GIÁO DỤC SỨC KHOẺ CHO CÁ NHÂN

1. GIÁO DỤC SỨC KHOẺ CHO CÁ NHÂN

2. 1. Ñaïi cöông: GDSK cho caù nhaân laø moät hình thöùc ñaëc bieät cuûa GDSK nhaèm vaøo caù nhaân, laø moät tieán trình thoâng qua ñoái thoaïi, töông taùc ngöôøi giaùo duïc vieân giuùp cho ñoái töôïng hieåu roõ veà hoaøn caûnh cuûa vaø vaán ñeà söùc khoeû cuûa chính mình; töø ñoù coù theå tìm ra bieän phaùp giaûi quyeát thích hôïp vaø thöïc hieän.

3. Khoâng gioáng GDSK cho quaûng ñaïi quaàn chuùng, nhoùm lôùn hoaëc nhoùm nhoû, vaán ñeà söùc khoẻ ôû ñaây khoâng mang tính chung chung maø laø cụ theå cho töøng ñoái töôïng. Vaán ñeà coù theå laø nhöõng noãi lo aâu veà beänh tình, söï thaéc maéc veà chaêm soùc, cuõng coù theå vaán ñeà laø moät quyeát ñònh caàn ñöa ra, moät haønh vi caàn thay ñoåi.

4. Theâm vaøo ñoù, vaán ñeà cuûa moãi ngöôøi coù nhöõng neùt rieâng, khoâng ai gioáng ai cho duø laø cuøng moät chuû ñeà söùc khoeû. Moãi ngöôøi laïi coù hoaøn caûnh rieâng vaø ñaëc ñieåm taâm lyù rieâng bao goàm trình ñoä, khaû naêng nhaän thöùc, caûm xuùc, tình caûm, xu höôùng.

5. Do ñoù, GDSK cho caù nhaân khoâng theå ñöôïc thöïc hieän chung chung, gioáng nhau cho taát caû caùc ñoái töôïng. Trong GDSK cho nhoùm ñoâng lôùn, nhoùm nhoû coù theå coù kyõ naêng quan troïng nhö “Noùi sao cho ngöôøi ngöôøi ta nghe” thì trong GDSK caù nhaân laïi laø “Nghe sao cho ngöôøi ta noùi”. Bôûi vì chæ coù laéng nghe, tìm hieåu môùi bieát ñöôïc nhöõng ñieåm rieâng cuûa ñoái töôïng ñeå maø töø ñoù giuùp hoï trong vieäc giaûi quyeát vaán ñeà söùc khoeû.

6. 2. Moät soá ñöùc tính caàn coù ôû ngöôøi giaùo duïc vieân:

7. 2.1 - Söï thaáu caûm (Empathy): Khoâng phaûi chæ laø söï thoâng caûm, hieåu bieát hoaøn caûnh cuûa ñoái töôïng veà maët lyù trí maø laø söï chia seõ caûm xuùc nhö laø chính ngöôøi giaùo duïc vieân ñang traûi qua hoaøn caûnh cuûa ñoái töôïng. Ñieàu naøy coù theå ñeán moät caùch töï nhieân, ñaëc bieät laø khi ngöôøi giaùo duïc vieân ñaõ töøng traûi qua nhöõng hoaøn caûnh töông töï.

8. Ngoaøi söï thaáu caûm do ñaõ töøng traûi qua hoaøn caûnh nhö ñoái töôïng, ngöôøi giaùo duïc vieân coù theå thấu caûm baèng caùch ñaët mình vaøo hoaøn caûnh cuûa hoï ñeå thaáu hieåu taâm traïng, caûm xuùc cuûa ñoái töôïng. Söï thaáu caûm laø moät ñieàu heát söùc caàn thieát ôû ngöôøi giaùo duïc vieân vì luùc ñoù nhö laø chính mình ñang giuùp mình chöù khoâng phaûi laø giuùp moät ngöôøi xa laï. Ñieàu naøy giuùp traùnh ñi nhöõng lôøi khuyeân thöïc teá.

9. 2.2 - Söï toân troïng (Respect), chaáp nhaän (Acceptance): Khoâng ai muoán bò phaùn xeùt vaø ngöôøi giaùo duïc vieân thaät söï cuõng khoâng phaûi laø thaåm phaùn. Söï toân troïng voâ ñieàu kieän, söï chaáp nhaän töø chính thaâm taâm raèng ñoái töôïng laø moät con ngöôøi coù giaù trò baát keå ñòa vò, haønh vi hoaëc thaùi ñoä tích cöïc hay tieâu cöïc seõ giuùp taïo ra moät moái töông giao aám cuùng.

10. Toân troïng, chaáp nhaän khoâng coù nghóa laø taùn thaønh. Ngöôïc vôùi chaáp nhaän laø ñònh kieán, thaønh kieán. Moät khi ngöôøi giaùo duïc vieân töï kheùp loøng laïi thì seõ khoâng thaáy heát nhöõng khía caïnh khaùc nhau trong ñoái töôïng vaø vaán ñeà cuûa ñoái töôïng. Toân troïng vaø chaáp nhaän chính laø söï môû loøng ñoái vôùi tha nhaân.

11. 2.3 - Söï chaân thaønh (Genuineness): Ngöôøi giaùo duïc vieân phaûi ñeán vôùi ñoái töôïng baèng söï chaân thaønh vôùi thaùi ñoä quan taâm moät caùch töï nhieân xuaát phaùt töø nhu caàu cuûa ñoái töôïng hôn laø vì nhieäm vuï, coá gaéng laøm cho xong vieäc vôùi muïc ñích rieâng.

12. Caàn xem ñoái töôïng nhö laø moät ngöôøi baïn, ngöôøi thaân hoaëc thaäm chí laø chính mình. Nhö vaäy thì duø ta chöa theå giuùp ñöôïc ñoái töôïng giaûi quyeát ñöïôc vaán ñeà thì cuõng ñaõ giuùp phaàn naøo cho taâm lyù cuûa ñoái töôïng.

13. 3. Moät soá nguyeân taéc chung trong giaùo duïc söùc khoeû cho caù nhaân: 3.1 - Ngöôøi giaùo duïc vieân giuùp ñoái töôïng nhaän ra vaán ñeà vaø giaûi quyeát vaán ñeà theo caùch rieâng, phuø hôïp chöù khoâng phaûi ñeå aùp ñaët moät caùch giaûi quyeát coù saün. Theá neân, qua moät buoåi vaãn coù theå chöa ñeà caäp ñöôïc vaán ñeà hoaëc chöa tìm ra caùch giaûi quyeát vaán ñeà cuõng khoâng phaûi laø thaát baïi.

14. Ñieàu quan troïng ñaàu tieân trong GDSK cho caù nhaân chính laø moái quan heä. Duø vaán ñeà chöa giaûi quyeát nhöng ñaõ thieát laäp ñöôïc moái quan heä toát thì nhöõng laàn sau hy voïng coù theå giaûi quyeát ñöôïc.

15. 3.2 - Trong ñaïi ña soá tröôøng hôïp ta khoâng neân aùp ñaët nhöõng caùch öùng xöû cho ñoái töôïng bôûi vì chính baûn thaân ñoái töôïng thöôøng cuõng khoâng muoán ngöôøi khaùc daïy ñôøi, ñoàng thôøi caùch öùng xöû cuûa ta chöa chaéc laø ñaõ phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh cuûa ñoái töôïng. Keå caû tröôøng hôïp lôøi khuyeân cuûa ta maø ñoái töôïng nghe theo vaø thöïc hieän ñaït keát quaû thì ñoù cuõng chöa haún laø toát vì coù theå taïo söï phuï thuoäc vaø ñoái töôïng seõ luoân tìm ñeán ta trong moïi vaán ñeà.

16. Neân giuùp ñoái töôïng töï khaùm phaù va øtöï quyeát ñònh baèng caùch cung caáp nhöõng thoâng tin phuø hôïp, treân cô sôû ñoù ñaët nhöõng caâu hoûi daãn daét töøng böôùc ñeán söï hieåu bieát veà kieán thöùc, veà tình traïng cuûa mình vaø söï töï choïn löïa caùch giaûi quyeát vaán ñeà cuûa mình moät caùch phuø hôïp.

17. 3.3 - Coù theå noùi kyõ naêng quan troïng nhaát troïng nhaát trong GDSK cho caù nhaân bieåu hieän trong caû 3 hoaït ñoäng giao tieáp, truyeàn thoâng, khôi daäy, ñoù laø söï khôi gôïi thích hôïp vaø laéng nghe chaân thaønh. - Khôi gôïi vaø laéng nghe ñeå thaät söï thaáu caûm hoaøn caûnh cuûa ñoái töôïng cuõng nhö ñeå bieát nhöõng vaán ñeà söùc khoeû, vaán ñeà taâm lyù, xaõ hoäi maø ñoái töôïng ñang gaëp phaûi, thaäm chí ñang raát böùc xuùc nhöng nhieàu khi khoâng daùm hoaëc khoâng tieän noùi ra.

18. -Khôi gôïi vaø laéng nghe giuùp ñoái töôïng caûm thaáy ñöôïc quan taâm, thuùc ñaåy muoán chia seû. - Khôi gôïi vaø laéng nghe giuùp bieát ñöôïc ñoái töôïng ñaõ hieåu bieát tôùi ñaâu, ñieåm naøo ñuùng, ñieåm naøo sai, giuùp vieäc thoâng tin, höôùng daãn ñöôïc xaùc ñaùng, ñôõ maát thôøi gian vaø ñaëc bieät quan troïng hôn giuùp ñoái töôïng lieân heä nhöõng ñieàu môùi vôùi nhöõng gì ñaõ bieát khieán vieäc tieáp thu ñöôïc toát hôn.

19. - Khôi gôïi vaø laéng nghe nhöõng hoài baùo ñeå kieåm ñieåm laïi nhöõng hieåu bieát cuûa ñoái töôïng, giuùp cho vieäc ñieàu chænh caùc thoâng tin, traùnh nhaàm laãn. - Khôi gôïi vaø laéng nghe nhöõng yù kieán, nhöõng quyeát ñònh cuûa ñoái töôïng giuùp ñoái töôïng caûm thaáy töï tin hôn, laøm neàn taûng cho nhöõng quyeát ñònh caù nhaân vaø söï thay ñoåi haønh vi.

20. Löu yù: ta khôi gôïi vaø laéng nghe ñeå nhaèm xaùc ñònh vaán ñeà chöù khoâng phaûi ñeå thoûa maõn tính toø moø. Caàn traùnh nhöõng caâu hoûi veà nhöõng vaán ñeà nhaïy caûm khoâng caàn thieát.

21. 4. Caùc hình thöùc GDSK cho caù nhaân: Coù nhieàu caùch phaân chia caùc hình thöùc GDSK cho caù nhaân. Thoâng thöôøng, ta phaân bieät 03 hình thöùc: trao ñoåi tröïc tieáp, trao ñoåi qua ñieän thoaïi, trao ñoåi qua thö tín. Trong baøi naøy, ta ñeà caäp chuû yeáu ñeán hình thöùc trao ñoåi tröïc tieáp.

22. Moät ñieàu caàn löu yù laø duø ñoái töôïng GDSK cho caù nhaân coù vaán ñeà veà söùc khoeû nhöng khoâng phaûi ai cuõng yù thöùc ñöôïc. Coù ngöôøi yù thöùc ñöôïc vaø coù nhu caàu caàn giaûi quyeát nhöng cuõng coù nhöõng ngöôøi khoâng yù thöùc ñöïôc vaø ño ñoù khoâng coù nhu caàu. Cuõng coù ngöôøi coù nhu caàu nhöng khoâng bieát tìm ñeán ñaâu hoaëc ngaïi khoâng muoán baøy toû. Cuõng chính vì vaäy maø hình thöùc trao ñoåi tröïc tieáp laïi ñöôïc chai thaønh hai daïng:

23. -  Ñoái töôïng tìm ñeán giaùo duïc vieân: ôû cô sôû y teá, trung taâm tham vaán, ñieän thoaïi, vieát thö,… Hình thöùc naøy coù khi ta goïi laø tham vaán söùc khoeû. -  Giaùo duïc vieân tìm ñeán ñoái töôïng: tieáp caän coäng ñoàng, vaõng gia.

24. Ví duï: moät phuï nöõ ngheøo, ñoâng con, khoâng xem tivi, nghe ñaøi, khoâng tham gia hoïp toå phuï nöõ vaø nhieàu khi cuõng khoâng yù thöùc ñöôïc nguyeân nhaân cuûa ñoùi, ngheøo, beänh taät laø do ñoâng con. Trong tröôøng hôïp naøy, nhieàu khi ta phaûi tìm ñeán nhaø (vaõng gia) ñeå thaêm hoûi vaø giuùp cho chò ta hieåu vaán ñeà vaø coù bieän phaùp giaûi quyeát phuø hôïp.

25. Tóm lại GDSK cho cá nhân: • * Öu ñieåm: •         - Truyeàn thoâng chính xaùc (nhaän hoài baùo deã daøng hôn) •          - Ñeà caäp ñöôïc caùc vaán ñeà rieâng tö cuûa caù nhaân. •         - Döïa treân söï töông taùc tröïc tieáp giöõa ngöôøi giaùo duïc vaø ñoái töôïng taïo ñieàu kieän cho vieäc thay ñoåi thaùi ñoä, haønh vi.

26. * Khuyeát ñieåm: •        - Maát nhieàu thôøi gian. •       - Ñoøi hoûi nhaân löïc coù ñuû kyõ naêng giaùo duïc cho caù nhaân (tham vaán).