1 / 42

Gearfetting

De ûntjouwing fan meartaligens yn it Fryske ûnderwiis yn Europeesk perspektyf Pro-bus Ljouwert Alex Riemersma 9 febrewaris 2011 ariemersma@fryske-akademy.nl. Gearfetting. Europa: EU / Ried fan Europa + Hânfest Minderheidstalen Unesco: Language Vitality + Taalatlas

castor-gaines
Download Presentation

Gearfetting

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. De ûntjouwing fan meartaligens yn it Fryske ûnderwiis yn Europeesk perspektyfPro-bus Ljouwert Alex Riemersma 9 febrewaris 2011ariemersma@fryske-akademy.nl

  2. Gearfetting • Europa: EU / Ried fan Europa + Hânfest Minderheidstalen • Unesco: Language Vitality + Taalatlas • Frysk & Mercator yn Europa • Untjouwing Frysk yn it ûnderwiis- twataligens en meartaligens;- trijetalich ûnderwiis

  3. Europa - 1 • Europeeske Uny (1957)27 lidsteaten480 miljoen EU-boargers10% praters fan minderheidstaal60 minderheidstalen • “De EU respecteert de diversiteit van culturen, godsdiensten en talen.”

  4. Europa - 2 • Ried fan Europa (1949)47 lidsteaten800 miljoen Europeanen • Europeesk Hânfest foar Regionale of Minderheidstalen (1998):48 konkrete maatregels • Kaderferdrach Beskerming Nasjonale Minderheden (2005):Friezen erkend as nasjonale minderheid

  5. Unesco Taalatlas • Unesco Taalatlas: - 6.000 talen - 90% bedrige (yn 6 graden) • Unesco Language Vitality index:- oantal sprekkers (absolút en relatyf)- oerdracht (thús en op skoalle)- posysje (formeel en feitlik)- dokumintaasje

  6. Posysje Frysk yn Europa 1 • Neffens Unesco Language Vitality Index is Frysk “unsafe”, mar (noch lang) net bedrige mei útstjerren.Unesco Atlas of Endangered Languages (2003; 2009) • Frysk is “middenmoater” neffens Euromosaïc (1996) nr. 15 out of 48 • Frysk stiet swak yn taaloerdracht nei de folgjende generaasjes.

  7. Taalplenning • Taalplenning is bewust belied. • Fjouwer kearnbegripen:- Kapasiteit / Ynfrastruktuer- Mooglikheid / Gelegenheid- Taaloerdracht & taallearen- Taalwil / Taalhâlding

  8. Europeesk Hânfest – diel III • Underwiis • Justysje • Oerheid en publike tsjinsten • Media • Kultuer • Sosjaal en Ekonomysk Libben • Kontakten oer de grins

  9. Posysje Frysk yn Europa 2 • Middenmoater yn:- getal: 350.000 memmetaalsprekkers- taalhâlding: “Frysk is fan ús allegearre”- posysje: unike autochtoane minderheidstaal yn homogeen gebiet- status: erkend as twadde rykstaal- ambysje: útbou sterke kultuertaal

  10. Posysje Frysk yn Fryslân • Fryslân: 640.000 ynwenners • 94% kin Frysk ferstean • 73 % kin Frysk prate • 65% kin Frysk lêze • 20% kin Frysk skriuwe • 55% Frysk as memmetaal (350.000)

  11. Mercator Netwurk yn Europa • Netwurk fan 5 kennissintra:Ljouwert (Fryslân, Nederlân)Aberystwyth (Wales, Feriene Keninkryk)Barcelona (Kataloanje, Spanje)Budapest (Hongarije)Eskilstuna (Sweden) • Netwurk fan 82 twatalige skoallen • Netwurk fan learaarsopliedings

  12. Mercator yn EU-projekten • MELT (foarskoalse edukaasje); 4 partners:- Finlân, Bretanje, Wales • EUNoM (heger ûnderwiis); 7 partners: - Barcelona, Belfast, Brussel, Koper, Llanfair, Ljouwert, Udine • Language Rich Europe (British Council) • Civil Society Platform (EU)

  13. Mercator by Fryske Akademy • Meartaligens en Taallearen • Expertise- en dokumintaasjesintrum • Platformfunksje en fasilitearring • Taakstelling: • Kennis ferwervje: meitsje en sammelje • Kennis sirkulaasje • Kennis tapasse

  14. Undersyk Meartaligens • Modellen en it funksjonearjen fan it ûnderwiis • Trochgeande learline meartalich ûnderwiis • Tafoege wearde fan meartaligens:- Meer taal, meer kans- Fergeliking mei Baskelân • FA-survey “Taal yn Fryslân” (1980; 1994)

  15. Regionale Dossiers • Serie fan mear as 40 • Update eltse 5 jier • Online beskikber

  16. Europa en Fryslân • Fersterking EU-belied yn Fryslân:- taalferskaat / linguistic diversity- memmetaal + 2 oare talen • Frysk en Fryslân as foarbyld yn Europa:- meartaligens fan yndividu èn fan maatskippij- thús fertroud en rûnom thús- deeglik, feilich en fleurich

  17. Fragen en twifels • Twatalige opfieding is (te) yngewikkeld. • Meartalich ûnderwiis is (te) dreech. • Kinderen kunnen beter alleen Nederlands leren, ‘daar kom je verder mee’. • ‘Twee- of meertalig opgeleide kinderen krijgen een taalachterstand in het Nederlands’.

  18. Wêrom Frysk-meartalich ûnderwiis • Pedagogysk: Memmetaal as start fan de • Kognitive ûntwikkeling • Emoasjonele en sosjale ûntjouwing • Funksjonearjen yn de meartalige maatskippij:- Sosjaal- Ekonomysk • Kultuerpartisipaasje • Taalbehâld

  19. Untjouwing argumintaasje • Skopstien: bestride fan twataligens • Stapstien: foarbygeande twataligens • Hoekstien: bliuwende twataligens, tawurkje op meartaligens

  20. Foto fan bern • Leafst bern boartsjend of yn kombinaasje mei heit en memen / of plaatsje mei TOMKE

  21. Taaloerdracht Frysk • Skoalle:fan pjutten & beukers oant learlingen & studinten • Kursussen foar folwoeksenen: Afûk-lessen yn winterskoft;Edufrysk: ôfstân en digi-learen;Literatuer (ek: toaniel, lieten)Skiednis

  22. Frysk yn it ûnderwiis • 1907: bûten skoaltiid • 1937: fakultatyf fak yn leger ûnderwiis • 1955: fakultatyf fiertaal yn ûnderbou • 1980: ferplichte fak yn basisûnderwiis • 1988: omtinken yn spesjaal ûnderwiis • 1993: ferplichte fak yn fuortset ûnderwiis

  23. Taaloerdracht poppen, pjutten & beukers • 1989: Stifting pjutteboartersplakken - 9 • 2007: Sertifisearring fanFrysk- en twatalige berne-opfang – 60 • 2010: Frysk- en twatalige berne-opfang – 100 • Tomke-projekt -150 plakken (= 50%)

  24. Frysk op basisskoalle • Frysk as fak en fiertaal • Kearndoelen: 4 feardichheden • Studio F – differinsjaasje yn doelen • Skoalleradio en skoalletelevyzje

  25. Trijetalich ûnderwiis (1) • Groep 1-6: 50% Fries, 50% Nederlands • Groep 7-8: 40% Fries, 40% Nederlands, 20% Engels • Frysk, Nederlânsk en Ingelsk:fiertaal by oare fakken • Ynteraktyf taalûnderwiis

  26. Trijetalich ûnderwiis (2) • Utkomsten fan ûndersyk: Nederlânsk like goed as oarenFrysk gâns better • Ingelsk aardich flot en selsfertrouwen yn it gebrûk Ingelsk heger, mar net significant

  27. Trijetalige Skoalle - 3 • Untjouwings:- 2008: 20 basisskoallen- 2012: 50 basisskoallen (= 10%)- 2030: 250 basisskoallen (= 50%) • “Early English” (groep 5) • Trijetalich fuortset ûnderwiis • Fersterking relaasje mei de Pabo’s & learaarsopliedings f.û.

  28. Trijetalich perspektyf • Trochgeande learline: • Fan pjutten nei basisûnderwiis • Fan basis- nei fuortset ûnderwiis • Fan f.û. ûnderbou nei eksamenklasse • Fersterking pabo + learaarsoplieding

  29. Frysk yn it fuortset ûnderwiis • 1937 / 1948: fakultatyf • 1968: yn brêgeklasse • 1970: fakultatyf kar-eksamenfak • 1993: ferplichte fak • Fiertaal by oare fakken • Trochgeande learline

  30. Frysk yn heger ûnderwiis • Pabo: fak, fiertaal, didaktyk • Learaarsoplieding f.û.: fak(twaddegraads en earstegraads) • Universiteit: bachelor / master

  31. Lektoraat Frysk en Meartaligens yn Underwiis en Opfieding • Fernijingstaak:- Oansluting trijetalich basisûnderwiis nei fuortset ûnderwiis • Undersyk didaktyske kontinuïteit:- Ynstrumint foar kontakt op ynhâld • Undersyk taalbehearsking yn 3 doeltalen • Underwiis:

  32. Lektoraat Frysk en Meartaligens yn Underwiis en Opfieding • Underwiisplannen • PABO-stream mei Frysk as fiertaal en Ingelsk as fiertaal • Profilearjende Minor (30 EC) • Master Multilingualism (60 of 120 EC)

  33. Network of Schools Basis gegevens : • 82 skoallen ferspraat oer:13 EU lidsteaten 20 taalmienskippen • 28 foarskoalse foarsjennings • 51 basisskoallen • 18 skoallen foar fuortset ûnderwiis

  34. Trijetalige skoallen yn Europa • Vaasa – Finlân • Baskelân – Spanje • Noard-Fryslân – Dútslân • Lúksemboarch • Ladinië – Itaalje • Kataloanje - Spanje • Karintië - Eastenryk

  35. Europeeske Untjouwings • Europeesk Jier fan de Talen 2001Frysk gedicht “Bitterswiet” yn 80 talen • EU – belied: - Memmetaal + 2 oare talen- Early Language Learning - 2 memmetalen + 2 oare talen • Yntegraasje fan taal en kultuer

  36. Docht Fryske taalplenning derta? • 2007 = 100 jier nei 1907: “Fryske les” Wat sûnder dy taalwil & ynfrastruktuer? • Taalhâlding – taalbesef • Taaloerdracht – taallearen • Taalgebrûk - taalgedrach • 2107: Posysje yn Euromosaïc: fan middenmoater ta top-10

  37. Eskerrik asko Tankewol Köszönöm • Grazia • Mercé plan • Dankscheen • Graciis • Kiitos • Diolch • Dz'akuju so • Hvala • Thank you • Mange Takk • Trugarez • Multumesc

More Related