PROGRAM EDUKACJI REGIONALNEJ Górny Śląsk – - regionem europejskim

1. PROGRAM EDUKACJI REGIONALNEJ Górny Śląsk – - regionem europejskim

2. Program edukacji regionalnej Górny Śląsk - regionem europejskim powstał z inicjatywy Związku Górnośląskiego przy współpracy Podyplomowego Studium Wiedzy o Regionie przy Uniwersytecie Śląskim w Katowicach

3. Program edukacji regionalnej Górny Śląsk - regionem europejskim objęty jest Patronatem Śląskiego Kuratora Oświaty

4. Skład Rady Naukowej Programu Górny Śląsk - regionem europejskim Prof. dr hab. Ewa Chojecka - Uniwersytet Śląski Prof. dr hab. Zygmunt Kłodnicki - Uniwersytet Śląski, Filia w Cieszynie Prof. dr hab. Maria Pulinowa - Uniwersytet Śląski Prof. dr hab. Teresa Smolińska - Uniwersytet Opolski Prof.dr hab. Helena Synowiec - Uniwersytet Śląski Prof. dr hab. Grażyna Szewczyk - Uniwersytet Śląski Dr Krystyna Dyba - RODN „WOM” w Katowicach Dr Piotr Greiner - Uniwersytet Śląski Dr Tomasz Nawrocki - Uniwersytet Śląski Dr Józef Szewczyk - Uniwersytet Opolski

5. Autorzy programuGórny Śląsk - regionem europejskim mgr Katarzyna Adamczyk, nauczyciel przedszkola, Lędziny (woj. śląskie); mgr Barbara Sosna, doradca metodyczny z nauczania zintegrowanego, Bieruń, (woj. śląskie); mgr Jolanta Pytlik, doradca metodyczny z nauczania zintegrowanego, Opole; dr Halina Nocoń, nauczyciel języka polskiego, Pszczyna, (woj. śląskie); mgr Jolanta Lamm, nauczyciel języka polskiego, Otmice (woj. opolskie); mgr Jagoda Wąsowicz, doradca metodyczny z historii, Cieszyn (woj. śląskie); mgr Helga Bieniusa, doradca metodyczny z języka polskiego, Zdzieszowice (woj. opolskie); mgr Iwona Cieślar, nauczyciel historii w gimnazjum, Bytom (woj. śląskie); mgr Łucja Staniczek, doradca metodyczny z języka polskiego, Tychy (woj. śląskie); dr Maria Kopsztajn, nauczyciel języka polskiego w szkołach średnich, Wodzisław, (woj. śląskie); mgr Joanna Grajewska-Wróbel, doradca metodyczny z historii, Piekary Śląskie (woj. śląskie); mgr Jolanta Siekierka, nauczyciel plastyki, Zdzieszowice (woj. opolskie); dr Adam Hibszer, pracownik naukowy Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, Katowice. Ponadto program uzupełniali: mgr Ramona Glenszczyk - Kuźnik i mgr Joanna Pudełko, nauczycielki muzyki, Tychy (woj. śląskie), dr Jan Szymik i mgr Leszek Richter, nauczyciele liceum w Czeskim Cieszynie.

6. Gminy, które już zadeklarowały zakupienie programu dla swoich nauczycieli: Chorzów Piekary Śląskie Katowice Tychy Mysłowice Gliwice Wodzisław

8. Główne cele edukacyjne programu Górny Śląsk – regionem europejskim • Rozwijanie postaw poszanowania dziedzictwa kulturowego Górnego Śląska przy równoczesnej otwartości na wartość kultury mieszkańców innych regionów Polski oraz narodów europejskich. • Kształcenie poczucia odpowiedzialności za ochranianie i pomnażanie dorobku poprzednich pokoleń, przygotowanie do uczestnictwa w życiu społecznym, kulturalnym, naukowym i politycznym Górnego Śląska. • Wyposażenie ucznia w zasób wiedzy o Górnym Śląsku w powiązaniu z szerszym tłem historycznym, geograficznym, przyrodniczym, kulturowym, etnograficznym, społecznym własnego narodu i narodów europejskich. • Przybliżenie wartości dziedzictwa kulturowego Górnego Śląska w kontekście wartości narodowych • i ogólnoludzkich. • Wspieranie młodego człowieka w poszukiwaniu własnej tożsamości. • Wzmocnienie więzi wewnątrzrodzinnych, środowiskowych, regionalnych i narodowych,kształcenie otwartości na integrację oraz solidarność etniczną i narodową. • 7.      Rozbudzenie zainteresowań poznawczych i wdrożenie do samodzielnych poszukiwań wiedzy o Górnym Śląsku i jego wkładu w dziedzictwo narodowe i europejskie. • 8.      Kształcenieumiejętności krytycznej oceny przeszłości w kontekście wymagań współczesności, formułowania własnych sądów i przeciwstawienia się negatywnym stereotypom. • 9.      Wdrażanie do doskonalenia własnej osobowości, rozwijania swoich uzdolnień i zainteresowań, kształtowania potrzeby osiągania przy równoczesnej wrażliwości na potrzeby otoczenia. • Wskazanie na rolę wartości duchowych i znaczenie życia religijnego dla mieszkańców Górnego Śląska dawniej i współcześnie.

10. Kręgi tematyczne Treści kształcenia i wychowania Sposoby realizacji Moja rodzina. Mój dom rodzinny. Ja i moja rodzina Struktura mojej rodziny Poszanowanie tradycji rodzinnych Moje narodziny – wielkie wydarzenie. Rozmowa na temat sposobów przekazywania wiedzy o narodzinach, prezentacja albumów ze zdjęciami z pierwszych dni życia dziecka. Stopnie pokrewieństwa-gwarowe i ogólnopolskie- moi dziadkowie, moi rodzice i rodzeństwo. Próby wypełnienia rysunkami -zdjęciami prostych drzewek genealogicznych. Uroczystości, które gromadzą całą rodzinę. Rozmowy na temat: Jak obchodzimy urodziny-imieniny, chrzciny, odpusty, kiedy wszyscy gromadzą się przy stole? Wykonanie laurek, nauka wierszyków, układanie życzeń, sporządzanie jadłospisów. Zabawy, piosenki, tańce, wyliczanki moich rodziców, dziadków. Spotkania integracyjne z rodzicami, dziadkami (np. Dzień Matki, Dzień Babci, Dzień Dziecka, Dzień Sportu, Dzień Rodziny), rodzinne konkursy, prezentacje piosenek, tańców, zabaw i wyliczanek. Nauka piosenek śląskich („Karlik”, „Karolinka”). Udział i organizacja przeglądów piosenek, festiwali (np. „Śląskie śpiewanie”, „Godomy po śląsku”). Fragment programu dla przedszkola:

11. Kręgi tematyczne Treści kształcenia i wychowania Przykładowe sposoby realizacji Poznanie podstawowych elementów historii rodzinnej - Gdzie są moje korzenie?; struktura rodziny. Członkowie rodziny – ich nazwiska i imiona. Rozmowa o członkach rodziny, skąd pochodzą, jak się nazywają -oglądanie starych fotografii -wypełnianie fotografiami lub rysunkami drzewka rodzinnego -wykonanie „mapy” rodziny -wymienianie nazwisk i imion dziadka i babci -przeprowadzenie wywiadu z dziadkiem lub babcią: skąd pochodzą?, gdzie chodzili do szkoły? itp. Moja rodzina. Mój dom rodzinny. Moja rodzina dawniej i dziś Poszanowanie tradycji rodzinnych dnia powszedniego Rozmowa na temat tradycji rodzinnych przekazywanych z pokolenia na pokolenie np. wykonanie nożem gestu krzyża przy rozpoczynaniu krojenia chleba, powitanie, pożegnanie: Szczęść Boże – Z Panem Bogiem. Zostańcie z Bogiem Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus-Na wieki wieków. Amen. Podziękowanie: Bóg zapłać Przy pracy: Boże pomogej. Dej Panie Boże. Dawanie błogosławieństwa na drogę , krzyżyk na czole na drogę. Zapraszanie do klasy gości np. dziadka , babci, członków zespołu folklorystycznego. Udział w przedstawieniu zespołu folklorystycznego. Inscenizacje z dnia powszedniego Ważne daty i wydarzenia w mojej rodzinie. -Chrzest, Komunia św. - prezentacja zdjęć z tych uroczystości. -tradycja obchodzenia urodzin, nauka wierszyków okolicznościowych. Fragment programu dla I etapu kształcenia: klasy I-III

12. Kręgi tematyczne Treści kształcenia i wychowania Przykładowe sposoby realizacji Moja rodzina. Mój dom rodzinny. 1. Dzieje mojej rodziny w przekazie jej członków. Więzi pokoleniowe mojej rodziny. Model śląskiej rodziny. Rodzina wielopokoleniowa. Stopnie pokrewieństwa. Symboliczne znaczenie rodzinnych pamiątek (listy, zdjęcia, albumy, dyplomy, kroniki rodzinne jako źródła dziejów rodziny). „Poznaję własne korzenie” – drzewo genealogiczne mojej rodziny. „Moja rodzina” - konkurs plastyczny lub prezentacja multimedialna. „Kronika mojej rodziny” – metoda projektu. „Najciekawsza (najstarsza) fotografia w moim domu” konkurs starych zdjęć. Prace literackie: „W szufladzie mojej babci”, „Najciekawszą postacią w mojej rodzinie był ...”, „Żyją jeszcze wśród nas bohaterowie lat wojny i okupacji”. 2. Dom, w którym mieszkam. Mój dom (familok, kamienica, blok, dom jednorodzinny) – jego dzieje i architektura. Otoczenie domu, ogród. Nasze podwórko – zabawy dzieci dawniej i dziś. Woda w gospodarstwie domowym. Nasi sąsiedzi – sąsiedzkie kontakty; akceptacja „inności” („my” i „oni” w stosunkach sąsiedzkich), Język mojej rodziny a język moich sąsiadów. Historia mojego domu­ ­- opowiadanie historii domu rodzinnego. „Dom moich marzeń” – konkurs plastyczny. „Niezwykła historia starego domu (kamienicy)” – opowiadanie w narracji pierwszoosobowej. „Blaski i cienie życia w bloku” – rozmowa w klasie. „Droga do szkoły” – szkic lub plan sytuacyjny. „Ogrody i sady dawniej i dziś” – wywiad z babcią lub dziadkiem. Moje podwórko lub ulubione miejsce zabaw – opis. W co się bawić...? – opisy gier, wyliczanki. Określenie źródeł zaopatrzenia gospodarstwa domowego w wodę. Obliczanie zużycia wody w domu w ciągu doby na osobę. Stosunki dobrosąsiedzkie dawniej i dziślub Co to znaczy być dobrym sąsiadem? – dyskusja. Fragment programu dla II etapu kształcenia: klasy IV-VI

13. Kręgi tematyczne Treści kształcenia i wychowania Przykładowe sposoby realizacji Moja rodzina. Mój dom rodzinny. 1.Dom jako miejsce kształtowania zasad moralnych, oraz stosunku do ojczyzny, pracy i innych ludzi, formowania tożsamości. Model śląskiej rodziny, podział ról w rodzinie, autorytet ojca i matki. Miejsce dziecka w rodzinie. Oczekiwania wobec młodzieży i ich przemiana na przestrzeni pokoleń. Zadania i perspektywy młodzieży na Śląsku w zmieniającej się rzeczywistości. Wspomnienia starzików - spotkanie lub nagranie wywiadu. Przemówienie: Przyszłości nie należy się bać, do przyszłości należy się przygotować. 2.Rola rodziny w przygotowaniu do życia w nowej rzeczywistości Moja rodzina w Polsce i na świecie - korzyści i cena rozproszenia. Przekształcanie struktury zawodowej na przykładzie rodziny. Emigracja i migracja ekonomiczna. Praca jako wartość w śląskiej literaturze Prezentacja w oparciu o samodzielnie sporządzoną mapę. Debata na temat: Obywatel świata - to ja?; Za i przeciw emigracji - mój głos w dyskusji Kultywowanie obrzędowości w rodzinie podczas wesela i pogrzebu. Nowa obrzędowość związana z bierzmowaniem. Świąteczne zwyczaje rodzinne (Adwent, Boże Narodzenie, Wielki Post, „Zielone Świątki”, Boże Ciało, Wszystkich Świętych.) Preferencje kulinarne (potrawy) na Śląsku. Śląskie obyczaje świąteczne w literaturze. Tradycje pielgrzymkowe w rodzinie. Scenariusz widowiska Śląskie wesele, Wywiad wyjaśniający symboliczne znaczenie ludowych obrzędów pogrzebowych. Rozmowa: A w mojej rodzinie wygląda to tak... Menu restauracji „U Zeflika” Lista potraw do spopularyzowania w kraju Unii wraz z rekomendacją G. Morcinek: Czarna Julka (fragm.) P. Gojawiczyńska: Ziemia Elżbiety (fragm.) Charakterystyka najbliższego sanktuarium. Fragment programu dla III etapu kształcenia: gimnazjum

14. Krąg tematyczny Treści kształcenia i wychowania Sposoby realizacji Moja rodzina. Mój dom rodzinny. Autoidentyfikacja jako kryterium narodowej tożsamości W poszukiwaniu samego siebie. Próba określenia własnej tożsamości: narodowej, regionalnej, religijnej ... Stereotyp Ślązaka - mocne i słabe strony własnej osobowości. Ankieta. Karta tożsamości. Budowa biogramów rodzinnych leksykonów (rozbudowanych pod kątem zawodu, profesji, korzeni kulturowych, odnalezienie „ojcowizny”- ziemi swojej, arkadii. Analiza źródeł - np. odpisów z ksiąg parafialnych, z akt urzędowych , napisów na nagrobkach itp. Czytanie ze zrozumieniem wskazanego tekstu, np. J. Szymika ,,Akropol z hołdy czyli teologia Śląska”. Karty pracy SWOT. Zbieranie wypowiedzi osób znaczących nt.: stereotypu Ślązaka Losy śląskich rodzin i ich związki z historią regionu, Polski, Europy. Moja rodzina w czasie powstań, plebiscytu, II wojny światowej i powojnia .Dzieje jednostki i rodziny na tle szerszych przemian historycznych. Udział mojej rodziny w „małej” i „ wielkiej” historii np. Losy mojej rodziny po 1945 roku, moja rodzina a wydarzenia 1956, 1968, 1970, 1976,1980,1981 roku. Stan wojenny a moja rodzina. Przygotowanie wystawy , Moja rodzina w dwudziestoleciu międzywojennym, w czasie okupacji oraz w latach powojennych”- zbieranie starych fotografii, gazet, ubiorów(strojów), wywiady - drukowanie, rysowanie mapek działań powstańczych, marszu śmierci z ich współczesnym (teraźniejszym) wizerunkiem. Ukazanie przeobrażeń mentalności Ślązaka. Redagowanie artykułów prasowych, np. Śląski Konrad Wallenrod”. Dyskusja: Czy Śląsk ma swoich Wallenrodów? Artykuł prasowy. Ankieta. Wywiad. Rozmowa ze starszymi członkami rodziny. Studiowanie kronik szkolnych. itp. Dyskusja nt. współistnienia wielokulturowego: ,,Wielość kultur - bogactwem czy przekleństwem?” Formułowanie i uzasadnianie opinii podczas dyskusji oraz w krótkich wypowiedziach ustnych i pisemnych. Fragment programu dla szkoły ponadgimanzjalnej.