Prof. Dr. Aysel Atimtay Proje Yöneticisi, ODTÜ Çevre Müh. Böl.

1. AB- LIFE ProjesiProje Kodu: LIFE00/TCY/TR/009 “Türkiye’de KokuYaratan Emisyonların ve İmisyonların Yönetim Politikasının Geliştirilmesi”1.01.2002 – 1.01.2005 Prof. Dr. Aysel Atimtay Proje Yöneticisi, ODTÜ Çevre Müh. Böl. LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

2. Önbilgiler • Koku emisyonu ve imisyonu ile ilgili yönetmeliklerBatı ve Kuzey Avrupa Ülkelerinde diğer Hava Kalitesinin Korunması Yönetmelikleri ile birlikte uygulanmaktadır. • Halk koku yaratan emisyon ve imisyonları çok rahatsız edici bulmaktadır ve şikayet konusu olmaktadır. • Avrupa’da bazı endüstriyel tesisler, atık arıtımı ve atıksu arıtma tesisleri halkın bu tür koku yaratan tesisleri protesto etmesi yüzünden kapatılmaktadır. LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

3. Devam • Dolayısı ile, bir endüstriyel tesisten kaynaklanacak koku miktarının ve yoğunluğunun tayin edilmesi hem ÇED raporu hazırlanması safhasında, hem de tesisin lisans alması safhasında çok önemli olmaktadır. • Koku için Emisyon ve İmisyon ölçümleri Almanya’da ve diğer gelişmiş Avrupa ülkelerinde yapılmaktadır. • Bu ülkelerde kokulu emisyonları ve imisyonları kontrol altına almak için standardlar mevcuttur. LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

4. Koku Emisyonu Kaynakları • Kompost tesisleri • Atıksu arıtma tesisleri • Kimyasal tesisler ( Boya sanayi, vb.) • Rafineriler • Yağ eritme tesisleri • Gıda işleme tesisleri • Besi çiftlikleri LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

5. Nahoş Kokunun Oluştuğu Koşullar • Anaerobik koşullar • Yüksek Sıcaklıklar LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

6. Katı Atık Depolama Alanlarından Çıkan Gazda Bulunan ve Koku Yaratan Bazı Bileşikler • Metan • Hidrojensülfür • Diklormetan • Trikloretan • Dimetilsulfat • Toluen • Ksilen • Etilbenzen • n-Hekzan • Dimetildisulfat • 2-Propanetiol • 2-Butanetiol LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

7. Kokunun Etkileri • Toksik etkiler (bazen konsantrasyonun koku eşiğinin altında olduğu durumlarda bile toksik olabilir) • Sağlık üzerinde kötü etkiler • Estetik etkiler • Ekonomik etkiler LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

8. Türkiye’deki Durum • Hava Kalitesinin Kontrolu Yönetmeliği (HKKY), Kasım 1986 dan beri yürürlüktedir. • HKKY’de koku standardları mevcut değildir.Ayrıca, standard olmasa bile diğer ülkelerde olduğu gibi bu konuda bir “yolgösterici- guideline” da mevcut değildir. • HKKY son yıllarda revize edilmek üzere ele alınmıştır. Hava Kanunu taslağı hazırlanmaktadır. Bu taslak kurum ve kuruluşların görüşlerine sunulacaktır. Çevre ve Orman Bakanlığıyeni Hava Kanununda kokulu emisyon ve imisyonlar için de bir kriter getirmek, bu emisyonları da kontrol altına almak istemektedir. LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

9. Bu Projenin Gerekçesi Yukarıda belirtilen noktalara ek olarak: • TürkiyeAB üyeliği için aday ülkeler arasındadır ve bu nedenle AB direktiflerine uyum sağlama hazırlıkları içindedir. • AB Direktiflerine uyum sağlayabilmesi için bu direktiflerin gereklerini yerine getirmek durumundadır. • Bu nedenle, Türk çevre mevzuatını da AB çevre mevzuatı ile uyumlu hale getirmek için bu mevzuatta gerekli uyarlamalerı ve iyileştirmeleri yapmak zorundadır. LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

10. Dolayısı ile: • Türkiye’de değişik yerlerde mevcut olan koku problemi ivedilikle ele alınmalıdır. • Çünki bu problem sadece endüstriyel ve yerleşim bölgelerinde karşılaşılan bir problem değildir. Aynı zamanda turistik yörelerde de problem olarak karşımıza çıkmaktadır. • Bu nedenle bir Yönetmelikle koku için emisyon ve imisyon sınırlarının belirlenmesi ve alınması gereken kontrol önlemlerinin açıklanması gereklidir. • Koku yaratan emisyon ve imisyonların ölçümü ve kontrolu için Guidelines-Yolgösterici bilgilerin hazırlanması gereklidir. LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

11. Proje Bu amaçla : AB, 5. Çerçeve Programındaki ana temalardan biri olan “The city of tomorrow and cultural heritage” konusu altında bu projenin incelenebileceği düşünülmüş, AB’ye proje teklifi sunulmuş ve proje desteklenmek üzere kabul edilmiştir. Proje 3 yıllıktır. (1.01.2002 - 1.01.2005) LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

12. Projenin Amaçları • Koku örneklemesi, ölçümü ve ölçüm sonuçlarını değerlendirme yöntemlerini proje personeline öğretmek • Bu konuda Stuttgart Üniversitesindeki bilgi birikimi ve deneyimini Türk Üniversitelerine, Çevre ve Orman Bakanlığına ve ilgili kuruluşlara aktarmak LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

13. Devam • Koku emisyonu ve imisyonunun yönetimi konusunda bir alt yapı oluşturmak (yönetici ve teknik kapasite oluşturulması, idari yapının oluşturulması) • Türkiye’de koku emisyonu ve imisyonunun yönetimi konusunda guideline-yolgösterici bilgileri geliştirmek • Türkiye’de koku eşiklerini tayin etmek, koku emisyonlari için getirilecek sınırlamaları belirlemek ve alınacak koku kontrol önlemlerini Koku Kontrol Yönetmeliğine dahil etmek • Koku Kontrol Yönetmeliği taslağını hazırlamak LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

14. Proje Partnerleri • ODTÜ Çevre Müh. Bölümü, Ankara • Prof. Dr. Aysel ATIMTAY ve grubu • DOKUZ Eylül Üniversitesi, Çevre Müh. Bölümü, İzmir • Prof. Dr. Aysen MÜEZZİNOĞLU ve grubu • Stuttgart Üniversitesi, ISWA, Stuttgart, • Dr. Klaus FISCHERve grubu • Çevre ve Orman Bakanlığı, Hava Yönetimi Dairesi, Ankara • Dr. Mustafa ŞAHİN ve grubu LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

15. Projedeki Çalışma Alanı • Proje İzmir ve Ankara’da yapılmaktadır. • İzmir’de • Önemli turistik bölgeler mevcuttur. • İzmir’in içinde yer alan bazı sanayi kuruluşlarında ciddi koku problemleri mevcuttur. • Mevcut durumdan sadece halk değil, turistler de şikayet etmektedirler. Problem turist azalmasına neden olabilmektedir. LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

16. Ankara’da • Türkiye’nin başkentidir. • Ankara civarında Organize Sanayi Bölgesi, küçük ve orta büyüklükte birçok endüstri bulunmaktadır. • Tavuk çiftlikleri, mezbahalar, et paketleme tesisleri, şeker fabrikası, yem fabrikaları, vb. mevcuttur. Buralardan etrafa salınan kokudan halk şikayetçi olmaktadır. LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

17. Projedeki Aktiviteler/Fazlar Projedeki temel aktiviteler beş faz olarak planlanmıştır: • Faz A: Türkiye’de bir Çalıştay’ın yapılması • Faz B: Projede çalışacak elemanlar için Eğitim programlarının gerçekleştirilmesi (Almanya ve Türkiye’de) • Faz C: Ankara ve İzmir’de iki yıl boyunca koku ölçümlerinin yapılması LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

18. Devam: • Faz D: Elde edilen ölçüm sonuçlarının değerlendirilmesi, Koku Yönetmeliği taslağının ve koku konusunda guideline-yolgösterici bilgilerin ve standardların hazırlanması • Faz E: Proje çalışmaları sonunda Türkiye’de bir çalıştay düzenlenmesi, sonuçların ve Koku Yönetmeliği taslağının ülke çapında görsel ve yazılı basında duyurulması LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

19. Beklenen Sonuçlar ve Yararlar • Projede elde edilen sonuçlara dayanarak, koku ölçümü konusunda guideline-yolgösterici bilgiler ve Koku Yönetmeliği taslağı hazırlanmış olacaktır. Bu Yönetmelik taslağı Çevre ve Orman Bakanlığının onayı ile Hava Kanununun bir Yönetmeliği olacaktır. • Türkiye’de koku probleminin kontrolu ve yönetimi için alt yapı hazırlanmış, koku ölçümü artık Türkiye’de de yapılır olacaktır. LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

20. Devam: • Koku yönetim politikalarının oluşturulması için gereken elemanlar yetişmiş olacak ve idari yapılanmaya yardımcı olunacaktır. • Hazırlanan guidelines-yönlendirici bilgiler koku konusunda önemli sorulara ve problemlere cevap verebilecektir. LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

21. Devam: • Proje sonunda ODTÜ ve Dokuz Eylül Üniversiteleri, Çevre ve Orman Bakanlığı elemanları Koku Yönetimi konusunda uzman kuruluşlar olacaklardır. Bu kuruluşlar daha sonraki yıllarda da devam edecek olan eğitimlerle daha fazla sayıda uzman kişilerin bu konularda yetişmelerini sağlayacaklardır. LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

22. Devam: • Projede elde edilecek ölçüm sonuçları ilerideki çalışmalar için iyi bir kaynak olacaktır. • Bu proje kapsamında hazırlanan standardlar ve guideline-yolgöstericiler, ileride bölgedeki diğer ülkelerde referans olarak kullanılabilecektir. LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara

23. Sonuçlar • Koku Yönetmeliğinin çıkarılması yerleşim bölgelerimizde, özellikle turistik yörelerde hava kalitesinin daha iyi olmasını sağlayacaktır. • Proje, Türkiye ve Almanya arasındaki bilimsel ve teknik işbirliği olanaklarını arttıracak, ortak araştırma konularında beraber çalışma ortamı yaratacaktır. LIFE Projesi-Eğitim Semineri ODTÜ, 1-2 Nisan 2004 Ankara