De Tachtigers

1. De Tachtigers En de Nederlandseliteratuur in de periode 1880 - 1910

2. Claude Monet, Impression, soleillevant, 1872

3. Edward Munch, De schreeuw, 1893

4. Theo van Doesburg, Contra-compositie V, 1924

5. Overzicht • Ca. 1880 - 1910: literatuur en context • De Tachtigers en De Nieuwe Gids • Enkele auteurs: • Herman Gorter • Frederik van Eeden • Lodewijk van Deyssel • Louis Couperus

6. Ca. 1880 - 1910: literatuur en context • Impressionisme • Naturalisme • Symbolisme • Gemeenschapskunst • Fin de siècle

7. Impressionisme

8. Vincent van Gogh, Vaas met twaalfzonnebloemen, 1888

9. Vincent van Gogh, Vaas met vijfzonnebloemen, 1888

10. Vincent van Gogh, Vaas met vijftienzonnebloemen, 1889

11. Vincent van Gogh, Vaas met twaalfzonnebloemen, 1889

12. Impressionisme • Het momentane en het subjectieve • Individualisme • Sensitivisme: zintuigen, emoties • Beelden en (homerische) vergelijkingen • Neologismen • Ongewone verbindingen • Synesthesie

13. Impressionisme • Neologismen schitterzon, ritsellicht • Ongewoneverbindingen moe-dood water, grijze vrede droog water, tranelache • Synesthesie gouden lichtgeluiden, het hete licht schreeuwde

14. Naturalisme

15. Oudezijds Achterburgwal, Amsterdam (Het Kolkje) - George Hendrik Breitner, ca. 1890 - 1900

16. George Hendrik Breitner, Figurenop de Dam

17. Naturalisme • Ontstaan rond 1870 in Frankrijk • Emile Zola (1840-1902) • Positivisme • Hippolyte Taine: `race, milieu, moment’ • Nadruk op milieu en afkomst • De roman als laboratorium • Taboes

18. 1894

19. Naturalisme • Beschrijving psychische en fysieke eigenschappen (medische wetenschap) • Niet moralistisch – geen auctoriële (alleswetende) verteller • Dialogen realistisch (bijv. onvolledige zinnen, Frans, dialect,…)

20. Symbolisme

21. Jean Delville, Orpheus, 1893

22. Symbolisme "Understood in its metaphysical sense, Beauty is one of the manifestations of the Absolute Being." —Jean Delville

23. Symbolisme • Op zoek naar een diepere waarheid • Beelden en symbolen • Anti-mimetisch • Sprookjesachtige en mythische elementen

24. Gemeenschapskunst

25. Henriette Roland Holst (1869 – 1952)

26. Gemeenschapskunst Ontwaakt, verworpenen der aarde! Ontwaakt, verdoemde in hongers sfeer! (…) Makkers, ten laatste male, Tot den strijd ons geschaard, en D’Internationale Zal morgen heersen op aard.

27. Gemeenschapskunst Ontwaakt, verworpenen der aarde! Ontwaakt, verdoemde in hongers sfeer! (…) Makkers, ten laatste male, Tot den strijd ons geschaard, en D’Internationale Zal morgen heersen op aard. Get up, damned of the earthGet up, slaves of the hungerReason thunders in its craterThis is the eruption of the endOf the past let us make a clean swipeEnslaved masses, get up, get upThe world is about to change its foundationWe are nothing, let us be allThis is the final struggle Let us group together, and tomorrow The International Will be the mankind  (Bewerking van De InternationaledoorHenriëtte Roland Holst)

28. Gemeenschapskunst • Individualisme - collectivisme • Aandacht sociale ongelijkheid • Socialisme, marxisme • Idealiserend • Soms religieus-mystiek taalgebruik

29. De Vooruit, ArchitectFerdinand Dierkens, gebouwdtussen 1911 en1914

30. De Theaterzaal in hetVooruit-gebouw

31. Fin de siècle • Verschillende definities • Ca. 1880 – 1910 • Degeneratie en regeneratie, decadentie en vitalisme • Verschillende stromingen

32. Hotel Tassel, Brussel, architectVictor Horta, 1893

33. Titelblad van hettijdschriftVan nu enstraksdoor Henry van de Velde

34. De Tachtigersen De NieuweGids • Kloos en Perk • Programma van de Tachtigers • De Nieuwe Gids

35. Vooraf

36. „Eennieuwelenteeneennieuwgeluid" (Herman Gorter)

37. "Ik ben een God in 't diepst van mijn gedachten" (WillemKloos)

38. "Kunst is de aller-individueelste expressie, van de aller-individueelste emotie" (WillemKloos)

39. KloosenPerk Willem Kloos (1859 – 1938) Jacques Perk (1859 – 1881)

40. De Kalverstraat (Amsterdam) in de 19de eeuw

41. KloosenPerk • 1879-1880: Perks eerste gedichten • 1880: Kloos ontmoet Perk in de Kalverstraat • 1881: dood Perk • 1882: publicatie PerksGedichten, met een inleiding van Kloos • Programma van de Tachtigers!

42. Perk Schoonheid, o gij, wier naam geheiligd zij, Uw wil geschiede; kóme uw heerschappij; Naast u aanbidde de aarde geen andren god! Onze Vader Die in de Hemelen zijt, geheiligd zij Uw Naam. Uw Rijk kome, Uw Wil geschiede op aarde als in de Hemel Otče náš, jenž jsi v nebesích, posvěť se jméno tvé, přijď království tvé, buď vůle tvá jako v nebi, tak i na zemi.

43. Versus domineedichters Onuitspreeklijk Opperwezen, Die voor ons een Vader zijt! (…) Eeuwig worde Uw naam geprezen! (…) Kome Uw rijk, o groote Koning! (…) S.J. van den Bergh, J.J.L. ten Kate en Jacob van Lennep ,1851

44. Versus domineedichters Geeft, lieve mensen! Helpt en geeft! Met geld is zoo veel goeds te plegen: Het stilt den honger niet alleen, Het warmt en kleedt niet enkel, neen! Het houdt de misdaad tegen. Liefdadigheidspoëzieuit de 19de eeuw

45. Programma van de Tachtigers • Tegen domineepoëzie • Anti-moralistisch • L‘art pour l‘art • Individualistisch

46. Programma van de Tachtigers • "van weinigen, voor weinigen" • "de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie" (Kloos, naar aanleiding van Verzen van Herman Gorter) • "Ik ben een God in 't diepst van mijn gedachten" (eerste regel sonnet Kloos)

47. Programma van de Tachtigers • De dichteralsChristusfiguur • Impressionistisch • Emotie • "De meeste van jouw verzen zijn gemaakt van emotie, hetis niets dan emotie, alles is emotie, ik dank je nog wel. Al die regels zijn van tot zilver gestolten brekende tranen. " (Van Deyssel over Kloos‘ sonnettencyclus "Het boek van kinden God") • Woordkunst • Vormeninhoudéén • Hetsonnet • Jacquespere – JacquesPerken Shakespeare

50. De NieuweGids • De Nieuwe Gids (1885-1943) versus De Gids (1837-…) • Belangrijkste oprichters: Willem Kloos (1859-1938), Albert Verwey (1865-1937) en Frederik van Eeden (1860-1932) • Belangrijke leden: Lodewijk van Deyssel (1864-1952)en Herman Gorter (1864-1927)