Download
1 / 37
400 likes | 647 Views
دوره رفتار و رهبري سازماني. ويژه مديران محترم شركت مپنا كارگاه آموزشي رهبري خود. سيد بابك علوي دانشیار دانشكده مديريت و اقتصاد دانشگاه صنعتي شريف. تعریف رهبری خود.
E N D
دوره رفتار و رهبري سازماني • ويژه مديران محترم شركت مپنا كارگاه آموزشي رهبري خود سيد بابك علوي دانشیار دانشكده مديريت و اقتصاد دانشگاه صنعتي شريف
تعریف رهبری خود رهبری خود فرايندي است كه در آن افراد با استفاده از استراتژي هاي خاص رفتاري و ذهني بر روي خود تاثير گذاشته و رفتارهاي خود را هدايت و كنترل مي كنند.
اهمیت رهبری خود • رهبری خود فرایندی است که برای کلیه مدیران سازمانها اهمیت کلیدی دارد. زیرا: • ایجاد انگیزه در دیگران بدون داشتن انگیزه بالا در خود ممکن نیست. • جهت دادن صحیح به دیگران، بدون داشتن جهت و هوشیاری در خود ممکن نیست. • همیشه مکانیزم های بیرونی برای ایجاد انگیزه و جهت دهی صحیح کافی نیستند. لذا برای کارهای بزرگ، افراد بزرگی لازم است که مکانیزم های رهبری خود داشته باشند. • توسعه ”رهبری خود“ در سازمانهاي تخصصي و پيچيده، به دليل پيچيدگي سيستم هاي مديريتي و كنترلي اهميت راهبردي دارد.
فواید رهبری خود در تحقیقات تحقیقات مختلف نشان داده است که بین پدیده های زیر و رهبری خود رابطه وجود دارد: • اعتماد به نفس و باور به قابلیت های خود؛ • خلاقیت و نوآوری؛ • تمایل به رهبری دیگران؛ • عملکرد شغلی؛ • رضایت شغلی.
رهبری خود و مدیریت خود • این دو اصطلاح در برخی متون به جای هم استفاده می شوند. • در حالیکه در برخی تحقیقات این دو از هم تفکیک شده و دارای تفاوتهای زیر هستند: • ”مدیریت بر خود“ بیشتر بر کارایی متمرکز بوده و بر بهبود شرایط موجود فرد با توجه به اهداف و مسیر از قبل تعیین شده تاکید دارد (یادگیری تک حلقه ای). • ”رهبری خود“ بیشتر بر بازنگری اصول اولیه (روشها و افکار) تاکید داشته و با تغییر مبانی ذهني، سعی در بهبود شرایط انگیزشی و عملکردی فرد دارد (یادگیری دو حلقه ای). • اثر بخشی رهبري خود به داوطلبانه بودن آن است.
استراتژی های مدیریت و رهبری خود • رفتاری (عمدتا ماهیت مدیریت خود دارند): • مشاهده خود • هدف گذاری • پاداش به خود • تنبیه خود • مديريت یادآورها • تمرین • پاداش طبیعی (عمدتا ماهیت رهبری خود دارند): • جذاب کردن کار • تمرکز روی جنبه های مثبت کار • الگوهاي سازنده فكري (عمدتا ماهیت رهبری خود دارند): • سیستم باورها • تصویرسازی ذهنی • جايگزين كردن صحبت با خود منفي با صحبت با خود سازنده • اصلاح طرح هاي ذهني
Strategies • Behavioral focused strategies • Self-Observation • Self-Goal Setting • Self-Reward • Self-Punishment • Cues Management • Rehearsal • Intrinsic motivation (Natural Reward)strategies • Building intrinsic motivators • Focusing on intrinsic motivators • Constructive thought pattern strategies • Belief system • Mental imagery • Self-talk management • Mental scripts
خود مشاهده گري • با استفاده از اين استراتژي، يك فرد بايد رفتارهاي مطلوب و نامطلوب خود را به طور مستمر ثبت كرده و بررسي كند كه در چه زمانهايي و چه شرايطي اين گونه رفتارها از وي سر مي زند. • مراحل: • ابتدا تعيين كنيد كه چه رفتارهايي را مي خواهيد افزايش يا كاهش دهيد. • ميزان تكرار و مدت تداوم آن رفتارها را در بازه هاي زماني مشخصي ثبت كنيد. • شناسايي كنيد كه آن رفتارها در چه شرايطي بروز مي كنند. • علل بروز را ثبت و براي مديريت آن رفتارها برنامه ريزي كنيد.
برنامه ریزی برای تغییر رفتار جدولی به شکل زیر تهیه نمایید:
برنامه ریزی برای تغییر رفتار (ادامه) براي مدتي به طور روزانه رفتارهای منفی و مطلوب خود را (حداقل موارد برجسته را) ثبت نمایید. گزارش روز چهارشنبه اول شهريور ماه
مثال: قطع بي مورد صحبت هاي طرف مقابل در حين مكالمه طي 1 هفته
هدف گذاري براي خود اينكه يك فرد از زندگي شخصي و شغلي خود چه مي خواهد (اهداف كوتاه مدت و بلند مدت) نقش مهمي در موفقيت هاي وي دارد. زيرا اهداف به فرد جهت و انرژي مي دهد. براي هدف گذاري نياز به تعيين چشم اندازهايي از زندگي و تعيين اهداف كوتاه مدت و بلند مدت وجود دارد.
مراحل هدف گذاري براي خود براي زندگي شخصي و شغلي خود چشم اندازي ترسيم كنيد. چشم انداز به گونه اي باشد كه در عين واقعي بودن براي شما انرژي بخش و چالشي باشد. به ذينفعان مختلف و تعهدات متقابل به آنها در زمان ترسيم چشم انداز توجه كنيد. نقاط قوت و ضعف خود را شناسايي كنيد. فرصتها و تهديدهاي محيطي خود را شناسايي كنيد. مي توانيد از ماتريس SWOT نيز استفاده كنيد. مشخص كنيد كه چه استراتژي هايي مي خواهيد در زندگي داشته باشيد. براي دستيابي به مقاصد خود اهداف مقطعي مرتبط و برنامه هايي تدوين كنيد (از الگوي SMART مي توانيد استفاده كنيد). به شكلي معقول و مناسب افراد ديگري كه در زندگي شما مهم هستند را از اهداف خود مطلع كنيد.
تشويق خود • به جاي اينكه براي دستاوردهايي كه از بيرون تشويق نمي شوند و يا براي آن انگيزه هاي دروني متفاوت از محيط بيروني داريد، از مشوق هايي كه به خودتان مي دهيد استفاده كنيد. • مراحل: • مشخص كنيد كه چه چيزهاي مادي قابل دسترس، ذهني، افكار و يا گفته هايي مي تواند به شما انرژي بدهد. • مشخص كنيد كه در صورت انجام يك رفتار خاص كداميك از آن مشوق ها مي تواند براي شما انرژي بخش باشد. • هر وقت كار يا رفتاري را به شكل مطلوب انجام داديد از آن مشوق ها استفاده كنيد.
تنبيه خود تنبيه خود با شيوه هايي مناسب ممكن است در برخي مواقع موجب تغيير رفتار شود. تنبيه خود مي تواند با محروم كردن خود از چيزي و يا ايجاد شرايطي براي انتقاد از خود انجام شود. تنبيه خود به عنوان راه حلي حساس و نيازمند به دقت فراوان در استفاده مورد توجه بوده و براي استفاده از آن بهتر است از يك مشاور كمك بگيريد.
مديريت نشانه ها و يادآورها تحقيقات نشان داده است كه نشانه هايي كه در زندگي خود استفاده مي كنيم مي توانند تاثير قابل توجهي بر رفتارهاي ما داشته باشند. نمونه هايي از نشانه ها عبارتند از: يادآورهاي تصويري مانند نقاشي و عكس، يادآورهاي زماني، شعر و متون معنادار و متناسب با اهداف فردي. افراد ديگر هم مي توانند نقش يادآورها را براي ما بازي كنند. نشانه هايي هم در محيط هستند كه موجب پرتي حواس ما از توجه به اهداف اصلي مي شوند. براي استفاده از اين روش لازم است نشانه ها و يادآورهاي متناسبي با اهداف خود تهيه و از آنها استفاده كنيم.
مثال مديري در يك تابلو كه در اتاقش نصب كرده است شعر زير را هر روز مرور مي كند: ” ...ذهن ما باغچه است گل در آن باید کاشت و نکاری گل من علف هرز در آن می روید زحمت کاشتن یک گل سرخ کمتر از زحمت برداشتن هرزگی آن علف است گل بکاریم بیا تا مجال علف هرز فراهم نشود بی گل آرایی ذهن نازنین، نازنین، هرگز آدم،آدم نشود.“ بخش پاياني شعر زنداني- مرحوم مجتبي كاشاني
تمرين رفتاري براي بهبود در هر كاري شرايطي براي تمرين آن رفتار را فراهم كنيد. نقاط قوت و ضعف خود را تمرين مشخص و براي تقويت نقاط قوت و رفع نقاط ضعف برنامه ريزي كنيد. به تمرين ادامه دهيد و به طور مستمر خود را بهبود دهيد. از پاداش به خود به عنوان يك مكمل استفاده كنيد.
مثال برگزاري جلسات بازي نقش براي تقويت مهارتها و بهبود عملكرد در مديريت جلسات برگزاري جلساتي براي شبيه سازي اتفاقات آينده و برنامه ريزي براي مديريت ريسك ها تمرين سخنراني در جمع هاي كوجك تر و دريافت بازخورد
ويژگي اصلي استراتژي هاي پاداش ذاتي در برخي از مواقع زندگي شخصي و شغلي، شرايطي پيش مي آيد كه فرد ناچاراست كاري را انجام دهد كه همه جنبه هاي آن برايش خوشايند نيست. در اين گونه كارها در زمان برحورد با سختي ها معمولا جنبه هاي نفي آن سريع تر و راحت تر ادراك مي شوند و به چشم مي آيند و از اينرو مي توانند شرايط ذهني و هيجاني منفي توليد كنند. اساس اين استراتژي ها توجه و تمركز بر جنبه هاي مثبت و خوشايند موضوعات است.
انواع استراتژي هاي ذاتي طراحي و بازطراحي كارهاي خود به گونه اي كه علاوه بر وجود جنبه هاي ناخوشايند و نامطبوع، داراي جنبه هاي خوشايند هم باشد (موضوع خوشايند، مكان خوشايند، روش خوشايند). تمركز بر جنبه هاي مثبت و خوشايند و انگيزاننده هر كار كه به طور ذاتي در آن كار وجود دارد اما ممكن است به آن جنبه ها توجه كمتري كنيم. نياز به ايجاد عادت برايانجام اين استراتژي داريم.
مثال درخواست از مدير خود براي افزودن بخش مرتبط ديگري به وظيفه محول شده به گونه اي كه در مجموع كار دلپذيرتري شود. انجام بررسي روي يك پرونده سخت و پيچيده كه موضوع آن هم خيلي با علايق فرد هم راستا نيست اما مي تواند كمك زيدي به افزايش اثربخشي فعاليت هاي يكي از همكاران ديگر كند. از اينرو سعي مي شود به بخش مثبت توجه بيشتري انجام شود.
ويژگي هاي استراتژي هاي ايجاد الگوهي فكري سازنده در اين دسته استراتژي ها فرد به دنبال مرور و به چالش كشيدن افكاري است كه در عمل براي وي اثربخش نبوده و يا حتي زيان آور هستند. رويكرد يك فرد براي استفاده از اين استراتژي ها بايد باز بودن و شجاع بودن در به چالش كشيدن خود و ديدن فرصتها و ايجاد فرصت براي تغيير خود و بهبود عملكرد است.
انواع استراتژي هاي الگوهاي فكري سازنده بهبود باورهاي فكري و پيش فرضها؛ ايجاد تصاوير مثبت و كاركردي ذهني؛ مديريت گفتگوهاي دروني (گفتگو با خود)؛ بهبود الگوهاي ذهني انجام فعاليت ها.
بهبود باورهاي فكري و پيش فرضها عملكرد افراد در خيلي از مواقع نتيجه باورها و پيش فرضهاي آنها است. باورهاي اشتباه ممكن است در برخي مواقع حساس، موجب شكست هاي سنگين شوند. بايد تلاش كنيم كه هميشه و تا حد امكان و به اقتضاي محدوديتهايي كه داريم، صحت و دقت باورها و پيش فرضهاي خود را بررسي كنيم. الگوي نردبان استنتاج و تقويت مهارت تامل (مراقبت فكري) كه در دوره هاي قبلي مطرح شد براي انجام اين كار پيشنهاد مي شوند.
مثال مديري در مي يابد كه نتوانسته است در ارائه اولي كه درباره طرح پيشنهادي خود به ساير مديران شركت داشته است مقبوليت را به دست آورد. تصميم مي گيرد تا در جلسه دوم و در ادامه جلسه اول پيشنهاد خود رابا جديت بيشتري مطرح نمايد. در طرح پيشنهادي وي، ابتدا تصويري كلي از موضوع ارائه و پس از طرح پيشنهاد، فوايد آن ذكر مي شود. دوستي به اين مدير پيشنهاد مي كند كه ابتدا عدم دستيابي به موفقيت در جلسه اول را بررسي كند. شايد عدم موفقيت دلايل ديگري داشته باشد. به طور مثال، شايد مخاطبان ابتدا بايد از مشكلات پيش رو و اينكه اصولا با چه مسئله اي روبرو هستند روبرو شوند و پس از درك اهميت مسئله، درباره راه حل فكر كنند.
ايجاد تصاوير مثبت و كاركردي ذهني • اين استراتژي به دو چيز تاكيد دارد: • ايجاد تصاويري از خود در زماني كه به موفقيت رسيده ايم و اهداف خود را محقق كرده ايم (مثلاً به تصوير كشيدن خود زماني كه پروژه را با همه سختي هاي آن به پايان رسانده ايم و حسي كه در آن موقع داريم.“ • تصوير سازي از مراحل انجام كار و اينكه چگونه مي خواهيم هر مرحله را با موفقيت به انجام برسانيم (مثلا تصور مراحل و روش هايي كه بايد براي هر مرحله انجام دهيم تا موفق شويم). • اين استراتژي ها علاوه بر تقويت اعتماد به نفس، الهام بخش و انگيزاننده هم هستند.
مديريت گفتگوهاي دروني (گفتگو با خود) شناسايي گفتگوهاي دروني غير اختياري كه بر افكار و هيجانات فرد و نهايتاً عملكرد وي تاثير مي گذارد. به چالش كشيدن گفتگوهاي دروني غير اثربخش (مثلا با طرح سوالاتي از خود درباره صحت آن گفتگوها) شناسايي گفتگوهاي اثربخش جانشين تمرين براي متوقف كردن الگوهاي ذهني غيراثربخش و جانشين كردن آنها با گفتگوهاي اثربخش
مثال از مديريت گفتگوهاي دروني يك مدير هر زمان كه به ياد تشكيل جلسه اي با مديران برخي واحدهاي ديگر مي افتد اين گفتگو را در خود دارد كه ”باز هم بايد جلسه بي ثمري را برگزار كند و افراد ديگر را تحمل كند.“ اين گفتگو موجب كاهش روحيه و تحمل وي درجلسات شده و عملكرد وي را كاهش مي دهد. وي تصميم مي گيرد، هر بار كه اين گفتگو را در خود شناسايي كرد، ابتدا به خود بگويد ”ايست رفيق!“ و سپس با خود بگويد: ”از اين جلسه چه استفاده مثبتي مي توانيم داشته باشم و چگونه مي توانم براي آن برنامه ريزي خوبي كنم تا افراد ديگر براي جلسه آمادگي بيشتري داشته باشند؟“
بهبود الگوهاي ذهني انجام فعاليت ها عملكردهاي مثبت و ضعيف خود را تجزيه و تحليل و روشها و الگوهاي ذهني كه از مراحل انجام آن كارها داريد را شناسايي كنيد. بررسي كنيد كه آيا روشها و رويه هاي ديگري هم براي انجام آن فعاليت ها وجود دارند. برا اين كار از مشورت با ديگران هم استفاده كنيد. سعي جدي كنيد از نقاط ضعف و قوت روشها و رويه هاي ذهني خود مطلع شويد (مثلا درباره پيامدهاي كوتاه مدت و بلند مدت آنها فكر كنيد) و الگوهاي ذهني خود را به طور مستمر بهبود دهيد.
مثال از بهبود الگوهاي ذهني فعاليت ها مدير مياني يك شركت سعي مي كند تا روش و رويه تفويض اختيار خود به ديگران را بررسي كند و بيابد كه چرا برخي اوقات موفق و برخي اوقات ناموفق مي شود. علاوه بر بررسي الگوهاي ذهني خود در اين كار، از ديگران درباره روش و رويه صحيح تفويض اختيار توسط آنها مي پرسد. در مي يابد كه يكي از علل شكست تفويض اختيارهايي كه مي كند اينست كه پس از تفويض اختيار، مقاطعي را (مثلا تاريخ يا شرايط برگزاري جلساتي را) براي هماهنگي در حين كار و بررسي دستاوردهاي مشخصي كه در ابتداي تفويض اختيار بايد با كارشناس مربوطه بر روي آنها به توافق برسد مشخص نمي كند.
جمع بندي در بسياري از سازمانها، بلوغ سازمان را مي توان با توانمندي مديران آن در رهبري خود بررسي كرد، هر چند اين موضوع از اهميت و ضرورت عامل بيروني رهبري اثربخش سازمان نمي كاهد. استراتژي هاي رهبري خود از طريق بهبود افكار، هيجانات و رفتارها، شرايط بهتري را براي بهبود عملكرد فراهم مي كنند. مي توان تركيبي از اين استراتژي ها را متناسب با ويژگي هاي فردي خود استفاده نمود.
تمرین تیمی • در تیم خود درباره مجموعاً 9 گفتگوی درونی غیر سازنده که ممکن است در موقعیت های زیر در ذهن یک مدیر میانی ایجاد شود گفتگو و درباره چگونگی مدیریت این گفتگوهای درونی راه حل هایی پیشنهاد کنید: • نوعی از گفتگوی درونی اول صبح که موجب کاهش شدید روحیه و کاهش عملکرد در طی روز می شود. • نوعی از گفتگوی درونی در زمان ملاقات با مدیر ارشدی که در فرد ایجاد استرس خیلی زیاد می کند. • شنیدن خبر غیر منتظره ای درباره عملکرد منفی یکی از همکاران در ارتبط با یکی از سازمانهای مشتری/کارفرما.
