Białka w diagnostyce laboratoryjnej

1. Białka w diagnostyce laboratoryjnej Klaudia Zamerlak, OAM gr. B2

2. Gdzie szukać białka do oznaczeń?

3. Białka osocza • kontrola dystrybucji płynów krew – przestrzeń pozakomórkowa (albumina) • funkcje transportowe – nośniki hormonów, metabolitów, metali, leków • enzymy, regulatory • receptory • białka układu krzepnięcia • białka odpornościowe – immunoglobuliny, układ dopełniacza • hormony • materiał odżywczy, a także zapasowy w stanach głodu • składniki układu buforowego

4. Zróżnicowanie ilościowe białek w wybranych płynach ustrojowych:

5. Zaburzenia proporcji, a także stężeń poszczególnych białek mogą świadczyć o: • Nieprawidłowej funkcji narządów: nerek, wątroby, gruczołów dokrewnych • Obecności procesu zapalnego • Patologiach układu immunologicznego • Chorobie nowotworowej • Chorobach mózgu czy opon mózgowo- rdzeniowych

6. Hipoproteinemia • obniżenie stężenia białka całkowitego w osoczu • za krytyczny poziom białka przyjmuje się wartość 45 g/l (albumina poniżej 20 g/l) PRZYCZYNY: • Zahamowanie syntezy białek w wątrobie (hipoalbuminemia) • niedobory białek w diecie • zaburzenia wchłaniania – zakażenia przewodu pokarmowego, mukowiscydoza, ch. autoimmunologiczne • uszkodzenia wątroby: marskość, przerzuty nowotworowe

7. 2. Zespoły utarty białka • nerkowe (kłębuszkowe zapalenie nerek, cukrzyca, zakrzepica żył nerkowych, toczeń rumieniowaty trzewny • jelitowo- żołądkowe (stany zapalne śluzówki, uchyłki jelita, polipowatość, choroba trzewna, popromienna, nowotwory złośliwe, zaburzenia odpływu chłonki • skórne ( rozległe oparzenia, dermatozy: łuszczyca, pęcherzyca) • wysiękowe ( rozległe obrzęki, zapalenie płuc, opłucnej) • ciężkie stany kataboliczne (sepsa, wysoka gorączka) • krwawienia/ krwotoki • Przewodnienia • Niedobory Ig

8. Hiperproteinemia • zwiększone stężenie białka całkowitego w osoczu krwi (ponad 80 g/l) PRZYCZYNY: • Zwiększona produkcja jednej lub wielu klas immunoglobulin • Immunoglobulinemiepoliklonalne • Immunoglobulinemiemonoklonalne • Odwodnienia • Artefakty

9. Odczyn Biernackiego • Test oceny zaburzeń proporcji między stężeniami poszczególnych białek osocza i właściwości erytrocytów WZROST fibrynogenu, białek frakcji globulinowych oraz SPADEK poziomu albuminy = wzrost OB

10. Elektroforeza białek surowicy • rozdział białek surowicy w buforze zasadowym oparty na zjawisku migracji białek w polu elektrycznym (przyłożonym z zewnątrz) - białka naładowane dodatnio wędrują w kierunku KATODY (-) - białka naładowane ujemnie wędrują w kierunku ANODY (+) Prawidłowy skład frakcji białkowych w elektroforezie surowicy: FRAKCJA g/l _ Albumina 40,0 - 52,0 Globuliny - a1 1,0 - 3,0 Globuliny - a2 4,0 - 10,0 Globuliny - b 5,0 - 10,0 Globuliny - g 5,0 - 15,0 RAZEM 65,0 - 82,0 Stosunek: Albumin/Globulin (A/G) ~ 1,5

11. Procentowy udział poszczególnych frakcji białek w rozdziale elektroforetycznym:

12. Prawidłowy rozdział elektroforetyczny:

13. Albumina • Białko syntetyzowane w wątrobie • Pełni rolę transportera: bilirubiny/hormonów/ witamin/ pierwiastków śladowych/ WKT/ leków/ substancji wchłoniętych z jelit i wątroby • Spadek stężenie albuminy o 2 g% powoduje ucieczkę płynów przez łożysko naczyniowe i wyzwala obrzęki Zwykle występuje jeden rodzaj albuminy (bardzo rzadko 2 rodzaje: bisalbuminemia)

14. Białka ostrej fazy BOF • grupa białek syntetyzowanych głównie w wątrobie w przebiegu: - martwicy (uraz/zawał), - ostrych i przewlekłych stanów zapalnych, - schorzeń nowotworowych • po uwolnieniu do krążenia stają się częścią niespecyficznej odpowiedzi immunologicznej • rola BOF nie jest ostatecznie poznana: - mają właściwości inhibitorów proteaz - pełnią funkcje transportowe

15. BOF możemy podzielić wg różnych kryteriów: 1. 2.

16. 3.

18. Wybrane BOF • α1-kwaśna glikoproteina ( AAG) • a1-antytrypsyna (AAT) Niedobór/ brak AAT: • przedłużająca się żółtaczka noworodków • rozwój rozedmy płuc i rozstrzeni oskrzeli u ludzi starszych • w zespołach utraty białek • w zespołach niewydolności oddechowej u noworodków

19. 3. Haptoglobina • wiązanie i transport Hb uwolnionej podczas hemolizy • masywna hemoliza kończy się zniknięciem Hp z krążenia i zespołem hemolityczno - uremicznym • aktywator angiogenezy 4. Białko C reaktywne • wzrost w stanach ostrej fazy zapalenia jest najszybszy i największy • umiarkowany wzrost CRP obserwuje się w: ciąży, kolagenozach, wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, infekcjach bakteryjnych • znaczny wzrost CRP obserwuje się w: pierwszej dobie po znacznym urazie (zawał/ odrzucenie przeszczepu)

20. CRP jako czynnik diagnostyczny w chorobach serca

21. Ceruloplazmina • białko wiążące atomy Cu, pełni rolę katalizatora przy utlenianiu Fe+2 do Fe+3 • niedobór CER prowadzi do choroby Wilsona (odkładanie wolnej Cu w tkankach – wątrobie, mózgu, nerkach, innych) • wzrost - CER (późny): • procesy zapalne, martwica • ciąża, doustna antykoncepcja 6.Transferyna • transport Fe • wzrost TRF w anemiach z niedoboru Fe, ciąży, terapii estrogenowej • obniżenie TRF • stany zapalno-immunologiczne • upośledzenie funkcji wątroby • niedożywienie

22. Prokalcytonina- wczesny marker stanu septycznego W infekcjach narasta szybciej niż CRP !! • Wartości normalne < 0.5 • Przewlekłe zapalenia < 0.5 • Zakażenia wirusowe (np. HBV) < 0.5 • Łagodne lub ograniczone < 0.5 • zakażenia bakteryjne • Zapalenie płuc 0.5 - 10 • Wstrząs 0.5 - 2 • Sepsa, 10 -100 ------------------------------------------------------------------------------ Wartości w μg/l Wg. Meisner Clin. La. Diagn. 1998

23. Immunoglobuliny Grupa białek o podobnej budowie Syntetyzowane przez limfocyty B w odpowiedzi na przedostające się do organizmu antygeny Na podstawie różnic w budowie łańcuchów ciężkich (α,δ,ε,γ,μ) wyróżniamy odpowiednio pięć klas: IgA, IgD, IgE, IgG, IgM.

24. Niedobory przeciwciałhipogammaglobulinemie:

25. Nadmiar immunoglobulinhipergammaglonulinemie:

26. Białko w MOCZU-białkomocz- • Mocz fizjologiczny wydala ok. 150 mg białka na dobę (białko osoczowe, pochodzące z nerek, pęcherza moczowego i cewki moczowej, niewykrywalne dostępnymi metodami: białko Tamma–Horsfalla, albumina, łańcuchy lekkie Ig) • . Mikroalbuminuria- obecność albuminy w osoczu w ilościach większych niż fizjologicznie, ale niewykrywalnych rutynowym paskiem testowym (30-300 mg/ 24h lub 20-200 mg/l) Norma: <30 mg/dobę lub 20 mg/l

27. Przyczyny białkomoczu:

28. Różnicowanie białkomoczu:

29. Znaczenie diagnostyczne mikroprotein obecnych w moczu Alfa1 – mikroglobulina Beta2 – mikroglobulina Cystatyna C mocz surowica Ocena funkcji kanalika Ocena filtracji kłębuszkowej

30. Białko w płynie mózgowo- rdzeniowym Norma: 0,15 - 0,45 g/l Zmiany zapalne OUN Nowotwory OUN Krwawienie do przestrzeni węwnątrzoponowej Guz rdzenia kręgowego blokujący krążenie płynu mózgowo- rdzeniowego

31. Ogniskowanie izoelektryczne • Badanie w kierunku wykrycia prążków oligoklonalnych • Oznaczenie stężeń Ig w PMR oraz surowicy, a następnie rozcieńczenie surowicy i przeprowadzenie rozdziału elektroforetycznego

32. Wskaźnik Linka i Tiblinga IgGpmr– stężenie IgG w PMR IgGs - stężenie IgG w surowicy Albpmr – stężenie albuminy w PMR Albs– stężenie albuminy w surowicy norma < 0.7 indeks IgG> 0.7  wewnątrzoponowa synteza immunoglobulin

33. Dziękuję za uwagę