Προσοχή

1. Προσοχή Ορισμός Χρησιμότητα Θεωρητικά μοντέλα Είδη Διαγνωστικά εργαλεία Συμπεράσματα

2. Τι είναι η προσοχή; (Ι) • James,1890: «Όλοι γνωρίζουν τι είναι η προσοχή.» • Δέσμη από ειδικές λειτουργίες που αλληλεπιδρούν με κάθε άλλη γνωστική λειτουργία. • Επιτρέπουν την αποτελεσματική επιλογή δράσης, διατηρώντας συνοχή στη συμπεριφορά μέσα σε ένα περίπλοκο περιβάλλον.

3. Τι είναι η προσοχή; (ΙΙ) • Η προσοχή απαιτείται για την επιλογή, μέσα από όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες, εκείνων που θα επεξεργαστούν περαιτέρω. • Η προσοχή είναι πηγή περιορισμένης ικανότητας που μπορεί να διαμοιραστεί μεταξύ έργων. • Η ικανότητα επεξεργασίας και η ικανότητα για προσοχή συνδέονται με την εγρήγορση.

4. Σε τι χρησιμεύει η προσοχή; (Ι) • Allport, 1993:πρέπει να ρωτήσουμε «σε τι χρησιμεύει η προσοχή»και να δεχτούμε ότι η προσοχή αναφέρεται σε ένα σύνολο γνωστικών και εγκεφαλικών διαδικασιών. • Η επιλεκτική προσοχή καθορίζει ποια αντικείμενα θα γίνουν αντιληπτά, ποιες αποθηκευμένες πληροφορίες θα ανακληθούν και ποιες ενέργειες θα εκτελεστούν.

5. Σε τι χρησιμεύει η προσοχή;(ΙΙ) • Η προσοχή επίσης απαιτείται για την ενσυνειδησία και τη μνήμη. • Η προσοχή εμπλέκεται στα περισσότερα έργα. • Χάρη σ’ αυτή έχουμε συνοχή στη συμπεριφορά.

6. Ζητείται συμμετοχή! Πώς να σκεφτούμε καλύτερα για συμπεριφορέςπου απαιτούν προσοχή; • Αναζητήστε ένα μπλε αντικείμενο. • Νιώστε την πλάτη της καρέκλας να εφάπτεται με την πλάτη σας. • Ακούστε το θόρυβο που κάνει ο υπολογιστής και ο προβολέας ή προσέξτε τους εξωτερικούς θορύβους. • Ετοιμαστείτε να χτυπήσετε στο θρανίο την επόμενη φορά που θα ακουστεί κάποιος να βήχει. • Όλα τα παραπάνω απαιτούν να προσέξετε διάφορες εσωτερικές ή περιβαλλοντικές πληροφορίες.

7. Παράγοντες του ερεθίσματος που ελκύουν την προσοχή • Ένταση, σφοδρότητα του ερεθίσματος, στα οπτικά ερεθίσματα, το μέγεθος • Επανάληψη ή η άθροιση του ερεθίσματος, μετά από συχνή επανάληψη γίνεται μονότονο και χάνει την προσοχή • Αλλαγή σε ένα βαθμό αιφνιδιαστική • Διαφοροποίηση ή αντίθεση

8. T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T L L T L T L L T L T L L T L L T T T T L T L L L T T T T L L L T Έργα οπτικής επεξεργασίας

9. Παράγοντες του ατόμου • Μόνιμα / διαρκή χαρακτηριστικά: προσωπικές συνήθειες προσοχής και έλλειψης προσοχής, τι έχει μάθει κάποιος να προσέχει και τι να αγνοεί. • Προσωρινοί παράγοντες κατάστασης και δράσης σε εξέλιξη: το ενδιαφέρον σε μια δεδομένη στιγμή, πράγματα για τα οποία θέτουμε ερωτήσεις.

10. Το φαινόμενο του cocktail party • Colin Cherry, 1953: προσέχετε τη συνομιλία σας και αγνοείτε τις άλλες, όμως όταν κάποιος σε διπλανή συνομιλία αναφέρει το όνομά σας, θα το ακούσετε!

11. Πώς μελετούμε την προσοχή;(Ι) • Γνωστική Ψυχολογία: Συμπεριφορικές μελέτες σε υγιή πληθυσμό. Προσπάθεια δημιουργίας λειτουργικών μοντέλων της συμπεριφοράς. • Γνωστική Νευροψυχολογία: Προσπάθεια εξήγησης της συμπεριφοράς ασθενών με εγκεφαλική βλάβη με τη βοήθεια μοντέλων από τη Γνωστική Ψυχολογία.

12. Πώς μελετούμε την προσοχή;(ΙΙ) • Γνωστική Νευροεπιστήμη: Η Νευροφυσιολογία και οι απεικονιστικές μέθοδοι παρέχουν τη σύνδεση μεταξύ του εγκεφάλου και της συμπεριφοράς, με τη χρήση PET, fMRI, ERPs, MEG.

13. Επίπεδα εξήγησης • Marr,1982:Οι θεωρίες πρέπει να οριστούν σε διαφορετικά επίπεδα εξήγησης για καλύτερη κατανόηση • Γνωστική Ψυχολογία/ Γνωστική Νευροψυχολογία:«Λογισμικό» (Software)εξήγησης της συμπεριφοράς • Νευροεπιστήμη :«Πλατφόρμα» (Hardware)πάνω στην οποία τρέχουν τα προγράμματα

14. Θεωρίες προσοχής • Παρομοίωση με λαιμό του μπουκαλιού • Αυτόματη-ελεγχόμενη επεξεργασία • Διαχείριση πηγών • Νευροψυχολογικά μοντέλα

15. Λαιμός του μπουκαλιού επιλογή βάσει φυσικών χαρακτηριστικών μόνο • Μοντέλο φίλτρου του Broadbent Βραχύχρονη μνημονική αποθήκευση Αισθήσεις π.χ. μάτι, αυτί Επιλεγμένο, αναλυμένο εισιόν για την προσοχή ΦΙΛΤΡΟ ΦΙΛΤΡΟ

16. Φίλτρο αποδυνάμωσης Λαιμός του μπουκαλιού • Μοντέλο αποδυνάμωσης της Treisman Αισθήσεις π.χ. μάτι, αυτί Φίλτρο σημασιολογικής ανάλυσης Επιλεγμένο, αναλυμένο εισιόν για την προσοχή

17. Λαιμός του μπουκαλιού • Μοντέλο τελικής επιλογής των Deutsch & Deutsch Αισθήσεις π.χ. μάτι, αυτί Ασυνείδητη σημασιο-λογική ανάλυση Συνειδητή προσοχή Παράγοντες «από πάνω προς τα κάτω»: συνάφεια, προσδοκίες, κτλ Εξιόν

18. Αυτόματη επεξεργασία • Αυτόματη επεξεργασία= ακούσια συμπεριφορά, χωρίς ενσυνειδησία, χωρίς πρόκληση παρεμβολών σε άλλες ενέργειες (παράλληλη εκτέλεση), ταχεία. • Bottom-up: εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά του ερεθίσματος. • Προϋποθέσεις αυτοματοποίησης: Πολλή άσκηση, το ερέθισμα να είναι σημαντικό για τον οργανισμό.

19. Ελεγχόμενη επεξεργασία • Ελεγχόμενη επεξεργασία= απαιτεί προσπάθεια, προσοχή, ενσυνειδησία, είναι αργή. • Τop-down:εξαρτάται από τιςπροϋπάρχουσεςπληροφορίες στη μνήμη, τις προσδοκίεςκ.ά.

20. Διαχείριση πηγών • Θεωρία της κεντρικής χωρητικότητας • Σύνολο διαθέσιμων πηγών επεξεργασίας, με περιορισμένη παροχή δύναμης • Θεωρία των πολλαπλών πηγών πληροφοριών • Ανεξάρτητες μονάδες επεξεργασίας για κάθε έργο

21. Νευροψυχολογικά μοντέλα • Norman & Shallice, 1986 • Posner & Petersen, 1990: Νευροανατομικό μοντέλο • Mirsky, 1996: Κλινικό, νευροψυχολογικό μοντέλο

22. Norman & Shallice, 1986 3 επίπεδα λειτουργίας της προσοχής: • Πλήρως αυτοματοποιημένες διεργασίες, ελεγχόμενες από σχήματα, χωρίς συνειδητό έλεγχο. • Μερικώς αυτοματοποιημένες διεργασίες, χωρίς συνειδητό έλεγχο, συγκρούσεις μεταξύ σχημάτων λύνονται με τον προγραμματισμό σχεδίου. • Εποπτεύον σύστημα προσοχής διενεργεί συνειδητό έλεγχο και επιλέγει συνειδητά πού θα στραφεί η προσοχή.

23. Posner & Petersen, 1990 3 ξεχωριστά νευροανατομικά συστήματα: • Πρόσθιο, μετωπιαίος: ανίχνευση, επιλογή σχετικών ερεθισμάτων, ανάσχεση (καταστολή) μη σχετικών ερεθισμάτων. • Οπίσθιο, οπίσθιος βρεγματικός: οπτικός προσανατολισμός, δέσμευση, μετακίνηση και αποδέσμευση της προσοχής στο χώρο. • Επαγρύπνηση, δεξί ημισφαίριο: διατήρηση της ετοιμότητας αντίδρασης εν απουσία εξωτερικών ερεθισμάτων, προετοιμασία της επεξεργασίας στόχων.

24. Mirsky, 1996 4 παράγοντες: • Εστίαση-εκτέλεση: άνω κροταφικός, κάτω βρεγματικός φλοιός και δομές του μεσολοβίου • Διατηρούμενη προσοχή: πρόσθιες εγκεφαλικές δομές • Αλλαγή, αποδέσμευση (shift): προμετωπιαίος φλοιός • Εγγραφή: ιππόκαμπος και αμυγδαλή

25. Συμπεράσματα(Ι) Κοινά σημεία μεταξύ των θεωριών: • Η προσοχή υποστηρίζεται από διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου. • Η προσοχή περιγράφεται με τη χρήση διαφορετικών δομικών στοιχείων. • Βασικά δομικά στοιχεία: επιλεκτική διατηρούμενη, διαμοιρασμένη προσοχή.

26. Συμπεράσματα(ΙΙ) • Ανώτερη γνωστική λειτουργία: ρύθμιση και έλεγχος της κατανομής της προσοχής σε διαφορετικά έργα. • Πρόκειται για έννοιες που προέρχονται από την έρευνα της γνωστικής ψυχολογίας. • Λίγες έννοιες συνδέονται με εργαλεία της κλινικής νευροψυχολογικής έρευνας.

27. Συμπεράσματα(ΙΙΙ) • Η μελέτη των ελλειμμάτων της προσοχής επικεντρώνεται στην διατηρούμενη προσοχή (εγρήγορση), επιλεκτική προσοχή, διαμοιρασμένη προσοχή και την επεξεργασία ελέγχου της προσοχής.

28. Νευροψυχολογικές δοκιμασίες προσοχής • Διατηρούμενη προσοχή: digit symbol coding WAIS-III, Trail Making Test (A) • Επιλεκτική προσοχή: Cancellation tasks • Διαμοιρασμένη προσοχή: Trail Making Test (B), PASAT • Συστοιχία για την προσοχή: Test of Everyday Attention • Ερωτηματολόγιο: the Attention Questionnaire, the Dysexecutive Questionnaire

29. Κλινική περίπτωση • Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητα: • Απρόσεκτος τύπος • Υπερκινητικός-παρορμητικός τύπος • Συνδυασμένος τύπος

30. Σύγκριση • Απρόσεκτος: μιλά λίγο, φαίνεται να μην ακούει, αποτυγχάνει να εστιαστεί σε κύρια σημεία έργου, ξεχνά καθημερινές δραστηριότητες, είναι απρόθυμος. • Υπερκινητικός-παρορμητικός: μιλά ακατάπαυστα, κινητικά διαρκώς δραστήριος, αποτυγχάνει να ολοκληρώσει το έργο, δυσκολεύεται να συμμετέχει, είναι ανυπόμονος.

31. Θεραπευτικές στρατηγικές(Ι) • Κατανόηση συμπτωμάτων από την οικογένεια: εκπαίδευση γονέων, συμβουλευτική, στήριξη • Συμπεριφορική θεραπεία: παρέμ-βαση με θετική επανατροφοδότηση • Υγιής αυτοεκτίμηση: άμεση αντίδραση σε επιτυχίες

32. Θεραπευτικές στρατηγικές (ΙΙ) • Ιατρικές παρεμβάσεις: Σύντομη φαρμακευτική αγωγή • Εκπαιδευτικές παρεμβάσεις: συνεργασία με δασκάλους, αναδιαμόρφωση περιβάλλοντος • Συμβουλευτική: άσκηση κοινωνικών δεξιοτήτων

33. Ερώτημα • Πώς αυτοί οι πολλαπλοί μηχανισμοί της προσοχής λειτουργούν συντονισμένα και διατηρούν τη συνοχή στη συμπεριφορά;