Öğr. Gör. Bülent ÇOBANOĞLU

1. MESLEKİ YAZILIMLAR Proteus (İSİS/ARES)‏ Öğr. Gör. Bülent ÇOBANOĞLU

2. DERS PLANI DERS KİTABI : PROTEUS Yazar: Hikmet ŞAHİN, ALTAŞ Yayıncılık, PROTEUS FİRMASI Web Adresi : www.labcenter.com DERS SAATİ : 2 + 2 TOPLAM HAFTA : 15 DEĞERLENDİRME DEVAM: %5 ÖDEV + QUIZ1 + QUIZ2: %20 VİZE : %25 FİNAL : %50 TOPLAM: %100 Öğr. Gör. Bülent ÇOBANOĞLU

3. MESLEKİ YAZILIMLAR • Bilgisayarların yaygın bir biçimde kullanılmaya başlamasıyla birlikte, teknik alanlarda da çizim programları kullanılmaya başlamıştır. • Bilgisayar Destekli Tasarım üzerine çizim - simülasyon ve analiz (üçünü) gerçekleştirebilen dünyada sayılı yazılımlar bulunmaktadır. Proteus (İsis-Ares), Micro-Cap ,MicroSim-Pspice, Orcad-Pspice, DesignLab , Electronics Workbench(EWB), multiSIM, ULTIboard, ULTIcap, BoardMaker v.b. Gibi programları verebiliriz. Öğr. Gör. Bülent ÇOBANOĞLU

4. SPICE Yazılımları • Bilgisayarla devre simülasyonu, elektronik devrelerin ve sistemlerin tasarımında en önemli adımlardan biridir. Bilgisayar destekli tasarımın veya elektronik devrelerin bilgisayar ile simüle edilmesinin sağladığı en büyük yarar, tasarımcının laboratuar ortamında elde etmesinin uzun süre alacağı sonuçların simülasyon ile kolayca görebilmesidir. Devre tasarımcısı, bilgisayar kullanarak gerçek bir devrede ölçü probunun yaptığı gibi devreyi yüklemeksizin akım ve gerilim dalga şekillerini ve frekans cevabını izleyebilir; doğru gerilim seviyelerini bozmadan bir geribesleme çevrimini açabilir, bir deney plaketinin getireceği parazitik etkiler olmaksızın elektronik bir sistemin yüksek frekanslardaki davranışını inceleyebilir. • SPICE(Simulation Package with Integrated Circuit Emphasis) ilk olarak Berkeley’deki Kaliforniya Üniversitesinde geliştirilmiştir. Analog devre simulasyonu açısından dünya standardı olan programın birçok ticari türevinden bir tanesi MicroSim şirketince yapılan PSpice programıdır. Daha sonraları PSpice tabanlı bir çok görsel devre tasarım programları geliştirilmiştir. • Diğer bazı kısaltmalar; • CAD (Computer-Aided Design; Bilgisayar Destekli Tasarım), • CAM (Computer-Aided Manufacturing; Bilgisayar Destekli Üretim)‏ Öğr.Gör.Bülent ÇOBANOĞLU

5. Bilgisayar Destekli Tasarımın Avantajları • Gerçek bir laboratuar uygulamasında, elemanların temini, istenilen özellikte elemanların bulunamayışı, arızalı eleman kullanma olasılığı, uygun test ve ölçü cihazların temini, kaza, arıza esnasında cihaz ve kullanıcılara verilebilecek zararlar her zaman mevcuttur. Bilgisayar ile gerçekleştirilen sanal laboratuarda, tüm bu olumsuzlukların ortadan kaldırılmasının yanında, gerçek ortamda yapamayacağımız elektriksel hesaplama ve ölçümleri kolayca çok hassa bir şekilde sağlayabiliriz. Bilgisayar destekli tasarımın avantajlarını şu ana başlıklar altında toplayabiliriz; • Maliyet : Gerçek bir elektronik laboratuarı donatmak oldukça pahalıdır. • Zaman : Zamandan tasarruf edilir. Bir devreyi çizmek,kurmak ve test etmek, malzeme listesi çıkarmak, kağıda aktarmak, baskı devresine aktarmak çok kısa sürede gerçekleştirilebilir Öğr. Gör. Bülent Çobanoğlu

6. Bilgisayar Destekli Tasarımın Avantajları • Hassasiyet : Normal bir deney veya ölçümde kullanılan eleman ve cihazlar mutlaka bir hataya sahiptir. Mesela bir ampermetrenin devreye seri bağlandığı için iç direncinin (sarfiyatının) sıfır olması istenir fakat bunun pratikte olması söz konusu değildir, sıfıra yaklaşması ise maliyetinin artmasına neden olabilmektedir. Oysa bilgisayar ortamında tüm eleman ve cihazların ideal değerlerini oluşturabiliriz. Buda ölçülen değerlerle, hesaplanan değerler aynı olmasını sağlayacaktır. Pratikte bu sağlanamayabilir. • Güvenlik : Gerçek bir laboratuarda insan ve cihaz güvenirliğinin sağlanabilmesi için elektriksel koruma sistemlerin kurulması ve devamlılığının sağlanması hem çok zor hem de pahalıya mal olmaktadır. • SPICE Modelleri : Lineer olmayan analog elemanlarda endüstri standardındaki SPICE modellerini kullanabilir. Kullanıcı elemanların istenirse idealli, istenirse piyasa modelinin aynısını, istenirse mevcut elemanın değerlerini değiştirilerek kendi modelini oluşturabilir Öğr.Gör.Bülent Çobanoğlu

7. PROTEUS NEDİR? • Labcenter Electronic firmasının bir ürünü olan Proteus görsel olarak elektronik devrelerin simülasyonunu yapabilen yetenekli bir devre çizimi, simülasyonu, animasyonu ve PCB çizimi programıdır. Klasik workbench'lerden en önemli farkı mikroişlemcilere yüklenen .HEX dosyalarını da çalıştırabilmesidir. Proteus gün geçtikçe genişleyen bir model kütüphanesine sahiptir. • Proteus programı sanal bir laboratuvardır. Her türlü elektrik/elektronik devre şemasını Proteus yardımıyla bilgisayar ortamında deneyebilirsiniz. Devredeki elemanların değerlerini değiştirip yeniden çalıştırır ve sonucu gözlemleyebilirsiniz. Bu program, binlerce elektronik eleman içeren devre tasarımlarının üretiminde bile kullanılabilmektedir. Elektriksel hata raporu hazırlayabilmekte, malzeme listesini çok düzenli bir şekilde verebilmektedir. ÖĞR. GÖR. BÜLENT ÇOBANOĞLU

8. PROTEUS NEDİR? • Labcenter Electronics Ltd. firması 1988 yılında John Jameson tarafından kuruldu. • Programın Çalıştırılabilmesi İçin Gerekli Donanım ve Yazılımlar • Proteus programı, Windows işletim sistemi altında çalışan bir programdır. Programın çalışabilmesi için bilgisayarınızda Windows 98 ya da üstü bir işletim sisteminin olması gerekmektedir. Proteus programının bilgisayarınızda verimli çalışabilmesi için, işlemcinizin en az Celeron ya da Pentium II, RAM belleğinizin de en az 32 MB olması gerekmektedir. Harddiskiniz de en az 60 MB lık boş alan olmalıdır. ÖĞR. GÖR. BÜLENT ÇOBANOĞLU

9. PROGRAMIN KURULUMU • Programı bilgisayarınıza kurmak için program CD’sini CD ROM’unuza taktıktan sonra PROMEDO simgesinin üzerine çift tıklayınız. Karşınıza proteus kurulum penceresi gelecektir ve program bilgisayarınıza kurulmaya başlayacaktır. Bu pencereden Next butonuna tıklayarak programı bilgisayarınıza kurmaya başlayınız. Programın bilgisayara kurulumu aşamasında program sizi yönlendirecektir. • Proteus programı siz değiştirmediğiniz takdirde Windows işletim sisteminde • Başlat- (Tüm) Programlar - Proteus 6 menüsü • altına yerleşecektir. ÖĞR. GÖR. BÜLENT ÇOBANOĞLU

10. Proteus ile Birlikte Yüklenen Dosyalar Proteus VSM Model Help: Proteus Library’sinde bulunan elektronik devre elemanlarının kullanım şekillerini anlatan yardım dosyaları. ARES 6 : PCB ( baskılı devre ) çizim programı. ARES Help: Baskı devre çizim programının yardım dosyası. ISIS 6 : Elektronik devre çizim, simülasyon ve animasyon programı. ISIS Help: Elektronik devre çizim, simülasyon ve animasyon programının yardım dosyası. Licence Manager: Lisans yöneticisi. ProSPICE Help: Prospice yardım dosyası. Read Me: Oku beni dosyası. Sample Designs: Programla birlikte gelen, örnek uygulamaları tanıtım dosyası ÖĞR. GÖR. BÜLENT ÇOBANOĞLU

11. ÖĞR. GÖR. BÜLENT ÇOBANOĞLU ISIS ISIS programı Proteus’un, devre çizim, simülasyon ve analiz programıdır. Proteus’un temelini teşkil eder. ISIS programını kullanarak her türlü elektronik devre çizimi,simülasyonu ve analizini yapabiliriz. • ISIS programının penceresinde en üstte Başlık Çubuğu yer almaktadır. Başlık çubuğunun hemen altında ise Menü Çubuğu vardır. Menü çubuğunun altında Araç Çubukları yer almaktadır. Bu araç çubukları (File, View, Edit, Design Toolbar)ViewToolbars seçeneği altında yer alır. İstendiğinde bu araç çubukları ekrandan kaldırılabilir. • Ekranın sol tarafında ise 5. araç çubuğu olan Tasarım Araç Çubuğu yer almaktadır. • Ekranın alt tarafında ise Orientation Toolbar (Yön araç çubuğu) ve The Animation Control Panel (Animasyon Kontrol Paneli ) yer almaktadır.

12. ÖĞR. GÖR. BÜLENT ÇOBANOĞLU ISIS • Tasarım Alanı Ön Görünüş penceresinde, tasarım alanı içerisine yaptığımız çalışmanın küçültülmüşü yer almaktadır. Fare imlecini bu pencere içerisine götürüp bir kere sol tıklama ile tasarım alanı içindeki istediğimiz bölgeyi ekranda görüntüleyebiliriz. Elemanlar penceresinin üst kısmında yer alan P(Pick Devices) ve L butonları eleman çağırmak ve kütüphane yönetimi ( kütüphane silmek, yeni kütüphane oluşturmak, vb.) amacıyla kullanılır. P butonuna bir kere sol tıkladığımızda karşınıza ISIS programında bulunan bütün kütüphaneler ( üst kısımda ) ve devre elemanları ( alt kısımda ) gelecektir. • Ekranın en alt kısmında yer alan Durum Çubuğu o anda yapılan işle ilgili kullanıcıyı bilgilendirmek için kullanılır. • Koordinatlar yazan kısım, fare imleci tasarım alanında iken pozisyonu hakkında bilgi verir.

13. ÖĞR. GÖR. BÜLENT ÇOBANOĞLU ISIS

14. ÖĞR. GÖR. BÜLENT ÇOBANOĞLU Mode Selector Toolbar (Tasarım Araç Çubuğu) Bu araç çubuğu üç bölümden oluşur. 1. Ana Modlar

15. ÖĞR. GÖR. BÜLENT ÇOBANOĞLU Mode Selector Toolbar (Tasarım Araç Çubuğu) 2.GADGETS

16. ÖĞR. GÖR. BÜLENT ÇOBANOĞLU Mode Selector Toolbar (Tasarım Araç Çubuğu) 3.İKİ BOYUTLU GRAFİK (2D GRAPHS)

17. ÖĞR. GÖR. BÜLENT ÇOBANOĞLU File Toolbar(Dosya Araç Çubuğu)

18. ÖĞR. GÖR. BÜLENT ÇOBANOĞLU View Toolbar (Görünüm Araççubuğu)

19. ÖĞR. GÖR. BÜLENT ÇOBANOĞLU Editing Commands ( Düzen Araç Çubuğu )

20. ÖĞR. GÖR. BÜLENT ÇOBANOĞLU DESIGN TOOLS (Dizayn Araçları