırlanan canlı bir aşıdır. • Etki alanı: Sığırları Tropikal theileriosis’e  (T.annulata enfeksiyonu)  karşı  korumak amacıyla kullanılır. Tedavi amacıyla kullanılmaz.

44. Dozaj ve kullanım şekli • Bir doz aşı attenüe Theileria annulata şizontu taşıyan 1 x 107canlı lenfoid  hücre içermektedir. • 3 aylık ve üzerindeki hayvanlara aşılama tavsiye edilir. • Sahada uygulama yaparken aşı prospektüsü kurallarına uyulmalı.

45. Dozaj ve kullanım şekli • Çözdürülen 3 ml. aşı, bu aşının sulandırılması için özel hazırlanmış ve aşı ile beraber verilmiş 35 ml. özel sulandırma sıvısı içinde sulandırılır. Sulandırılan bu aşı her çekilişinde iyice çalkalanmalıdır. • Sulandırılan aşıdan  her hayvana 2,5 ml.( 1 x 107 ) prescapular bölgeye deri altına  uygulanır. Her yaştaki hayvan için doz aynıdır. • Aşı çözdürüldükten sonra yarım saat içinde uygulanmalıdır. • Aşı uygulanırken asepsi ve antisepsi kurallarına uyulmalıdır.

46. Depolama • Aşılar kullanılıncaya kadar içinde sıvı azot bulunan tanklarda – 196 ° C  de saklanmalıdır. Kısa bir süre için -70 ° C  ye ayarlı derin dondurucuda saklanabilir.

47. Ambalaj şekli Aşı iki şekilde ambalajlanmıştır. • 5 ml lik ampul içinde 3 ml. ( 15 x 107 lenfoid hücre içeren ) 15 doz aşı • 50 ml lik flakon içinde özel hazırlanmış  35 ml. steril sulandırma sıvısı

48. Dikkat edilecek hususlar • -Bağışıklık, uygulama tarihinden itibaren 45 gün sonra oluşmaktadır.  Bunun için, aşı uygulaması bölgenin iklim koşulları dikkate alınarak Tropikal theileriosis’in vektörü olan kenelerin mevsim etkinliğinin başlamasında (hastalık mevsiminden) en az iki ay önce yapılması gerekmektedir. • Hastalık çıkan odaklarda aşı uygulandıktan sonra görülecek olaylar inkubasyon devri ile ilgilidir. • Saklama ve nakil anında azot tanklarının dik durması ve azot seviyesinin ölçülmesi zorunludur.

49. Koyun ve Keçilerde theileriosis • Theileria hirci :Patojendir. Kötü huylu koyun ve keçi theileriosisi, Kuzey ve Doğu Afrika, Güney Avrupa, Orta Doğu, Orta ve Güney Asya, Türkiye? Vektörü Hyalomma anatolicum Lenf yumrusu ve dalakta şizontları yaygındır. Eritrositik formların %80 ni ovaldir. Erişkinlerde %100 lere varan mortalite görülür. İran’da koyunlarda çok yaygındır. • Theileria ovis :Apatojen, iyi huylu theileriosis, Kuzey ve Doğu Afrika, Güney Avrupa, Orta Doğu, Orta ve Güney Asya, Türkiye, Vektörü Rhipicephalus evertsi, R. bursa. Parazitemi oranı düşüktür, şizontları sadece lenf yumrusunda görülür. • Theileria separata : Afrika’da, Amblyomma variegatum.

50. Patolojik-Klinik belirtiler • Lenf yumruları, dalak büyümüş, • Akciğer ödemi, böbrek infaktüs, • Abomazum, sekum ve kolon başta olmak üzere tüm seroz zarlarda peteşiyel kanamalar, • Ateş, burun akıntısı, • rumen atonisi, • anemi, • yaygın icterus, • hemoglobinüri