Dzieciobójstwo

1. Dzieciobójstwo Art.149 k.k.

2. Dzieciobójstwo problem terminologiczny! (to nie są wszystkie przypadki zabójstw dzieci) Art. 149 kodeksu karnego • Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu- podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Wersja pierwotna art. 149 kk (z 1997 r.)Matka, która zabija noworodka pod wpływem silnego przeżycia związanego z przebiegiem porodu, znacznym zniekształceniem dziecka lub ze szczególnie trudną sytuacją osobistą - podlega karze pozbawienia wolnościom 3 miesięcy do lat 5.

3. Dzieciobójstwo • -przestępstwo skutkowe-może być popełnione tylko umyślnie • -może być popełnione przez działanie lub zaniechanie Znamiona strony podmiotowej: • Przeżycie, pod wpływem którego dochodzi do zabójstwa noworodka, stanowi zakłócenie czynności psychicznych, usprawiedliwiające łagodniejsza kwalifikację prawną czynu; • Natężenie tego zakłócenia powinno być takie jak w przypadku ograniczonej poczytalności (art.31 § 2 kk) skoro sankcja przewidziana za dzieciobójstwo jest nawet łagodniejsza niż w przypadku nadzwyczajnego złagodzenia kary za zabójstwo popełnione w warunkach poczytalności ograniczonej w stopniu znacznym

4. [Problem sankcji z art. 149 kk] W ocenie K. Daszkiewicz obniżenie kary grożącej za dzieciobójstwo pogłębiło różnice pomiędzy karą za to przestępstwo a zagrożeniem przewidzianym za spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu > jeżeli matka uczyniła wszystko, żeby dziecko pozbawić życia, ale z przyczyn niezależnych nie doszło do śmierci (np. uratowała je inna osoba) to poniesie odpowiedzialność karną za usiłowanie dzieciobójstwa (od 3 miesięcy do 5 lat) >jeżeli dziecko doznało ciężkiego uszczerbku na zdrowiu to zagrożenie karą z art. 156 § 1 kk mieści się w przedziale od 1 roku do 10 lat! (4x wyższa w dolnej i 2x wyższa w górnej granicy ustawowego zagrożenia!) [*Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu. Rozdział XIX Kodeksu karnego. Komentarz, Wyd. C.H.Beck, warszawa 2000, s.222-223]

5. Dzieciobójstwo Krystyna Marzec-Holka Dzieciobójstwo. Przestępstwo uprzywilejowane czy zbrodnia (Wyd. Akademii Bydgoskiej Bydgoszcz 2004) Mirosław Szwed, Leszek Wieczorek Dzieciobójstwo. Od przepisu prawa do indywidualnego przypadku(Oficyna Wydawnicza Humanitas, Sosnowiec 2009)  Agnieszka Księżopolska-BreśOdpowiedzialność karna za dzieciobójstwo w prawie polskim (Wolters Kluwer 2010)

6. Dzieciobójstwo Rys historyczny: od „praktyki ograniczania przyrostu naturalnego” do „przestępstwa uprzywilejowanego” • Na gruncie prawa polskiego jest to uprzywilejowany typ zabójstwa • Skala zjawiska: rok 1924: 1117 • 1937: 802 • 1948: 350 • 1989: 39

7. Dzieciobójstwo Dzieciobójstwo w warunkach polskich: • - czyn motywowany głównie rodzinnie-niektóre przypadki można kwalifikować w grupie motywów erotycznych (zabójstwo z powodu obawy utraty partnera)- niekiedy dziecko jest kozłem ofiarnym, matka przenosi na niego agresję innej osoby dorosłej np. męża, konkubenta (tzw. agresja przeniesiona)

8. Przestępstwa z art. 149 kk

9. Małoletnie ofiary zabójstw (art.148 kk)

10. Agnieszka Księżopolska-Breś: Odpowiedzialność karna za dzieciobójstwo w prawie polskim(Wolters Kluwers 2010) • Badania aktowe (obejmowały akta sądowe i prokuratorskie)

11. Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa Następujące źródła: • 1/służby medyczne (szpitale, prywatne praktyki): 73 sprawy • 2/przypadkowe osoby ujawniły zwłoki noworodka: 62 sprawy • 3/ doniesienia: 16 (5 partnerzy,4 członkowie rodziny, 4 obce osoby, 3 anonimowo) > 9 doniesień było fałszywych! • 4/instytucje państwowe (ośrodki pomocy, centra pomocy rodzinie): - 14 spraw • 5/ rodzice położnicy o fakcie porodu pozaszpitalnego: 2 sprawy • 6/ wynik pracy operacyjnej policji: 2 sprawy • 7/kobieta sama powiadomiła policję: 1 • 8/materiał wyłączony z innej sprawy: 1 • 9/ nie ustalono źródła zawiadomienia: 5 spraw

12. Agnieszka Księżopolska-Breś • Badania 176 akt prokuratorskich i sądowych z lat 2002 – 2006 z wszystkich okręgów apelacyjnych! • 5 postanowień o odmowie wszczęcia śledztwa • 132 postanowienia o umorzeniu śledztwa • 36 aktów oskarżenia • 1 zawieszenie postępowania • 1 sprawa przekazana na Ukrainę

13. Analiza akt sądowych: • 37 wyroków I instancyjnych ( w tym 1 przez sąd rodzinny i nieletnich): • Wszystkie wyroki w II instancji skazujące! [w I inst. jedno uniewinnienie > apelacja]

14. Przyczyny dzieciobójstwa (motywacja) ustalone przez sąd lub prokuraturę: (n=33)

15. Przyczyny dzieciobójstwa c.d. K.Ostrowska: Jedną z głównych przyczyn przestępczości jest wadliwa samokontrola emocjonalna i poznawcza Inne przyczyny : • - przewaga procesów emocjonalnych nad intelektualnymi w sferze interpersonalnej • - brak umiejętności przewidywania skutków swego działania • -wysoki poziom koncentracji na swoich potrzebach i przeżyciach • -stale poczucie krzywdy z e strony otoczenia • - braki w zakresie systemu wartości

16. Modele sytuacyjne dzieciobójstwa - opracowane przez A.Księżopolską-Breś w oparciu o przeprowadzone przez nią badania aktowe (analiza treści akt sądowych) oraz metaanalizę przypadków omówionych w literaturze

17. Model I. • Dzieciobójczyni: młoda kobieta 18-22 r.ż, mieszkająca w mieście, ucząca się lub studiująca, pozostająca pod opieką rodziców, utrzymuje kontakty cielesne z jednym partnerem, często sympatia • - ze strachu przed reakcją rodziny dziewczyna zataja ciążę, informuje o niej jedynie partnera • -po urodzeniu dziecko porzuca > zgon następuje na skutek nieudzielenia pomocy i wychłodzenia, dusi je lub następuje samoistne poronienie • -tłumaczy, ze dziecko urodziło się martwe

18. Model II. • Dzieciobójczyni: kobieta w wieku 35- 45 lat, wykształcenie podstawowe, mężatka, żona alkoholika, matka kilkorga dzieci, na utrzymaniu męża, bezrobotna, niestosująca antykoncepcji, zachodzi w kolejną ciążę i zataja ten fakt – także przed mężem w obawie, ze będzie niezadowolony • - po urodzeniu dziecka porzuca je lub nie udziela mu pomocy, następnie zakopuje w ziemi i często odwiedza to miejsce lub pali zwłoki w piecu • - przyznaje się do czynu i wszystko szczegółowo opisuje

19. Model III. • Dzieciobójczyni: nastolatka, mieszkająca na wsi, wykształcenie podstawowe, uczęszcza do szkoły specjalnej z powodu upośledzenia umysłowego lub niezaradna życiowo z osobowością nieprawidłową, zaniedbana wychowawczo, pozostająca na utrzymaniu rodziców, , ma wielu przygodnych partnerów sympatia • - dba, aby ciąża nie wyszła na jaw , kamufluje objawy ciąży • -po urodzeniu dziecka zabija je brutalnie, często uderzając ciałem o twarde podłoże lub stosując inne narzędzia zbrodni > wywołuje u noworodka liczne obrażenia mechaniczne, zwłaszcza w obrębie głowy -wyjaśnia niespójnie, przez psychologa oceniona jako osoba ze skłonnością do konfabulacji (obrażenia dziecka tłumaczy faktem kilkukrotnego upuszczenia dziecka na podłogę)

20. Model IV. • Dzieciobójczyni: kobieta w wieku 28-35 lat, mieszkająca w mieście, z wykształceniem podstawowym, bezrobotna, na utrzymaniu konkubenta, z którym się alkoholizuje, rzadziej narkotyzuje, niekryjąca swojej ciąży • -po urodzeniu dziecko porzuca je tłumacząc, że urodziło się martwe lub zabija w nietypowy sposób (wyrzucenie z balkonu IX piętra)

21. Wnioski z badań: • Typowa skazana za przestępstwo dzieciobójstwa: • -kobieta 20- 30 lat (48,5%) • -pochodząca i mieszkająca na wsi (60,6%) • -wykształcenie podstawowe (33,3%) lub zawodowe (36,3%) • -stanu wolnego (72,7%) • -bezdzietna (54,5%) • -dotychczas niekarana (94,3%)

22. Okoliczności zdarzenia: • W większości spraw kobiety ukrywały ciążę, poród odbywały samotnie, łazience lub pomieszczeniach gospodarczych • Pierwszy i drugi etap porodu bez komplikacji, ale potem często powikłania i stan kobiety zwykle zmuszał kobiety do poszukania fachowej pomocy – następowało ujawnienie ciąży i porodu a lekarze informowali policję • Członkowie rodziny zeznawali, że nic niewiedzieni o ciąży i porodzie! • > środowisko dzieciobójczyń nie interesowało się ich losem

23. Sprawczynie dzieciobójstwa c.d: • - często kobiety zaniedbane wychowawczo, z zaburzeniami osobowości, niemające planów na przyszłość, żyjące z dnia na dzień, często nałogowe alkoholiczki • > obok czynników okołoporodowych właśnie fakt uzależnienia miał wpływ nie tyko na postawę życiową, lecz brak wykształcenia instynktu macierzyńskiego

24. Kwalifikacja prawna czynu 37 wyroków skazujących: • 33 (89,1 %): oskarżone winne przestępstwa z art. 149 kk lub • z art.13 § 1kk w zw. art.149 kk lub • z art. 149 kk w zw. z art.31 § 2 kk

25. Wnioski z badań • Analizując znamię „działania pod wpływem porodu” sądy opierały się na wnioskach biegłych > stosując kwalifikację z art. 149 uwzględniały „nie tylko sam przebieg porodu jako zdarzenia stresującego i uwydatniającego emocje, lecz także przyczyny sytuacyjne i osobiste dotyczące oskarżonej” • >zd. AK-B zauważalna prawidłowość polegająca na uwzględnianiu łącznie przyczyn endogennych i egzogennych (okołoporodowych i pozaporodowych)