TÜTÜN KONTROLÜ

1. TÜTÜN KONTROLÜ Dr.Osman Örsel

2. Neden tütün? • Çünkü; tütün dumanı özellikle solunumsal olmak üzere önlenebilir ölüm nedenlerinin başında gelir.

3. Tütün Bağımlılığı Hastalık mıdır? • Nikotinin bağımlılık yaptığı bilimsel olarak kanıtlanmış ve bütün bilimsel çevrelerce kabul edilmiştir. Bu durum; Tütün satışının serbest bir pazarlama aracı olamayacağının ve sigara içiminin tüketicinin istemli kararı ile açıklanamayacağının göstergesidir.

4. Sigara içmek en önemli ve en tehlikeli halk sağlığı sorunudur • Yetişkin nüfusun yaklaşık üçte biri sigara içmektedir. • Dünya genelinde 1.25 milyar kişi sigara içmektedir. • 2025 yılında sigara içen kişi sayısının 1.6 milyar kişiye ulaşacağı tahmin edilmektedir. • Sigara her 10 yetişkinden birinin ölümünden sorumludur. • Sigara her yıl 4 milyon, her gün ise 11.000 kişinin ölümünden sorumludur.

5. Türkiye’de 1984 sonrası dönemde sigara tüketimi % 80 oranında artmıştır. Oysa aynı dönemde ABD’de sigara tüketimi % 30 oranında azalmıştır.

6. Kurutulmuş tütün • Büyük oranda karbohidratlar ve proteinlerden oluşur. • Alkaloidler: %0.5-5 >> %95’i nikotin • Terpenler: %0.1-3 • Polifenoller: %0.1-2.5 • Karboksilik asitler: %0.1-0.7 • Alkanlar: %0.1-0.4 • Alkali nitratlar: %0.01-5 • Aromatik hidrokarbonlar • Aldehidler • Ketonlar • Aminler • Nitriller • N- ve O- heterosiklik bileşiklikler, • Pestisidler • 30’dan fazla metalik bileşik US. Surgeon General, 1989

7. Sigara • Tütün • Kağıt • Filtre kısımları • Katkılar • Ayrıca olasılıkla kalıntılar: • Pestisid • Fertilizer (gübre) • Fumigants (buharla dezenfekte eden ajanlar) • Fabrikasyon sırasında işlem ajanları ASH sources of information Updated February 2001

8. Ölçüm Laboratuarı http://www.labstat.com/services.htm#mainstream

9. Sigaranın İçeriği ve Sağlık Etkileri • Sigara dumanı içinde bazıları farmakolojik olarak aktif, antijenik, sitotoksik, mutajenik ve karsinojenik olan 4000’den fazla madde içerir.

10. Kaynak: SS Hecht. Tobacco smoke carcinogens and lung cancer. • J Natl Cancer Inst; 1999; 91 (14): 1194-1210.

11. EPİDEMİYOLOJİ • Epidemiyologlar için sigara içimi insanların sağlık eğilimlerini belirlemede en önemli kriterdir. • Sigara içimi toplumlarda çok büyük mortalite ve morbidite oranı oluşturur.

12. Dünya’da yaklaşık 1.1 milyar sigara bağımlısı (erişkin nüfusun üçte biri) vardır ve bunların %85’i gelişmekte olan ülkelerde yer alır.

13. Dünyada Tütünle İlişkili Ölümler • 1990 yılında 3 milyon’ dur. • 2020 yılında 8.4 milyon olacaktır !

16. Türkiye’de 1998 yılında kişi başına üretilen sigara sayısı 2394 adettir.

20. MEVCUT DURUM • Üniversite öğrencileri arasında sigara içme oranı % 23 ile 48 arasında değişmektedir. • Liselerde sigara içme oranı % 20.1’tir • 7-13 yaş grubundaki ilkokul öğrencilerinin % 11.7’si sigara içmektedir. (erkeklerin % 13.9, kızların % 9,1’i) • İlkokul öğrencilerinin % 95’i sigara markalarını tanımaktadırlar.

21. MEVCUT DURUM- TÜRKİYE • 1988 Araştırması’na göre; • erkeklerin 62.8 % • kadınların 24.3 % • Toplam nüfusun 43.6 % • 1993 Araştırmasına göre; • erkeklerin 57.8 % • kadınların 13.5 % • toplam nüfusun 33.6 %’sı sigara içmektedirler.

22. Türk Hekimlerinin sigara içme prevalansı (1993): erkeklerde %52 kadınlarda %42

23. Türkiye’de 15-18 yaş grubunda: erkeklerde %23.1 kadınlarda %14.8

24. % 13-53 Kadınlarda sigara içme oranları Türkiye, 1986-1997

25. % 42-96 Değişik gruplarda sigara içme oranları TÜRKİYE, 1986-1997

26. TÜRKİYE VE ABD’DE SİGARA TÜKETİMİ (MİLYAR/ADET)

27. Türkiye’de halen yılda, yaklaşık 2,72 milyar Dolar ekonomik kayıp olmakta ve 100 bin kişisigara nedeniyle zamansız ölmektedir.

28. KANADA

29. Türkiye’de1988 yılında yapılan geniş kapsamlı bir araştırmada 15 yaş üstü nüfusta sigara içme prevalansı %43 olarak saptanmıştır (erkeklerin %63’ü, kadınların %24’ü). • 1997-1998yılları arasındaki bir araştırmada da 20 yaş üstü nüfusta erkekelrin %50.9’u, kadınların %10.9’ u içicidir.

30. AVUSTURALYA

31. Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkinlik Çalışması-2000 çalışmasında: • Sigara içiminin önlenmesi ile yılda 54.699 ölümün engellenebileceği öngörülmüştür.

32. 40 70 Evre 1 Evre 2 Evre 3 Evre 4 60 sigara içen Erkekler 30 50 sigara içen Kadınlar 40 20 30 % erkek ölümler 20 10 10 % kadın ölümler 0 0 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Yıl Sigara içimi–zaman ayarlı saatli bomba !.. Gelişmekte olan ülkeler 1. veya 2. safhadalar Gelişmiş ülkeler 3. veya 4. safhadalar • Sigara içimi ile sağlık açısından zararlarının ortaya çıkması arasında uzun süre olduğundan, birçok gelişmekte olan ülke sigara nedeniyle meydana gelecek zararların farkında değillerdir. • Gelecek 30 yılda mevcut sigara içme oranları devam ederse, gelişmekte olan ülkelerde her yıl 7 milyon kişi sigara içtiği için ölecektir. % yetişkinlerde sigara içme oranları % sigara bağlı ölümler

33. Ekonomik Yük -I • ABD 1993. Sigaraya bağlanabilen tıbbi giderler 50 milyr dolar • İşgücü ve üretim kaybı ile 97 milyar dolar (kişi başı 373 dolar) • Bu maliyetlerin sigara içenler tarafından vergi şeklinde karşılanabilmesi için her paket 4 dolar olmalıdır.

34. Ekonomik Yük -II 1- Dünya geneli yıllık sağlık zararı 200 milyar dolar. 2- Türkiye’de yılda 15 milyar dolar sigara veriliyor. 3- TC’de yıllık ekonomik zarar 2.72 milyar dolar (sağlık zararı)

35. Türkiye’de sigara içen 17 milyon kişiden 4 milyonu hayatından 7 yıl, 4 milyonu ise 22 yıl kaybederek ölecektir.

36. TÜTÜN KULLANIMI NASIL AZALIR • DAHA YÜKSEK SİGARA VERGİLERİ • FİYAT DIŞI TEDBİRLER • Tüketicinin daha iyi bilgilendirilmesi (Paket üzeri uyarılar, aleyhte reklam ve araştırma sonuçlarının duyurulması) • Kapsamlı reklam ve promosyon yasağı • Kamuya açık alanlarda ve işyerlerinde sigara yasağı • SİGARAYI BIRAKMAYA YARDIM (NTR)

37. HÜKÜMETLER NEDEN DEVREYE GİRİYOR • Çocukların sigara içmesine engel olma • Sigara içmeyenleri dumanından koruma • Erişkinlere bilinçli karar verecek seçenekleri sunma • Sigarayı bırakmak isteyenlere destek

38. Tütün kullanımına bağlı gelişen hastalıkların ve ölümlerin azaltılması için maliyet etkili müdahaleler

39. Kaynak: TEKEL, ve Dünya Bankası hesaplamaları Fiyat Elastikiyeti Verileri, Türkiye Verileri • YÜKSEK FİYAT ve VERGİ ORANLARI

40. Kapsamlı reklam yasaklarısigara tüketimini azaltıyorYasak olan ve olmayan ülkelerdeki sigara tüketimleri (n=102 ülke) Kaynak: Saffer, in Jha and Chaloupka (eds) 2000 • SİGARA REKLAMLARININ VE PROMOSYONUN YASAKLANMASI

41. Tütün kontrolü ana başlıkları 1-Çocukların tütün bağımlısı olmalarının engellenmesi 2-Tütün kullanımı için engelleyici mali politikalar uygulayarak sektörün büyümesinden ve sigara fiyatlarından daha hızlı artan bir değerlendirme sistemi

42. 3-Arttırılan vergilerden elde edilen paraların bir kısmını tütün kullanımını önlemeye ve sağlığı geliştirmeye yönelik etkinliklere ayrılması

43. 4- Çevresel sigara dumanından istemsiz etkilenmenin önlenmesi • 5- Sosyo-ekonomik, davranışsal ve bunun gibi tütün kullanmaya yönelik faktörlerin saptanarak ortadan kaldırılması

44. 6) Direk ve dolaylı reklam, promosyon ve sponsorlukların ortadan kaldırılması • 7) Tütün ürünlerinin kontrolü, çarpıcı sağlık uyarılarının paketlere konulması, reklam unsurlarından ambalajların arındırılması, tütün ürünlerinin ve dumanının toksik içeriklerinin limitlerinin belirlenerek paketler üzerinde zorunlu olarak belirtilmesi

45. 8)Tütün üretimi ve fabrikasyonuna alternatif ürünlerin promosyonu ve desteklenmesi • 9) Tütünle ilgili konuların etkin yönetimi, izlenmesi ve değerlendirilmesi

46. 10) Tütün bağımlılığının tedavisinin yaygınlaştırılması ve iyi hekimlik pratiğinin bir parçası olarak algılanarak uygulanması • 11) Tütün mücadelesinin sadece sağlık sektörü içinde değil bağlantılı olduğu bütün sektörler ile ilişkilendirilerek ele alınması

47. Türkiye’de tütün kontrolüne yönelik ilk önemli yasa 1996 yılında çıkarılan 4207 sayılı yasadır. • Satış için yaş sınırı, sigara reklamının yasaklanması, paketlere zararlı olduğuna dair ibare konulması, toplu yaşanan yerlerde içiminin yasaklanması, TV’de sigara karşıtı program yapılması gibi maddeler içerir.

48. TÜRKİYE’DE SİGARA TÜKETİMİ VE SİGARA İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI • 1986 yılında tütün tekeline bir yasa ile son verilmiş, • 1986 yılında devlete ait kurum ve kuruluşların yanı sıra radyo, televizyon yayınlarında sigara ve her çeşit tütün mamullerinin reklamı yasaklanmıştır. • 1991 tarihinden itibaren sigara paketlerinin üzerinde “sağlığa zararlıdır” uyarısının yazılması zorunlu kılınmıştır. • 1994 yılında iki uluslararası şirket sigara fabrikası yatırımlarını tamamlayarak, kendi imal ettikleri sigaraları kendi dağıtım şirketleri ile dağıtmaya başlamışlardır. • 1994-1997 döneminde yıllık sigara tüketimi artışı % 7.7’ye yükselmiştir.

49. TÜRKİYE’DE SİGARA TÜKETİMİ VE SİGARA İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI • 1980-1985 döneminde 60-65 bin ton/yıl • 1984 yılında TEKEL aracılığıyla Türkiye’de ilk kez Amerikan sigaralarının ithalatına ve satışına başlanmıştır. • Sigara reklamları, gazeteler ve duvarlar özendirici sigara reklamları ile dolmuş, gençleri hedef alan sigara ikramı ve dağıtımı promosyonları başlamıştır. • 1986-1993 döneminde ortalama yılda % 3.3 oranında artmıştır.

50. TÜRKİYE’DE SİGARA TÜKETİMİ VE SİGARA İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI • 1986 yılında tütün tekeline bir yasa ile son verilmiş, • 1986 yılında devlete ait kurum ve kuruluşların yanı sıra radyo, televizyon yayınlarında sigara ve her çeşit tütün mamullerinin reklamı yasaklanmıştır. • 1991 tarihinden itibaren sigara paketlerinin üzerinde “sağlığa zararlıdır” uyarısının yazılması zorunlu kılınmıştır. • 1994 yılında iki uluslararası şirket sigara fabrikası yatırımlarını tamamlayarak, kendi imal ettikleri sigaraları kendi dağıtım şirketleri ile dağıtmaya başlamışlardır. • 1994-1997 döneminde yıllık sigara tüketimi artışı % 7.7’ye yükselmiştir.