GENİŞBANT TELSİZ İLETİŞİM TEKNOLOJİSİ: WiMAX

1. Telekomünikasyon Kurumu GENİŞBANT TELSİZ İLETİŞİM TEKNOLOJİSİ: WiMAX Jale KÜÇÜKÜNSAL Telekomünikasyon Uzmanı Telekomünikasyon Kurumu

2. Telekomünikasyon Kurumu TELSİZ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ 3GPP IEEE WWAN 802.20 IEEE WMAN ETSI WirelessMAN HiperMAN 802.16 IEEE WLAN ETSI WirelessLAN HiperLAN 802.11 WPAN IEEE ETSI 802.15 HiperPAN

3. Telekomünikasyon Kurumu HIZ, MESAFE VE FREKANSA GÖRE TELSİZ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ

4. Telekomünikasyon Kurumu TELSİZ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ 3GPP IEEE WWAN 802.20 IEEE WMAN ETSI WirelessMAN HiperMAN 802.16 IEEE WLAN ETSI WirelessLAN HiperLAN 802.11 WPAN IEEE ETSI 802.15 HiperPAN

5. Telekomünikasyon Kurumu TELSİZ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ WORLDWIDE INTEROPERABILITY FOR MICROWAVE ACCESS WiMAX 3GPP IEEE WWAN 802.20 IEEE WMAN ETSI WirelessMAN HiperMAN 802.16 IEEE WLAN ETSI WirelessLAN HiperLAN 802.11 WPAN IEEE ETSI 802.15 HiperPAN

6. Telekomünikasyon Kurumu WiMAX TEKNOLOJİSİNİN GELİŞİMİ • IEEE 802.16 çalışma grubu,10-66 GHz spektrum bandında işletmeyi düzenleyen 802.16 standardını Nisan 2002’de yayımlamıştır. • 10-66 GHz aralığında iletim için görüş hattı (LOS) gerektiğinden görüş hattında olmayan ihtiyaçlara cevap veren 802.16a standardı ise Nisan 2003’te yayımlanmıştır. Bu standart 2-11 GHz aralığındaki frekansta lisanslı ve lisanstan muaf çalışmayı düzenlemektedir. • 802.16a’da oldukça gelişen NLOS performans sayesinde Wimax istasyonlarının yüksek yerlere kurulan kuleler yerine bina üstlerine kurulabilir olması da kabloda mümkün olmayan esnekliği sağlamaktadır. • IEEE’de Sabit Wimax için halihazırda kullanılan standart, Haziran 2004’de onaylanan ve 802.16-2004 şeklinde de bilinen 802.16d versiyonudur.

7. Telekomünikasyon Kurumu WiMAX TEKNOLOJİSİNDE MOBİLİTE • Wimax teknolojisine mobilite özelliğini kazandıran ve Aralık 2005’de onaylanarak yayımlandığı için 802.16e-2005 olarak da anılan 802.16e versiyonu ile, 120 km/s hıza kadar mobilitenin desteklenmesi ve bina içi kapsamanın da çok daha iyi olması hedeflenmektedir. • Mobil hizmetlerin, geniş alanda kapsamayı sağlaması için lisanslı frekanslara gereksinimi vardır. Ayrıca abone ekipmanlarının fiyatının, daha geniş bir pazar hedeflendiği için 802.16-2004’ün abone ekipmanı fiyatlarından daha düşük olması beklenmektedir. • İlk mobil Wimax uygulaması, Kore’de WiBro (Wireless Broadband) ismiyle ve 2.3 GHz bandında karşımıza çıkmaktadır. • Şubat 2002’de Kore hükümetinin 100 MHz bant genişliği tahsis etmesi üzerine geliştirilmeye başlanmış ve 2004 sonunda standartlaştırılmıştır. Kullanıcı başına ulaşılabilecek maksimum hız ise 3 Mbps DL, 1 Mbps UL olarak anons edilmektedir.

8. Telekomünikasyon Kurumu ETSI’DE WiMAX • ETSI ise 2-11 GHz spektrum bandı için kablosuz MAN standardını oluşturarak Kasım 2003’te yayınlamıştır. ETSI, IEEE 802.16 grubu ile yakın çalışmakta ve HiperMAN standardı aslında 802.16’yı izleyerek Avrupa için 2-11 GHz bantlarında kablosuz şebeke iletişimini tanımlamaktadır. • HiperMAN standardı 802.16 ile benzer şekilde; bütün bir hizmet kalitesi, hızlı bağlantı kontrol yönetimi, güçlü güvenlik, kodlamaya hızlı uyum, propagasyon koşullarında modülasyon ve iletim gücü, görüş hattında olmayan performansı, hem FDD hem de TDD desteği gibi çeşitli hizmet kategorilerini sunmaktadır. Hizmet planlaması ve katman yakınsamaları IEEE 802.16 ile aynıdır.

9. Telekomünikasyon Kurumu CEPT BÜNYESİNDE YAPILAN ÇALIŞMALAR • CEPT içinde GTE uygulamalarında tercih edilen, 3.4-3.6 ve 3.6-3.8 GHz bantlarıdır. • CEPT bünyesinde yapılan çalışmaların sonucunda 3.4-3.8 GHz (3400-3800 MHz) bandının mobil uygulamaları da içerecek GTE (Broadband Wireless Access-BWA) sistemlerinde kullanımına ilişkin bir karar (decision) taslağı ECC/DEC/(06)xx olarak hazırlanmıştır. • 5725 – 5875 MHz bantlarının göçebe uygulamaları da içeren Genişbant Sabit Telsiz Erişim (Broadband Fixed Wireless Access-BFWA) için lisanstan muaf kullanılmasına yönelik olarak bir tavsiye kararı (recommendation) taslağı yine CEPT/ECC Recommendation (06)zz olarak hazırlanmıştır.

10. Telekomünikasyon Kurumu TEKNİK ÖZELLİKLERİ • 11 GHz altındaki lisanslı ve lisanstan muaf bant işlemleri desteği, • Yüksek spektral verimlilik, • Daha güvenli iletim için ileri hata düzeltme, • Kişisel güvenlik ve şifreleme özellikleri ile güvenli iletim, • Mesafeyi ve kapasiteyi artırmak için gelişmiş anten teknikleri desteği, • Uzak mesafelere ulaşmak için bant genişliğinden feragat edilmesine izin verebilen uyarlanabilir modülasyon desteği, • Geleneksel TDM ses trafiği veya Voice over IP ile video’da ideal taşıma ve veri trafiğinin önceliği gibi gecikme duyarlıklı hizmetler için düşük gecikme süresi sağlama, • Hem TDD hem de FDD tekniklerini kullanabilme, • OFDM ve OFDMA modülasyon teknikleri.

11. Telekomünikasyon Kurumu WiMAX TEKNOLOJİSİ UYGULAMALARI • Hücresel Toplayıcı Omurga (Cellular Backhaul) • Talebe Bağlı Genişbant (Broadband on-demand) • Konutlarda Genişbant; Kablo ve DSL Kapsamalarında Boşlukları Doldurma • Hizmet Gitmemiş Alanlar • Fiber Optik Kablonun Son Kilometre Dağıtımı • Ses İletimi • Karasal Sayısal Yayıncılık • Kamu Güvenlik Hizmetleri ve Özel Şebekeler

12. Telekomünikasyon Kurumu WiMAX FORUM ÜRÜN SERTİFİKASYON ZAMANLAMASI

13. Telekomünikasyon Kurumu WiMAX FORUM SERTİFİKASYONU • Sertifikasyon, hem sabit hem de taşınabilir/mobil platformları adreslemektedir. Sabit için sertifikasyon işlemi Temmuz 2005’de başlamıştır. • Henüz 802.16e için sertifikasyon işlemi başlamamış ancak başlangıç için seçilen sertifikasyon profili anons edilmiştir.

14. Telekomünikasyon Kurumu SABİT, GÖÇEBE, TAŞINABİLİR VE MOBİL WiMAX

15. Telekomünikasyon Kurumu DÜNYADA GENİŞBANT TELSİZ ERİŞİM FREKANSLARINA YAKLAŞIM Ülke Sayıları Frekanslar

16. Telekomünikasyon Kurumu WiMAX TEKNOLOJİSİNİN KULLANDIĞI FREKANSLAR

17. Telekomünikasyon Kurumu FREKANS AÇISINDAN TÜRKİYE’DE DURUM 2.5 GHz, 3.5 GHz ve 5.8 GHz frekansları açısından ülkemizdeki durum şu şekilde özetlenebilir: • Ülkemizde 2500-2690 MHz bandı IMT-2000 kullanımına ayrılmış ve henüz kullanılmamaktadır. • 5.8 GHz (5725-5875 MHz) frekans bandı ise halihazırda Milli Frekans planında askeri sistemlere tahsisli görülmektedir. • 3.5 GHz bandının tamamı (3410-3600 MHz) ise mülga Telsiz Genel Müdürlüğü tarafından hem kırsal hem de kentsel alanda kullanılmak üzere 29.07.1998 tarihinde Türk Telekomünikasyon A.Ş.’ye (TTAŞ) tahsis edilmiş durumdadır. Ancak 2006 yılı sonuna kadar bandın boşaltılmasına ilişkin hukuki süreç devam etmektedir.

18. Telekomünikasyon Kurumu TÜRKİYE’DE GENİŞBANT • Wimax teknolojisini de içerecek şekilde yapılması planlanan yetkilendirme çalışmaları, Kurum tarafından yayınlanan 2006 yılı iş planında da yer aldığı şekilde “Genişbant Telsiz Erişim Hizmeti” adı altında yürütülmektedir. • Dünya ülkeleri ile paralelliği sağlayacak şekilde hazırlanma çalışmaları devam eden “Telekomünikasyon Hizmet ve Altyapılarına İlişkin Yetkilendirme Yönetmeliği” eki olacak taslak, önümüzdeki günlerde kamuoyu görüşüne açılacak aşamaya gelmiştir. • Siyasi otorite tarafından belirlenecek yöntem ve süre içerisinde lisanslar, teknolojik yansızlık ilkesiyle verilebilecektir. • Bugüne kadar toplam 19 adet Wimax test deneme izni verilmiş ve bunların 4 tanesinin izin süreleri sona ermiş bulunmaktadır.

19. Telekomünikasyon Kurumu SON SÖZ • Gerek standartlarının yayınlanması gerekse de Wimax Forum sertifikasyonun çok yakın tarihlerde başlamasına rağmen, Wimax teknolojisi bütün dünyada büyük ilgi görmekte ve oldukça hızlı yayılmaktadır. • Bugün gelinen noktada, 30’dan fazla ülkede 160 işletmecinin ticari ve test amaçlı kurduğu baz istasyonu sayısı yaklaşık 5000’e ve abone ekipmanlarının sayısı ise onbinlere ulaşmıştır. • 4G’ye geçiş sürecinde Wimax, gerek arkasındaki teknolojisi gerekse de her zaman her yerde var olabilme hedefi ile önemli bir rol üstlenerek 4G hedeflerinin şekillenmesine katkıda bulunmakta ve hatta belki de temelini oluşturmaktadır. • Böyle bir teknolojinin ülkemizde de kullanılmaya başlanması ile, ülke içinde ve diğer ülkelerle aramızda oluşan sayısal bölünmüşlüğün giderilmesinde ve bilgi toplumuna geçişin hızlanmasında önemli bir mesafe katedilebileceği düşünülmektedir. • Ancak ülke ve Kurum olarak en büyük beklenti, gerek Wimax gerekse de yeni nesil iletişim teknolojileri içerisinde, yerli üreticilerimizin ekipmanları ile yer alabilmektir.

20. Telekomünikasyon Kurumu TEŞEKKÜRLER