Download
1 / 57
610 likes | 841 Views
به نام خدا. مبانی آینده اندیشی نگاهی اجمالی به جعبه ابزار آینده پژوهان وحید وحیدی مطلق. اسفند 1387. آغاز مطالعات. دلفی چیست؟. مجموعه ای از رویه هایی که برای استخراج و پالایش نظرات گروهی از افراد به کار گرفته می شود تا این نظرات بدون معایب متداول در اظهار نظرهای رو در رو به دست آید.
E N D
به نام خدا مبانی آینده‌اندیشینگاهی اجمالی به جعبه ابزار آینده پژوهانوحید وحیدی مطلق اسفند 1387
دلفی چیست؟ • مجموعه‌ای از رویه‌هایی که برای استخراج و پالایش نظرات گروهی از افراد به کار گرفته می‌شود تا این نظرات بدون معایب متداول در اظهار نظرهای رو در رو به دست آید. • اولین‌بار در موسسه RAND.org به کارگرفته شد. • این روش برمبنای دریافت نظرات به صورت دوره‌ای بنا می‌شود.
مهم‌ترین ویژگی‌ها • بازخورد نظرات به کل افراد • فرايند تعاملي (Interactive Process) • فرايندهاي تكراري (Iterative Process) • ناشناس بودن نظرات • بازخوردهای آماری • استفاده گسترده از مشارکت‌کنندگان مختلف
شكل گيري پارادايم جديد الف – پارادايم اكتشافي ب – پارادايم هنجاري
الف – پارادايم اكتشافي • پارادايم اكتشافي پارادايم سنتي پيش بيني بود. در اين پارادايم از آنجايي كه آينده نتيجه اي علي و معلولي از گذشته دانسته مي شد، نوعي جبري گرينيز در آن پنهان بود • آينده، آينده اي محتوم، صلب و ثابت است . • قابليت استفاده از ا ين جنس پيش بيني ها تنها براي شناختن آينده و تطبيق دادن وضعيت خود با آن آيندة محتوم است.
ب – پارادايم هنجاري • اين پارادايم با در نظر گرفتن نيروي انسان در ساخت آينده و تاريخ سعي مي كند تا آينده را بسازد. • اما خود ساخت آينده باعث مي شود تا مفاهيم و سوالات جديد تري نيز طرح شود. • در اين پارادايم با 3 سوال اساسي مواجه مي شويم. 1- وقوع كدام آينده ها محتمل است؟ 2- آينده مطلوب ما چيست؟ 3- كدام آينده وقوع مي يابد؟
برخورد با آینده: پارادايم اول- پیش‌بینی آینده فرض: وجود یک آینده ثابت و معین و قابل کشف وظیفه: کشف آینده به عنوان مثال از طریق کشف روابط علی و معلولی تصمیم‌گیری بر اساس آن آینده کشف شده و انطباق با آن حال
برخورد با آینده: پارادايم دوم- آینده‌نگاری آینده مطلوب آینده‌های ممکن آینده‌های باورکردنی آینده‌های محتمل اکنون
سناريوهاي كلان ملي سناريو هاي منطقه اي و جهاني سناريو هاي بخشي
آینده چگونه ساخته می‌شود؟ "آينده" احتمالاً از درهم‌كنش چهار مؤلفه‌ي‌زير پديد مي‌آيد: • رويدادهاevents • روندهاTrends • تصويرهاImages • اقدام‌هاActions نیروهای پیشران مجموعه و خوشه‌ای سازگار از مؤلفه‌های سازنده‌ی آینده هستند که آینده را احتمالأ می‌سازند.
روندها • "تغییرات منظم در داده‌ها یا پدیده‌ها در خلال زمان” • روندها بر اساس این پیش‌فرض شکل می‌گیرد، تغییرات در جهان دارای پیوستگی تاریخی است. • مثال: حضور زنان در پارلمان های دنیا به صورت خطی در حال افزایش است.
رويدادها • ”وقایعی که نظم موجود در داده‌ها یا پدیده‌ها را بر هم می‌زند” • رویدادها بر خلاف روندها بر اساس این پیش‌فرض شکل می‌گیرد، تغییرات در جهان دارای گسستگی تاریخی است. • مثال: کشورهای تولیدکننده نفت در روز کیپور در سال 1973 صادرات نفت خود را قطع کردند. • جنگ‌ترور شخصیت هازلزلهتصميم بعدي غیر منتظره و ناگهانی رئيس جمهورپایان ناگهانی جنگ سردجنگ صربستان و بوسنیحمله عراق به کویتیازده سپتامبر ورشکستگی لیمن برادرز ...
تصويرها و اقدام‌ها • مردم تصويرهايي از آيـنده در ذهـن خود مي‌پرورانند و اقدام‌هايي‌را بر مبناي آنها انجام مي‌دهند. • هم‌افزایی اقدامات • چشم‌اندازها یا سناریوها نوعی از تصویرهایی است که به صورت آگاهانه یا ناآگاهانه در ذهن مردم ایجاد می‌گردد. • مثال: چشم‌انداز سفر به ماه ژول ورن- تصویر آمریکای امن در فیلم‌های هالیوودی
آینده‌نگاری Foresight
تعريف آينده نگاري فرآيندي سيستماتيك، مشاركتي و گردآورنده ادراكات آينده است،كه چشم اندازي ميان مدت تا بلند مدت را با هدف اتخاذ تصميمات روزآمد و بسيج اقدامات مشترك بنا مي‌سازد. Gaveagan,2001
5cكاركردهايآينده نگاري هدفمشترك ارتباطات تمايل به مساعدت عملي 1. كاركرد ارتباطيCommunication • احياء و ترميم حلقه هاي ارتباطي (Linkage) سيستم • ايجاد به خلق زباني جديد (زبان مشترك ميان بازيگران) هر علم زبان تخصصي (PRIVATE LANGVAGE) خود را دارد. مسایل دارای وجوه متفاوتی هستند، و تقسیم‌بندی جاری ناقض کل‌گرایی 2.تمركز بلند مدتConcentration on the longer term عمر كوتاه دولت ها،مجالس قانونگذار ،سياست گذاران و.. در اثر روش هاي دموكراتيك
5cكاركردهايآينده نگاري (ادامه) 3. هماهنگيCoordination جلوگیری از پيش رفتن به سمت بوروكراتيزه كردن سيستم ساختارهاي مكانيكي ، ساختارهاي ارگانيك (organic)، روابط خارج از تقسیم‌کار اداری 4. هم راييConsensus بحران مشروعيت پيش روي نظام اداري يا تصميم گيري دولتي اجماع مشروعیت اجرایی به همراه می‌آورد.
5cكاركردهايآينده نگاري (ادامه) 5. تعهد Commitment • تعهد برآمده از چهار c قبلي • تعهد برآمده از انتشار نتايج تاکید بر فرآیند در مقابل محصول
آیا می‌توان تنها از آینده‌نگاری سایر کشورها استفاده نمود؟ • وضعيت و بافت هر جامعه متفاوت است. • آينده‌هاي مطلوب هر جامعه متفاوت است. • شبکه‌هاي درگير ، بازيگران و ذي‌نفعان هر جامعه در تحقق متفاوت است. • ارتباطات، هماهنگي، ايجاد اجماع، توجه به آينده بلندمدت، تعهد و ادراك معني از مهمترين نتايج آينده‌نگاري است که در خلال فرآيند اجراي آن به‌دست مي‌آيد و نمي‌توان از نتايج ديگران بهره برد يا آن را خريداري نمود.
سناریوها Scenario Planning
سناریو • سناریوها داستان ها، تصاویر و یا طرح هایی درباره ی چگونگی آشکار شدن آینده هستند. آن ها داستان هایی هستند که تشریح کننده ی گستره ای از گذرگاه ها از زمان حال به آینده هستند. • سناریوهای خوب ریشه در گذشته و حال دارند و مهیا کننده ی تعابیر حوادث مربوط به گذشته و حال هستند که به سمت آینده پیش برده شده اند. • واژه سناريو از دنياي تئاتر و سينما گرفته شده است.
نمونه هایی از سناریوها دو نیروی پیشران را که عدم قطعیت و اهمیت بالا دارند انتخاب کرده و ماتریس 2*2را تشکیل می دهیم. 3 مثال: رقابت رقابت منطقه‌ای جهانی‌شدن فراگیر جهانی‌شدن منطقه‌گرایی جهان پسا قطبی جهانی‌شدن نابودگر درگیری
نمونه هایی از سناریوها 3 1 رویکرد برون‌گرا 5 4 2 دنیای جهانی شده رویکرد درون‌کرا رویکرد منطقه‌ای دنیای ملی‌گرایانه 6 7 عرضه‌گرا تقاضا گرا
برنامه‌ریزی بر پایه فرض Assumption Based Planning
برنامه‌ریزی بر پایه فرض در یک نگاه در همه برنامه ها - از برنامه سینما و پیک نیک رفتن گرفته تا برنامه های یک ارتش بزرگ - فرضهائی درباره آینده وجود دارند رخدادهای باورکردنی علائم هشدار 1 2 3 برنامه فهرست همه فرضها فرضهای باربر آسیب پذیر اقدامات شکل دهنده 4 اقدامات بیمه کننده فرضهای نقض شده 5
شناخت و طبقه‌بندی انواع فرضها درخت انواع فرضها فرضها مشکل ها راه حل ها ضمنی صریح رسیدگی نشده رسیدگی شده غیر باربر باربر آسیب ناپذیر آسیب پذیر یک سویه دو سویه
شناسائی و استخراج فرضها منابع استخراج فرضها: اسناد برنامه افراد برنامه ریز چهار تکنیک کلیدی برای شناسائی و استخراج فرضها: تعریف داستان طولانی برنامه جست و جوی افعال زمان آینده و نیز عبارت های باید و بایستی در اسناد برنامه عقلائی سازی برنامه پرسیدن سوال های خبرنگاران
شناسائی و استخراج فرضیه‌ها عقلائی‌سازی برنامه • هدف عمده عقلائی سازی برنامه شناسائی فرضهای ضمنی است • استفاده از پیوند منطقی و عقلانی بین وضعیت آینده و اقدامات کنونی به منظور آشکار سازی فرضهای ضمنی برنامه فرضها اقدام ها
تفکر ارزشی چیست؟Value-Focused Thinking • ارزش یعنی آنچه برای مهم است؛ ارزش ها همان اصول ارزیابی هستند که از آنها برای ارزیابی پیامدهای بالفعل و بالقوه اقدام و عدم اقدام، گزینه های پیشنهادی و تصمیم ها استفاده می کنیم. • ارزش ها از جنس معیارها، سنجه ها و اهداف هستند و شامل اصول اخلاقی، رهنمودها، اولویت ها، مطلوب ها و غیره می شوند. • در هر تصمیم گیری، ارزش ها اهمیت بنیادی دارند و گزینه ها فقط ” ابزاری“ برای تحقق ارزش ها هستند. بنابراین هنگام تفکر باید نخست بر ارزش ها تمرکز کرد و نه بر گزینه هائی که احتمالا این ارزش ها را محقق می سازند. • شعار تفکر ارزشی: اول ارزش ها و بعد گزینه ها • تفکر ارزشی اساسا از دو فعالیت تشکیل می شود: • نخست درباره چیستی خواسته هایمان تصمیم می گیریم و سپس چگونگی تحقق آنها را مشخص می کنیم.
مجموعه همه اهداف بنیادی به خودی خود مهم است. اهمیت آن چرائی ندارد. هدف هدف هدف هدف هدف هدف هدف هدف هدف هدف هدف هدف هدف هدف هدف هدف هدف هدف هدف هدف هدف چرا این هدف مهم است؟ مقطعی به خاطر تاثیری که بر یک هدف دیگر می گذارد اهمیت دارد.
شبکه اهداف مقطعی – نهائی (قضاوت های مبتنی بر واقعیت ها) فقط متخصصان و کارشناسان سلسله مراتب اهداف بنیادی (قضاوت های مبتنی بر ارزش ها) عامه مردم و همه ذی نفعان اولین هدف بنیادی دومین هدف بنیادی سومین هدف بنیادی چهارمین هدف بنیادی پنجمین هدف بنیادی 1 14 2 13 12 5 3 8 6 4 11 7 9 15 10 16
ره‌نگار تکنولوژی زمان از نظر مفهومی: • پیش‌بینی • برنامه‌ریزی از نظر ساختاری: • لایه‌ها • افق زمانی M2 M1 بازار P3 P1 P2 محصول P4 T2 T1 تكنولوژي T4 T3 RD1 RD2 RD4 RD6 تحقيق و توسعه (R&D) RD5 RD3 سرمايه گذاري / منابع مالي زنجيره تأمين منابع كاركنان / مهارت ها
اشاره: چرخه عمر تکنولوژی محدودیت‌های تکنولوژیک پیشرفت‌های کند، نزدیکی به محدودیت Critical Dimension منطقه پیشرفت حداکثر Critical dimension necessary for functionality حرکت کند در آغاز Time
اشاره: چرخه عمر تکنولوژی Critical Dimension تکنولوژی قدیمی تکنولوژی نوظهور Time
اشاره: چرخه عمر تکنولوژی Critical Dimension Emergent technology Time
اشاره: چرخه عمر تکنولوژی مدل Fisher-Pry & Gompretz:F = ½ (1 + tanh a (t - to)) تولید بازار تحقیقات Critical Dimension استفاده Time
تحليل اثرات متقاطعCross-Impact Analysis سرمایه‌گذاری 3 2 1 1 منابع انسانی امنیت 3 2 2 رشد اقتصادی 1 3
تحليل اثرات متقاطعCross-Impact Analysis به عنوان مثال : اگر مطالعه ای درباره موضوعی باشدکه 4 رويداد آتی در آن شناسايی شده اند، ماتريس اثرات متقابل آن می تواند بصورت زير باشد :
