D ANE INFORMACYJNE

2. DANE INFORMACYJNE • Nazwa szkoły: • Gimnazjum w Rutkach • ID grupy: • 96/89_MP_G2 • Kompetencja: • Matematyczno-przyrodnicza • Temat projektowy: • Sól soli nierówna • Semestr/rok szkolny: V/2011/2012

3. Sól soli nierówna

4. Podstawowe informacje • Sole są związkami chemicznymi złożonymi z reszty (reszt) kwasowej R i atomu (atomów) M lub grupy NH4. • Wzór ogólny to: Mmn Rnm

5. Podział soli • Sole dzielą się na: • tlenowe – w swojej budowie zawierają tlen (pochodzą od kwasów tlenowych), np.: K2SO3, Na2SO3, Fe2(SO3)3, CaSO3 • beztlenowe – w swojej budowie nie zawierają tlenu (pochodzą od kwasów beztlenowych), np.: KCl, NaCl, MgCl2, FeCl3

6. Sposoby otrzymywania soli • Metal + kwas ---> sól + wodór • Tlenek metalu + kwas ---> sól + woda • Tlenek metalu + tlenek niemetalu ---> sól • Kwas + zasada ---> sól + woda • Wodorotlenek + tlenek niemetalu ---> sól + woda • Metal + niemetal ---> sól kwasu beztlenowego • Sól I + kwas I ---> sól II + kwas II • Sól I + zasada ---> sól II + wodorotlenek • Sól I + sól II ---> sól III + sól IV

7. Przykłady reakcji otrzymywania soli • 2K + H2SO4 --> K2SO4 + H2 • Na2O + 2HCl --> 2 NaCl + H2O • CaO + SO3 --> CaSO4 • H2SO4 + 2 NaOH --> Na2SO4 + 2 H2O • SO3 + Ca(OH)2 --> CaSO4 + H2O • 2 Na + Cl2 --> 2 NaCl • Ca(NO3)2 + H2CO3 --> CaCO3 + 2 HNO3 • Ca(OH)2 + Na2CO3 --> CaCO3+ 2 NaOH • 2 BiCl3 + 3 Pb(NO3)2 --> 3 PbCl2 + 2 Bi(NO3)3

8. Zastosowanie • Gospodarstwo domowe • Nawozy sztuczne • Środki czystości • Farmakologia • Gastronomia • Kosmetologia

9. Sole w gospodarstwie domowym

10. Sole w gospodarstwie domowym • Konserwacja produktów żywnościowych Morliny Szynka litewska Skład: mięso wieprzowe, woda, sól, białko sojowe,stabilizatory, glukoza, substancje żelujące, reg. kwasow; substancja wzmacniająca smak i zapach.

11. Polepszanie walorów smakowych

12. Przepisy kuchni małosolnej

13. Zupa – cud z kapusty 1) 1 główka kapusty,2) 6 dużych cebul ze szczypiorem,3) 2 zielone papryki,4) 1-2 puszki pomidorów (albo 6-12 świeżych),5) 1 pęczek selera naciowego oraz pieprz, curry, pietruszka, koper (można też dodać czosnek i inne świeże zioła np. bazylię, estragon, cząber).

14. Sole w aptece

15. Sole w aptece • Związki chemiczne w postaci soli znalazły zastosowanie w recepturze aptecznej lub jako leki gotowe, ponieważ duża część z nich w postaci "czystej" jest trudno lub całkowicie nierozpuszczalna w wodzie, natomiast ich sole (np. sodowe, bromkowe) łatwo rozpuszczają się w środowisku wodnym, co ułatwia sporządzanie leków (w innym przypadku konieczne byłoby zastosowanie solubilizatorów - czyli substancji wspomagających rozpuszczanie). Do najczęściej stosowanych soli w aptece należy np. siarczan atropiny - stosowany w okulistyce w celu rozszerzenia źrenicy <przed badaniem dna oka>, chlorowodorek efedryny, fenobarbital sodu a także bromek potasu - wywiera on działanie uspokajające, jest stosowany (obecnie rzadko jako składnik mixturae Nervinae). Do soli należy też jodek potasu, który jest stosowany w postaci roztworu wodnego, w którym rozpuszcza się jod (tzw. płyn Lugola) i jako składnik jodyny (czyli alkoholowego roztworu jodu w jodku potasu). Jodyna jest stosowana dzisiaj przede wszystkim do odkażania pola przedoperacyjnego.

16. Wywiad z farmaceutką N: Jakie zastosowanie w medycynie ma sól gorzka? F: Sól gorzka stosowana jest jako lek przeczyszczający, a obecnie rzadko się ją stosuje. N: Dlaczego 0,9 % roztwór NaCl nazywamy solą fizjologiczną? F: Roztwór 0,9 % NaCl nazywany jest solą fizjologiczną, ponieważ ciśnienie osmotyczne, jakie wywiera jest bardzo podobne do ciśnienia osmotycznego krwi. N: Gdzie znajduje zastosowanie nadmanganian potasu? F: Nadmanganian potasu stosuje się do przemywania ropiejących ran i owrzodzeń, do odkażania błon śluzowych, jamy ustnej i gardła. N: Jakie sole wykorzystuje się w recepturze mieszanek uspakajających? F: W recepturze mieszanek uspakajających używamy bromku sodu, bromku potasu i bromku omanu. N: Dlaczego do sporządzanych w aptece mikstur dodaje się benzoesan sodu? F: Benzoesan sodu czasem jest stosowany jako konserwant. N: Czy wszystkie sole wykorzystywane w recepturach są dobrze rozpuszczalne w wodzie? F: Nie, nie wszystkie.

17. Analiza składu chemicznego leków

19. Sole w łazience

20. Sole w łazience • Sole w łazience stosuje się do wyrobu np. mydeł, środków piorących i do zmiękczania wody (Na2CO3) • Można je również spotkać w postaci soli do kąpieli. Dzięki nim kąpiel ładnie pachnie i człowiek może się zrelaksować po ciężkim dniu pracy. Zastosowanie:1. Moczenie stóp w celach higienicznych.2. Relaksujące kąpiele.3. Czyszczenie i dezynfekcja powierzchni armatury łazienkowej.

22. Dzienne zapotrzebowanie człowieka na sól kuchenną • Minimalne zapotrzebowanie na sól kuchenną jako źródła sodu wynosi 0,5 g soli kuchennej na dzień. Zapotrzebowanie każdego człowieka jest różne i zależy od wieku, aktywności fizycznej, stanu zdrowia, rodzaju pożywienia i warunków środowiskowych. Dlatego ze względu na indywidualne zapotrzebowanie eksperci zalecają spożycie soli do max 6g na dzień. Natomiast ludzie w Polsce spożywają 15 - 20 g soli, a więc średnio 30 razy więcej niż potrzebuje organizm.

24. Skutki nadmiernego spożywania soli Nadmierne spożywanie soli powoduje zatrzymanie wody w organizmie, obciąża układ krążenia i układ wydalniczy oraz sprzyja powstawaniu otyłości. Ponadto przyczynia się do rozwoju procesów nowotworowych w organizmie, głównie błon śluzowych żołądka. Sód jest niezbędny w niewielkich ilościach do funkcjonowania organizmu. Stale jest on usuwany wraz z moczem i potem. Duże spożycie sodu nie jest jednak obojętne dla organizmu. Zwiększa ryzyko chorób układu krążenia, głownie nadciśnienia tętniczego, a nawet zawału serca i udaru mózgu, zaburza równowagę kwasowo-zasadową oraz prawidłowe funkcjonowanie systemu nerwowego, mięśni a w szczególności mięśnia sercowego.

25. Sole w nawozach sztucznych

26. Sole w nawozach sztucznych • Nawozy sztuczne, nawozy proste, nawozy mieszane, produkty przemysłowe otrzymywane przez przeróbkę surowców mineralnych, stosowane jako środki wzbogacające glebę w składniki niezbędne dla rozwoju roślin.Nawozy sztuczne mogą być jednoskładnikowe lub wieloskładnikowe (biorąc pod uwagę jako składniki: azot, fosfor, wapń i potas). Wynika stąd podstawowy podział nawozów sztucznych na: nawozy azotowe, nawozy fosforowe, nawozy potasowe i nawozy wapniowe. Można też je podzielić na nawozy proste (jedna substancja) i na nawozy mieszane (mieszaniny nawozów prostych). Oddzielną klasę stanowią mikronawozy.

27. Do najczęściej stosowanych nawozów zaliczamy:-superfosfat potrójny-kalimagnezja-siarczan amonu-siarczan magnezu-wapno magnezowe-tlenkowe-polifoska-saletrzak-wapniak rolniczy-mocznik granulowany-saletra amonowa-sól potasowa-fosforan amonu-wapno pocelulozowe-azotniak-kainit magnezowy-mączka fosforytowa

28. Azotan amonowy Azotan amonowy – nazywany jest saletrą amonową jest ciałem stałym krystalicznym dobrze rozpuszczalnym w wodzie, ma wybuchowe właściwości. Połączenie azotu amonowego z azotanowym jest bardzo korzystne dla wegetacji roślin ze względu na różny czas przyswajania. Duża higroskopijność azotanu amonu utrudnia stosowanie go do celów technicznych i nawozowych. Tych ujemnych cech saletry amonowej można uniknąć przez zastosowanie granulacji. Najczęściej stosuje się granulację wapniową otrzymując w ten sposób nawóz- saletrzak.

29. Sól potasowa • Sól potasowa – skała osadowa, chemiczna, której głównym składnikiem jest chlorek potasu – KCl. • Jest podobna pod względem najważniejszych cech do soli kamiennej: jest miękka, plastyczna i łatwo rozpuszcza się w wodzie, ma drobno- lub średnioziarnistą strukturę, ma masywną, przeważnie warstwowaną teksturę; różni się: smakiem (przeważnie gorzki),nieco większą twardością, barwą: biała, szara, żółtawa, czerwonawa, niebieskawa, szarozielona, zielono – czerwonawa. • W formie granulowanej używana jest jako potasowy nawóz mineralny dla roślin mało wrażliwych na chlorki. • Nawóz ten może być stosowany pod wszystkie rośliny uprawne: zboża ozime i jare, rośliny przemysłowe, pastewne i okopowe, na użytkach zielonych oraz w uprawie warzyw i sadownictwie.

30. Saletrzak Uniwersalny nawóz azotowy, doskonale rozpuszcza się w wodzie i nie zakwasza gleby. Może być stosowany na wszystkich rodzajach gleb. Zalicza się do grupy nawozów o szybkim i trwałym działaniu. Wszystkie składniki nawozu występują w formach łatwo przyswajalnych przez rośliny. Można go stosować na gruntach ornych, sadach, pastwiskach, w ogrodnictwie oraz innych użytkach rolnych pod wszystkie rośliny wymagające nawożenia azotem zarówno przedsiewnie jak i pogłównie. Systematyczne stosowanie saletrzaku nie powoduje zakwaszania gleby, pozwala natomiast na zaopatrzenie gleby w niezbędne makroskładniki zapewniające roślinom warunki do wydania obfitego plonu.

31. Azotniak Azotniak - nawóz sztuczny, zawierający 19-23% N, otrzymywany w wyniku działania azotu atmosferycznego na karbid (CaC2) w wysokiej temperaturze. Głównym jego składnikiem jest cyjanamid wapnia CaCN2. Azotniak jest trujący i stosowany do niszczenia chwastów. Obecnie nie produkowany w Polsce.

32. Fosforan amonu • Fosforan amonu jest skoncentrowanym nawozem o wysokiej zawartości azotu -12% i fosforu - 52%. • Nawóz ten może być stosowany pod wszystkie rośliny uprawne: zboża ozime i jare, przemysłowe i okopowe, na użytkach zielonych oraz w uprawie warzyw i sadownictwie.

35. Sole mineralne w skorupie ziemskiej

36. Skład pierwiastkowy skorupy ziemskiej

37. Cynk • Występuje w skorupie ziemskiej w ilości 75 ppm (0,004% wagowo) w postaci minerałów – głównie są to blenda cynkowa i smitsonit. • Główne wydobycie odbywa się w kopalni w Olkuszu i Libiążu. Są to jedne z największych wydobywców rud cynku w Polsce. • W produktach żywnościowych duże ilości związków cynku znajdują się w ostrygach, chudym mięsie, drobiu i rybach. Dostarczają go również kasze i chleb pełnoziarnisty.

38. Marmur • Od starożytności stosowany jako cenny materiał budowlany, rzeźbiarski oraz architektoniczny. Znane marmury wydobywa się w Carrarze we Włoszech i na chorwackiej wyspie Brač. Marmury wydobywa się przy użyciu różnych urządzeń tnących, nie stosuje się materiałów wybuchowych, gdyż prowadzą one do spękania skał i drastycznej redukcji bloczności złoża, co uniemożliwia wydobycie bloków na tyle dużych, by pociąć je na płyty okładzinowe lub przeznaczyć na rzeźby. Marmury spękane i odpady z produkcji pełnowartościowego marmuru wykorzystuje się do produkcji lastriko lub grysu marmurowego. Marmury zbudowane z dolomitu są podstawą wytwarzania tabletek magnezu. • W Polsce marmur wydobywany jest wyłącznie w Sudetach, przede wszystkim w Masywie Śnieżnika, gdzie występuje w dwóch odmianach kolorystycznych, jako "Biała Marianna" i "Zielona Marianna". Innym złożem marmuru jest złoże marmuru szarego z odcieniem niebieskawym w Sławniowicach. Eksploatuje się także dolomity przeobrażone w Rędzinach.

39. Kreda • Kreda, kreda pisząca – skała osadowa, która powstała na dnie mórz i oceanów. Jest odmianą wapieni dość czystych, nie zawierających wielu domieszek. Jej podstawowym składnikiem jest kalcyt. Zbudowana jest głównie z mikroskopowych skorupek kokolitów i otwornic oraz bardzo drobnoziarnistego mikrytu. Inne skamieniałości (np. igły gąbek, małże, belemnity) występują podrzędnie. Jest to skała miękka, niezbyt zwięzła i porowata, dzięki czemu ma mały ciężar właściwy i jest lekka. Dodaje się ją do białych farb, proszków i past do zębów. Ma zastosowanie w przemyśle ceramicznym, chemicznym, farmaceutycznym i kosmetycznym. Odmiany szczególnie bogate w kokolity zmieszane z gipsem służą do pisania na tablicy. Duże złoża kredy występują w Polsce w okolicach Chełma, Zamościa i Siedlec.

40. Gips • Tworzy się jako produkt ewaporacji (odparowania) wód słonych jezior lub mórz poniżej 42 °C; (w wyższej krystalizuje jako anhydryt). Powstaje też jako produkt uwodnienia anhydrytu, wietrzenia minerałów siarczkowych a także działalności roztworów hydrotermalnych. W klimatach suchych i gorących występuje w formie wykwitów; szczególną formą są tzw. róże pustyni. Zazwyczaj występuje w towarzystwie anhydrytu, halitu, kalcytu, dolomitu, aragonitu, celestynu, barytu, siarki.

41. Sól kamienna • Sól kamienna, skała osadowa (tzw. halityt) należąca do grupy skał chemicznych, powstała w wyniku wytrącania się halitu podczas odparowywania wody z mórz lub słonych jezior. Często występuje razem z gipsem, anhydrytem oraz solami potasowo-magnezowymi. • Złoża soli kamiennej występują w osadach różnego wieku, najczęściej w permskich i trzeciorzędowych, powstają też współcześnie (np. Morze Kaspijskie). Charakterystyczną formą złóż solnych są wysady.

42. Doświadczenia

43. Badanie wpływu soli kuchennej na wzrost roślin • Nasiona rzeżuchy znajdujące się na pięciu tackach podlewaliśmy wodą z solą o różnym stężeniu: 0,1%, 1%, 2,5%, 5% oraz wodą wodociągową. Doświadczenie trwało trzy tygodnie. • Obserwacje: Nasiona rzeżuchy podlewane woda z solą nie wykiełkowały. Natomiast te, które podlewane były samą wodą urosły. • Wnioski: Zasolenie podłoża wywiera negatywny wpływ na wzrost i rozwój roślin.

45. Bibliografia • Strony internetowe: • www.wikipedia.pl • www.google.pl • www.ultrasport.pl • www.slownik.ekologia.pl • Literatura: • Ewa Gobis „Chemia 1” 2002 • Piotr Chmielewski, Adam Jezierski „Encyklopedyczny słownik szkolny” 2002

46. Dziękujemy za uwagę