Czerniak najgroźniejszy nowotwór skóry

1. Czerniak najgroźniejszy nowotwór skóry Prezentację przygotowały uczennice klasy II B LO Anna Kubik, Izabela Zabłocka pod kierunkiem Haliny Kapkowskiej

2. SCHEMAT BUDOWY SKÓRY

3. Właściwości skóry Naskórek i skóra właściwa są tkankami, w których procesy wzrostu i różnicowania nowych komórek zachodzą bardzo dynamicznie, przy czym komórki mają do spełnienia ściśle określone funkcje. Zwykle procesy w skórze właściwej i naskórku przebiegają bez najmniejszych zakłóceń. Czasami zdarza się jednak, że coś nie działa tak, jak powinno i może to oznaczać rozwój raka.

4. CZERNIAK Czerniak złośliwy jest najbardziej złożony spośród wszystkich nowotworów skóry oraz wymaga innego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego niż rak podstawnokomórkowy czy płaskonabłonkowy. Na szczęście coraz większa świadomość społeczna przyczyn powstania nowotworu skóry, sposobów zapobiegania, rozpoznawanie wczesnych objawów i nowe metody leczenia prowadzą do zmniejszenia zgonów z tego powodu

5. Czynniki ryzyka rozwoju raka skóry : Genetyczne Znamiona Rak skóry w wywiadzie Immunosupresja Wrażliwość skóry Ekspozycja na UV

6. UWAGA!!! Im wcześniej zauważymy ognisko czerniaka na swojej skórze, tym większe są szanse na to, że zostanie on uchwycony przed wytworzeniem odległych przerzutów i że uzyska siętrwałe wyleczenie.

7. System ABCDE stosowany aby ostrzec osoby, że mogą mieć nowotwór skóry: A – oznacza asymetrię (asymmetry) B – oznacza rozmyte granice (border irregularity) C – oznacza zmiany w zabarwieniu (colour) D – oznacza średnicę powyżej 6 mm (diameter) E – oznacza uniesienie zmiany powyżej poziomu skóry lub powiększenie wymiarów (elevation, evolution)

8. Uzupełnienie Systemu ABCDE System ABCDE nie uwzględnia jednak „guzkowatych” postaci czerniaka, które mogą być symetryczne i mieć dobrze widoczne gładkie, regularne brzegi, w wyniku czego pacjent może się zgłosić do lekarza już w zaawansowanym stadium rozwoju choroby. Ponadto w czerniakach guzkowatych i tych o małych wymiarach mogą nie występować zmiany w zabarwieniu, a małe zmiany nowotworowe niekiedy dają odległe przerzuty, zanim osiągną średnicę 6 mm. Dlatego też system ABCDE – został zastąpiony nowym, punktowym testem. Oto trzy główne cechy czerniaka: zmiana wielkości zmiana kształtu zmiana zabarwienia Trzy mniejsze objawy to: Zapalenie, tworzenie się strupa lub krwawienie Zmiany w odczuwaniu (zmiana sprawia wrażenie innej niż była, może pobolewać lub swędzieć) Średnica 7 mm lub większa

9. LECZENIE Po zdiagnozowaniu nowotworu zmianę usuwa się chirurgicznie wraz z marginesem skóry o szerokości około 2 mm. Wstępny zabieg chirurgiczny powinien być oszczędny, by można było na podstawie wyników badań mikroskopowych właściwie zaplanować wykonanie drugiego zabiegu. Pierwsze wycięcie zmiany ze zbyt szerokim marginesem zdrowej skóry może sprawić, że drugi zabieg chirurgiczny będzie bardziej skomplikowany. Patolog bada usunięte tkanki i opisuje typ czerniaka

10. Dalsze leczenie zależy od wyniku badania histopatologicznego Stopień zaawansowania klinicznego 0: czerniak znajduje się w obrębie skóry. Stopień zaawansowania klinicznego 1A: czerniak ma grubość poniżej 1 mm. Stopień zaawansowania klinicznego 1B: czerniak ma średnicę poniżej 1mm z owrzodzeniem lub 1-2 mm grubości bez owrzodzenia. Stopień zaawansowania klinicznego 2A: czerniak ma grubość 1-2 mm z owrzodzeniem. Stopień zaawansowania klinicznego 2B: czerniak ma grubość 2-4 mm bez owrzodzenia. Stopień zaawansowania klinicznego 2C: guz przekracza 4 mm grubości z owrzodzeniem. Stopień zaawansowania klinicznego 3A: oznacza każdy guz niezależnie od grubości bez owrzodzenia, ale w badaniu mikroskopowym zajętych jest od 1 do 3 regionalnych węzłów chłonnych. Stopień zaawansowania klinicznego 3B: tak jak 3A, ale z owrzodzeniem lub guz o każdej grubości z 1-3 powiększonymi węzłami chłonnymi z przerzutami do nich widocznymi gołym okiem lub guz z satelitarnymi ogniskami nowotworu w pobliżu, ale bez przerzutów. Stopień zaawansowania klinicznego 3C: występują zarówno zmiany makroskopowe, jak i mikroskopowe w węzłach chłonnych lub zmiana nowotworowa z zajęciem 4 lub większej liczby węzłów chłonnych. Stopień zaawansowania klinicznego 4: określa występowanie odległych przerzutów

11. CIĄG DALSZY LECZENIA Z chwilą, gdy zostanie wykonana druga operacja oraz uzyska się od patologa i chirurga wynik badania histopatologicznego wykazujący, że w materiale nie znaleziono komórek nowotworowych, chory uważany jest za wyleczonego. Lecz to nie koniec historii z czerniakiem, ponieważ nadal pacjent jest obciążony ryzykiem nawrotu choroby w pobliżu miejsca operacji lub wystąpienia przerzutów do innych części ciała, i dlatego będzie proszony o zgłaszanie się na kontrole.

12. BADANIE WĘZŁÓW WARTOWNICZYCH Lekarz może zaproponować wykonanie badania tzw. węzła wartowniczego. Zwykle chłonka (limfa) odpływa z okolicy czerniaka w kierunku najbliższego, pierwszego węzła chłonnego, tzw. węzła wartowniczego, znajdującego się na drodze jej odpływu. Węzły chłonne są zbudowane z limfocytów, krwinek białych, które są pierwszą linią obrony skierowaną przeciwko zakażeniom bakteryjnym lub wirusowym oraz komórkom będącym przerzutami nowotworów skóry. Węzeł wartowniczy zwalcza komórki czerniaka, które docierają do niego z pierwotnego ogniska nowotworu. Jeżeli nie wykryje się w nim żadnych komórek nowotworowych, to jest wysoce prawdopodobne, że nie występują odległe przerzuty do innych narządów.

13. LECZENIE ADIUWANTOWE W przeszłości do terapii adiuwantowej należały: chemioterapia szczepionki leki biologiczne kombinacje powyższych. Obecnie stosuje się leczenie interferonem. W prowadzonych obecnie badaniach klinicznych ocenia się wykorzystywanie samych szczepionek pochodzących z komórek czerniaka lub połączenia szczepionek podawanych razem z cytokinami, a także z innymi lekami cytotoksycznymi o działaniu przeciwnowotworowym.

14. USUNIĘCIE WIĘKSZEJ LICZBY WĘZŁÓW CHŁONNYCH Jeśli lekarz stwierdzi u chorego jawne cechy przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych (np. wyraźnie wyczuwalny guz w dole pachowym), to jest to kolejna grupa węzłów chłonnych (po węźle wartowniczym) będąca przystankiem komórek nowotworowych. Chirurg może zechcieć usunąć wszystkie regionalne węzły chłonne. Celem takiego postępowania jest oczyszczenie całego spływu chłonnego z komórek czerniaka i jego przerzutów. Może to oznaczać przeprowadzenie operacji w pachwinie, jeśli czerniak znajduje się na nodze, lub w dole pachowym, w przypadku gdy umiejscowiony jest na ramieniu, albo wycięcie węzłów szyjnych, gdy nowotwór zlokalizowany jest na skórze twarzy.

15. ODLEGŁE PRZERZUTY Nawet wtedy, gdy choroba przekracza regionalne węzły chłonne, dla chorych wciąż jest nadzieja. Osobom, u których doszło do rozsiewu nowotworu nie więcej niż do trzech miejsc w jamie brzusznej i klatce piersiowej, można zaproponować operacyjne usunięcie przerzutów. Nawet jeśli nie można oczekiwać wyleczenia, to wycięcie dużej masy guza będącej ogniskiem przerzutu poprawia znacznie jakość życia. Wtórne ogniska przerzutowe czerniaka do mózgu lub kości najlepiej poddają się leczeniu i często bardzo dobrze odpowiadają na zastosowaną radioterapię.

16. IMMUNOTERAPIA Komórki czerniaka mają swoją wewnętrzną siłę obronną, która jest zarazem ich słabością. Mechanizmy obronne tych komórek polegają na tym, że mogą one stworzyć silną linię obronną skierowaną przeciwko prawidłowej odpowiedzi immunologicznej organizmu. Dlatego też immunoterapia polega na wyprodukowaniu „przeciwciał monoklonalnych”, które włączają sygnał immunosupresyjny wytwarzany przez komórki czerniaka. Pozwala to układowi immunologicznemu wykonywać swoją pracę i zwalczać intruza. Kolejnym sposobem jest „pomnożenie” występujących u człowieka populacji limfocytów T zabójców swoiście zwalczających komórki nowotworowe i zwiększenie szansy na wyleczenie przez łączenie tej metody z agresywną chemioterapią.

17. IZOLOWANA TERAPIA KOŃCZYNOWA U chorych z czerniakiem na nodze lub ręce może dojść do wystąpienia mnogich przerzutów do otaczającej skóry, ale bez oznak wtórnych odległych przerzutów poza kończynę. Osoby te kwalifikują się do przeprowadzenia zabiegu „izolowanej perfuzji lub infuzji” kończyny. W przypadku perfuzji krew dopływająca do kończyny i odpływająca z niej omija krążenie systemowe (jest wyizolowana), dzięki czemu można dostarczać do kończyny leki przeciwnowotworowe w dużych stężeniach, które nie byłyby dobrze tolerowane przez resztę organizmu. Jest to bardzo złożony zabieg chirurgiczny.

18. CHEMIOTERAPIA Ten sposób leczenia jest zarezerwowany dla osób z zaawansowaną postacią czerniaka. W terapii wykorzystuje się pojedyncze chemioterapeutyki, ponieważ są one proste w użyciu i prawie pozbawione ciężkich działań niepożądanych w przeciwieństwie do bardziej toksycznego leczenia wielolekowego, które nie jest wcale skuteczniejsze. Tylko niewiele osób dobrze odpowiada na chemioterapię. Obecnie stwierdzono, że część czerniaków ma specyficzne zaburzenia molekularne i wprowadzono leki (tzw. celowane) ukierunkowane na te nieprawidłowe białka związane z wykrytą mutacją odpowiednich genów (np. BRAF)

19. Profilaktyka Unikanie długotrwałej ekspozycji na słońce i promieniowanie ultrafioletowe, zwłaszcza przebywanie na słońcu w godzinach 10.00 - 14.00, dotyczy to głównie osób o jasnej karnacji, z licznymi piegami Stosowanie ochrony przeciwsłonecznej (kremy z filtrem, okulary przeciwsłoneczne) Nie korzystanie z lamp kwarcowych i solarium Ochranianie znamion i zmian barwnikowych przed słońcem Nie drażnienie znamion poprzez części garderoby W przypadku pojawienia się najmniejszych wątpliwości konsultacja z dermatologiem