СУДАЛГААНЫ АЖЛЫН ҮНДЭСЛЭЛ

1. Улаанбаатар хотын хүн амын дундах амьсгалын замын өвчлөл, нас баралт, агаарын бохирдолын харилцан хамаарал Í.Ñàéæàà, (НЭМХ-ийн Эрүүл ахуй, хүний экологийн төвийн захирал , АШУ-ны доктор)

2. СУДАЛГААНЫ АЖЛЫН ҮНДЭСЛЭЛ • ДЭМБ- 3 сая хүн нас барж байна. • Агаарын бохирдлын улмаас амьсгалын замын өвчлөл нэмэгдэж байна. • Хотын агаарын бохирдлыг зэрэглэл 2004 он P индексээр P=3,78 “ бохирдол эхлэх” гэр хорооллын байршил Р=8-16“хүчтэй бохирдолттой” • АЗӨ - хүхэрлэг хий (R=0.393, p=0.0001) • АЗӨ - азотын давхар исэл (R=0.188, p=0.0001) шууд дунд

3. ÑÓÄÀËÃÀÀÍÛ ÀÆËÛÍ ЗÎÐÈËÃÎ, ЗОРИЛТ Óëààíáààòàðõîòûíàãààðûíáîõèðäëын хүний эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөөлөл, х¿í àìûíдунд тохиолдох амьсгалын замын ºâ÷ëºë, íàñáàðàëò, àãààðûíáîõèðäолтын харилцан хамаарлыг тогтооход судалгааны ажлын зорилго оршино. Зорилт: • Óлаанбаатар õîòûí агаарын бохирдлын түвшинг сүүлийн 5 жилээр судлан тогтоох. • Улаанбаатар хотын х¿í àìûíдунд тохиолдох амьсгалын замын ºâ÷ëºë, íàñáàðàëò, àãààðûíáîõèðäолтын харилцан хамаарлыг тогтоох.

4. ÑÓÄÀËÃÀÀÍÛ АЖЛЫН ÀÐÃÀ ÇҮÉ • Ñóäàëãààíûажлын àðãàç¿é: Ñóäàëãààãдискриптив ñóäàëãààíûàðãààðÿâóóëав.Улаанбаатар хотын 2004-2008 онд хүн амын дунд (10000 хүн амд) тохиолдсон амьсгалын замын өвчлөллийн тоон үзүүлэлтүүд, 2004-2008 оны агаарын түгээмэл бохирдуулагчид хүхэрлэг хий, азотын давхар исэл, том ширхэглэгт, нарийн ширхэглэгт тоосонцор болон цаг уурын хэмжилтүүдийн тоон мэдээллүүдийг тус тус ашиглан ìýäýýëэлд ñòàòèñòèêèéíáîëîâñðóóëàëòûã SPSS-11.5 ïðîãðàìûãàøèãëàíòîõèðîõïàðàìåòðèéíáîëîíïàðàìåòðèéíáóñòåñò¿¿äýýð ºâ÷ëºëáîëîíáîõèðäëûíõàìààðëûãòîãòîîлоо. Øààðäàãäàõïàðàìåòðèéíáîëîíïàðàìåòðèéíáóñòåñò¿¿ä:Дундаж, давтамж, стандарт хазайлт,стандарт алдаа, итгэлцлийн хязгаар, Т-критер, Ïèðñîíûêîððåëÿöè, KolmogoromSmirnove-èéíòåñò, Îëîí õ¿÷èíç¿éëèéíðåãðåññèéíøóãàìàíõàìààðëûíòýãøèòãýë.

6. СУДАЛГААНЫ ҮР ДҮНУлаанбаатар хотын агаарын бохирдолтын байдал

10. СУДАЛГААНЫ ҮР ДҮНАгаарын бохирдолт, АЗӨ-ний хамаарал

12. Агаарын бохирдолт, АЗӨ-ний хамаарал

14. Амьсгалын замын өвчлөл, хүхэрлэг хий, азотын давхар исэл, том болон нарийн ширхэглэгт тоосонцорын регрессийн коэффицентийн үзүүлэлт

15. Агаарын бохирдолт, АЗӨ-ний нас баралтын хамаарал

16. Агаарын бохирдолт, АЗӨ-ний нас баралтын хамаарал

17. ДҮГНЭЛТ • Сүүлийн 5 жилд УБ хотын агаарын бохирдрол жил ирэх тутам нэмэгдэж байна. • Хүхэрлэг хийн агууламж хүйтний улиралд нэмэгдэн, стандарт хэмжээнээс ихэсч байна. Азотын давхар ислийн агууламж өвөл, хаврын улиралд нэмэгдэж байгаа ба Баянгол дүүрэгт стандарт хэмжээнээс ихэсч байна. • Баянгол дүүрэг дэх харуулын 2 ба Баянзүрх дүүрэг дэх харуулын 4-р цэгүүд нь хамгийн их бохирдолттой байна. Харин сүүлийн жилүүдэд Сонгинохайрхан дүүргийн харуулын 3-р цэгт бохирдол эрчимтэй нэмэгдэж байна. • Хүхэрлэг хий, азотын давхар ислийн агууламж ихсэхэд хүн амын дундах амьсгалын замын өвчлөл нэмэгдэж байна.

18. ДҮГНЭЛТ 5. Улаанбаатар хотын агаарыг бохирдуулах талбайн болон хөдөлгөөнт бохирдуулагчийн нам эх үүсвэрт гэр, ердийн халаалттай орон сууцны гэр хорооллын 190 мянга орчим цэгүүд, нам даралтын уурын зуухнууд 110 мянга орчим, дотоод шаталттай тээврийн хэрэгслүүд орж байна. • Улаанбаатар хотын агаарыг бохирдуулах хүхэрлэг хий, азотын давхар исэл, нарийн ширхэглэгт тоосонцортой PM2.5, том ширхэглэгт тоосонцортой PM10 тоосонцорын хэмжээ MNS 4585:2007-д заасан хэмжээнээс галлагаа, бохирдол ихсэх саруудад хэтэрч байгаа нь эдгээр бохирдуулагчаас хүн амын эрүүл мэндэд үзүүлэх эрсдлийг нэмэгдүүлж байна. 7. Улаанбаатар хотын агаарыг бохирдуулагч хаягдлууд хүн амын амьсгалын замын өвчлөл, нас баралттай үзүүлэлт тус бүрээр хамааралтай болох нь статистик дүн шинжилгээгээр тогтоогдлоо.

19. ЗӨВЛӨМЖ • Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлыг бууруулах, цаашид хэрэгжүүлэх арга хэмжээний талаар зөвлөмж болгох нь. • а. Хот төлөвлөлт, байгуулалт, ашиглалтыг эрүүл ахуй-экологийн шаардлагад нийцүүлэх биелэлтэнд нь тавих хяналтыг сайжруулах; • б. Хагас кокосжуулсан нүүрсний жижиг үйлдвэрүүдийг 8-9 ширхэгийг Улаанбаатар хотод гэр хороололын дэвсгэр нутагт байгуулах (төсөл нь бэлэн болсон санхүүжилтэнд 8 тэр бум төгрөг хэрэгтэй); • в. Автомашин, дотоод шаталттай бүх хөдөлгүүр, агаарт утаа хаягдал гаргадаг бүх эх үүсвэрүүд (ДЦС, нам даралтын халаалтын зуух, үйлдвэрийн газрууд, гэр, ердийн халаалттай орон сууцны зуух, пийшингүүд, автомашины утааны яндан зэрэг)-ээс агаарт гарах хаягдлын зөвшөөрөх хэмжээний улсын стандартыг тогтоож мөрдүүлэх, дүрэм, стандарт, гэрээ, хэлцэл зэрэг хууль эрх зүйн актуудыг хэрэгжүүлэх, тэдгээрийг шинэчлэх, сайжруулах арга хэмжээ авч ажиллах шаардлагатай байна.

20. г. Агаарт стандартаас хэтрүүлсэн хаягдал бохирдуулах бодис гаргадаг эх үүсвэрүүд ялангуяа хөдөлгүүр нь муудаж утаа их гаргадаг авто машинуудыг техникийн оношлогоо, шинжилгээнд оруулж засвар, тоноглолын үйлчилгээ хийлгэх цэгүүдэд хамруулах, Улаанбаатар хотод автомашины утааны оношлогоо хийх цэг 2ш, утаа гаргах хөдөлгүүрийг засварлах, техникийн үйлчилгээний цэг 10-15-ыг шинээр байгуулах. Ийм оношлогоо, үйлчилгээ хийлгэсэн баталгаатай авто машинуудыг хотын гудамжны хөдөлгөөнд оруулдаг техник хяналт, шинжилгээний зохион байгуулалтын арга хэмжээг яаралтай авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна; • д. Улаанбаатар хотын агаарын тоосжилт утааны хэмжээг багасгахын тулд чанартай түлш, шатахуун хэрэглэх арга хэмжээг хэрэгжүүлэхээр түүхий нүүрс түлдэг гэр хороололын бүх айл өрх, нам даралтын халаалтын зуухнуудад хагас кокосжуулсан нүүрс түлэх, А80, А76 маркийн этилжсэн хар тугалаг ихтэй бензин хэрэглэх автомашины тоог багасгах арга хэмжээг бодлогоор хэрэгжүүлэх, автомашинуудаас ялгарах утааг шүүх төхөөрөмж тавих ажлыг зохион байгуулах; • е. Улаанбаатар хотод мэрэгжлийн байгуулага, мэрэгжилтнүүдийн оролцоотойгоор хотод өвлийн улиралд эсрэг циклоны урсгал, температурын урвуу тонгорол үргэлжлэх үед хотын агаарт үүссэн бохирдлыг сарниулах байгууламжийг ашиглах, цаг уур, техникийн төхөөрөмж байгууламжийг (нарны концентратор) ашиглах арга хэмжээг хэрэгжүүлэх;

21. ё. Нийслэл хотын засаг дарга бөгөөд захирагчийн шийдвэр гаргуулж байгуулага, аж ахуйн нэгж бүр орчноо тохижуулах агаар, хөрсний бохирдлыг бууруулах иж бүрэн арга хэмжээг хэрэгжүүлэх шийдвэр гаргуулж түүний хэрэгжилтийг хангаагүй байгуулагын санхүүжилттэй тооцдог механизмыг бий болгох; • ж. ДЦС-ын үнс, утаа цэвэрлэх тоног төхөөрөмжийн АҮК-ийг сайжруулах техник технологи, экологи-эрүүл ахуй-стандартын хяналтыг сайжруулах арга хэмжээг зохион байгуулах; • з. Нийслэл хотын албан байгуулага, орон сууц, айл өрх, хороодын гудамж талбайд ил задгай хог хаягдал асгаж орчны нутаг дэвсгэр, ус, хөрс, агаар орчныг бохирдуулдаг зөрчлийг арилгуулах, орчноо тохижуулах зүлэг, мод тарих, гэрэлтүүлэг, чимэглэл, талбайг засах, тохижуулах зэрэг ажлыг нэгж иргэд бүрт хариуцуулж биелэлтэнд нь тавих хяналтыг чангатгах;

22. и. Орчноо тохижуулж бохирдлоо бууруулсан аж ахуйн нэгж байгуулага, дүүрэг, хороод, айл өрх, иргэнийг шалгаруулан урамшуулж нийтэд сурталчилж муу ажилсан бусад объект, нэгж иргэнийг сайжруулсан арга хэмжээний шалгуур үзүүлэлтээр дүгнэж, шаардлага хангуулах арга хэмжээг зохион байгуулах; • к. Орчны болон агаарын бохирдол, экологи-эрүүл мэндийн сөрөг нөлөөллийг бууруулах арга хэмжээний талаар мэдээлэл, сургалт, сурталчилгааг иргэд, хамт олон, удирдлага, мэрэгжлийн байгууллагуудын дунд явуулж тэдгээрийн хамтын ажиллагааг сайжруулах; • л. Агаар орчны бохирдлыг хянаж, танадах ажиллагааг сайжруулах салбар, байгуулага хоорондын одоогийн болон цаашдын хамтын үйл ажиллагааг сайжруулах; • м. Агаар орчны бохирдлыг хянах танадах, сэргийлэх, бууруулахтай холбогдож гарсан Монгол улсын болон олон улсын хууль, дүрэм, стандарт, гэрээ, хэлцэл зэрэг хууль эрх зүйн актуудыг хэрэгжүүлэх, тэдгээрийг шинэчлэх, сайжруулах арга хэмжээ авч ажиллах шаардлагатай байна

23. Анхаарал хандуулсанд баярлалааÍ.Ñàéæàà, (НЭМХ-ийн Эрүүл ахуй, хүний экологийн төвийн захирал , АШУ-ны доктор)