Prof.dr hab. Tadeusz Kudłacz Katedra Gospodarki Regionalnej Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

1. OPEN DAYS 2011- LOCAL EVENTS • „Świętokrzyskie w UE – Zacznijmy od strategii” Kielce, 16 listopad 2011 Temat wystąpienia:Efektywność zarządzania rozwojem regionalnym w nowym okresie programowania po 2013 r. Prof.dr hab. Tadeusz Kudłacz Katedra Gospodarki Regionalnej Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie kudlaczt@uek.krakow.pl

2. Zarządzanie rozwojem regionalnym Do rozważenia istota i wzajemne relacje trzech kategorii: • polityka rozwoju regionalnego • zarządzanie rozwojem regionalnym • planowanie (programowanie) rozwoju regionalnego

3. Polityka regionalna a zarządzanie rozwojem regionalnym • często pojęcie zarządzanie rozwojem regionalnym stosowane jest zamiennie z terminem polityka rozwoju regionalnego • niewątpliwie pojęcia te wiążą się z sobą ściśle, co może utrudniać możliwość wyraźnego ich rozgraniczenia • nie powinny jednak być utożsamiane • koniecznej refleksji wymaga zatem precyzyjne zdefiniowane tych dwóch pojęć

4. Polityka rozwoju – zarządzanie rozwojem Przez politykę rozwoju rozumie się zespół wzajemnie powiązanych działań podejmowanych i realizowanych w celu zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju, spójności społeczno-gospodarczej, regionalnej i przestrzennej, podnoszenia konkurencyjności gospodarki oraz tworzenia nowych miejsc pracy w skali krajowej, regionalnej lub lokalnej. [art.2, UoZPPR] ????? Przez system zarządzania rozwojemnależy rozumieć zespół działań zmierzających do efektywnego wykorzystania zasobów ludzkich i środków materialnych, podejmowanych w skoordynowany sposób przez jednostki administracji publicznej różnych szczebli, we współpracy z przedstawicielami partnerów społeczno-gospodarczych oraz organizacji pozarządowych, w oparciu o zasadę partnerstwa, w celu osiągnięcia wcześniej założonych celów. [„Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski”. MRR (2009)]

5. Wnioski z przedstawianych definicji polityki regionalnej • musi istnieć ośrodek decyzyjny, czyli organ władzy publicznej • zorientowane są na osiąganie celów • są świadomym działaniem odpowiednich podmiotów Przedstawione definicje polityki rozwoju oraz zarządzania rozwojem pozwalają wyróżnić kluczowe, wspólne składowe, tj.: • realizowana są poprzez narzędzia dostępne podmiotom podejmującym odpowiednie wyzwania • należą do sfery procesów regulacji Rezultatem przyjęcia modelu [zarządzania], wypracowanego w toku szerokiej debaty, powinna być poprawa jakości i efektów zarządzania przez państwo polityką rozwoju [„Założenia systemu zarządzania rozwojem” ] Zatem: zarządzanie rozwojem, czy zarządzanie polityką rozwoju Ekspertyza: „Kierunki i zmiany niezbędne do stworzenia docelowego systemu zarządzania polityką rozwoju na poziomie regionalnym” (MRR, czerwiec 2011)

6. Rozwój, polityka rozwoju Rozwój sfera procesów realnych Polityka rozwoju sfera procesów regulacji Polityka rozwoju mechanizmem interwencji w procesy rozwoju

7. Polityka – zarządzanie – programowanie rozwoju regionalnego • Polityka rozwoju to przede wszystkim wybory ekonomiczne i społeczne: głownie celów i warunków, ale też sposobów realizacji • Zarządzanie rozwojem to realizacja polityka: organizowanie, kierowanie procesem • Programowanie rozwoju (planowanie) to zapis polityki; uporządkowany, z góry założony harmonogram polityki

8. Relacja między polityką, zarządzeniem i planowaniem rozwoju regionalnego Polityka rozwoju regionalnego Zarządzanie rozwojem regionalnym Planowanie rozwoju regionalnego

9. Problem sprawności zarządzania rozwojem regionalnym Sprawność • skuteczność • efektywność, racjonalność • Sprawności zarządzania rozwojem • osiąganie zakładanych celów w sposób najbardziej efektywny (racjonalny) • Racjonalne gospodarowanie - podmiot dokonuje takiej alokacji ograniczonych zasobów, które optymalizują korzyści, do osiągania których dąży

10. Determinanty sprawności zarządzania rozwojem regionalnym przez władze regionalne Uwarunkowania finansowe regionów Uprawnienia i obowiązki władz regionalnych Sprawność zarządzania rozwojem regionalnym Aparat wykonawczy celów rozwoju regionalnego Aparat wykonawczy celów polityki rozwoju regionalnego Układ integracji i negocjacji celów rozwoju regionalnego

11. W „Założeniach systemu zarządzania rozwojem Polski” wskazuje się na trzy główne podsystemy: programowania, instytucjonalny, wdrażania System zarządzania rozwojem regionalnym System zarządzania rozwojem P o d s y s t e m y Programowania strategicznego Instytucjonalny Wdrażania Uwagi: • Problem operacjonalizacji strategii rozwoju • 36 obligatoryjnych dokumentów programowych na poziomie województwa • Ramowy Zintegrowany Program Regionalny

12. Ramowy Zintegrowany Program Regionalny [art.5, art.21a, UoZPPR • Uwzględnia cele określone w strategii rozwoju województwa • Jest opracowywany, uzgadniany i przyjmowany przez zarząd województwa • Ujmuje, m.in.: • w sposób ramowy kierunki interwencji terytorialnej • Określa wspólne zasady realizacji programów na terenie danego województwa 2) analizę dysproporcji, słabości i potencjału rozwojowego 3) cele, obszary interwencji 4) wskaźniki realizacji 5) wykaz programów oraz obszarów interwencji realizowanych przez inne podmioty 6) zestawienie indykatywnej alokacji skierowanej na poszczególne programy 7) sposób koordynacji działań w ramach wskazanych w dokumencie kierunków interwencji podejmowanych na poziomie województwa, powiatu lub gminy 8) zasady, tryb i warunki obejmujące zarządzanie, monitoring, ewaluację, kontrolę i sprawozdawczość w celu zapewnienia przez zarząd województwa prawidłowej realizacji programu.

13. Ramowy Zintegrowany Program Regionalny Strategia rozwoju województwa Jest platformą integrowania i koordynowania w skali województwa z definicji Koncentruje się na wyselekcjonowanych i wynegocjowanych priorytetach Wymaga operacjonalizacji (przełożenia na programy wykonawcze) Programy operacyjno-wdrożeniowe Programy operacyjne Terminologia UoZPPR Programy rozwoju ???? Strategie rozwoju lokalnego ???? Ramowy Zintegrowany Program Regionalny ???? RZPR określa, w jaki sposób na poziomie regionalnym koordynowane i integrowane będą działania realizowane przez różne podmioty publiczne na rzecz danego regionu w ramach różnych instrumentów [z „uzasadnienia”]

14. W „Założeniach systemu zarządzania rozwojem Polski” wskazuje się na trzy główne podsystemy: programowania, instytucjonalny, wdrażania System zarządzania rozwojem regionalnym System zarządzania rozwojem P o d s y s t e m y Programowania strategicznego Instytucjonalny Wdrażania Uwagi: Uwagi: • 36 obligatoryjnych dokumentów programowych na poziomie województwa • Problem operacjonalizacji strategii rozwoju • Ramowy Zintegrowany Program Regionalny • Instytucjonalno-organizacyjne formy zarządzania • Regionalne Forum Terytorialne[art. 37c UoZPPR]

15. Regionalnego Forum Terytorialne (RFT) 2) analiza kluczowych procesów i zjawisk mających wpływ na politykę rozwoju województwa 3) ocena postępów realizacji polityki rozwoju województwa 4) formułowanie opinii i rekomendacji w zakresie wymiaru terytorialnego polityk krajowych odnoszących się do województw • Do zadań RFT należy, m.in. [art.37c, UoZPPR]: • konsultowanie i uzgadnianie planowania i realizacji zadań publicznych o zasięgu ponadlokalnym i regionalnym w województwie 5) opiniowanie projektów strategii rozwoju województwa, planu zagospodarowania przestrzennego województwa, ramowego zintegrowanego programu 6) współpraca z Krajowym Forum Terytorialnym • RFT przewodniczy marszałek województwa • Skład oraz regulamin pracy RFT określa zarząd województwa • Przedstawicielami RFT są: • 1) jednostki samorządu terytorialnego wszystkich szczebli 2) partnerzy gospodarczy (przedsiębiorcom i organizacje gospodarcze) 3) partnerzy społeczni 4) instytucje naukowe i badawcze, w tym uczelnie wyższe

16. Regionalne Forum Terytorialne w podsystemie programowania rozwoju regionalnego Strategia rozwoju województwa Jest platformą integrowania i koordynowania w skali województwa z definicji Koncentruje się na wyselekcjonowanych i wynegocjowanych priorytetach Wymaga operacjonalizacji (przełożenia na programy wykonawcze) Programy operacyjno-wdrożeniowe Programy operacyjne Terminologia UoZPPR Programy rozwoju Regionalne Forum Terytorialne Strategie rozwoju lokalnego

17. W „Założeniach systemu zarządzania rozwojem Polski” wskazuje się na trzy główne podsystemy: programowania, instytucjonalny, wdrażania System zarządzania rozwojem regionalnym System zarządzania rozwojem P o d s y s t e m y Programowania strategicznego Instytucjonalny Wdrażania Uwagi: Uwagi: Uwagi: • 36 obligatoryjnych dokumentów programowych na poziomie województwa • Problem operacjonalizacji strategii rozwoju • Ramowy Zintegrowany Program Regionalny • Instytucjonalno-organizacyjne formy zarządzania • Regionalne Forum Terytorialne[art. 37c UoZPPR] • Regionalne Obserwatorium Terytorialne • Kontrakt Terytorialny

18. Regionalne Obserwatorium Terytorialne • Obserwatorium Polityki Rozwoju • Obserwatorium Gospodarki • Obserwatorium Polityki Społecznej • Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji • Jeden ośrodek organizacji i realizacji • Funkcjonować poza strukturami administracji samorządu wojewódzkiego

19. Kontrakt Terytorialny[art.5, pkt.5a, UoZPPR][z „uzasadnienia”] • Wybrane właściwości: • ujmuje przedsięwzięcia priorytetowe dla danego terytorium • niekoniecznie dotyczy obszaru województwa (całego, jednego) • ustala sposób koordynacji przyjętych przedsięwzięć • wskazuje: • uzgodnione cele rozwojowe • sposoby ich osiągania • źródła finansowania (unijne, krajowe, jst.) • nie jest umową jedynie przekazującą środki finansowe • Powinien obejmować: • działania realizowane na poziomie krajowym • resorty wskazane w kontrakcie terytorialnym • na poziomie regionalnym • jednostki samorządu terytorialnego – województwo, powiat, gmina

20. Oznacza zmianę dotychczasowej – opartej na kontrakcie wojewódzkim - filozofii uzgadniania działań rozwojowych państwo-region [z „uzasadnienia”] Kontrakt Terytorialny [cd.] • KSRR(s.8): Szczegółowe propozycje rozwiązań zawarte w projekcie KSRR dotyczą , m.in. : • „odejścia od silnie scentralizowanego modelu sprawowania władzy (top-down), na rzecz wzmocnienia wielopoziomowego (wieloszczeblowego) systemu zarządzania (multi-levelgovernance), m.in. poprzez wprowadzenie nowego instrumentu partnerstwa i koordynacji działań ukierunkowanych terytorialnie — kontraktu terytorialnego” • bottom-up approach • top-down approach Ustawa o zasadach wspierania rozwoju regionalnego (art. 16) [2000r.] 1. Kontrakt wojewódzki, zwany dalej kontraktem, określa zakres, tryb i warunki realizacji: 1) zadań wynikających z programów wojewódzkich, które uzyskały wsparcie rządu, 2) zadań należących do spraw nadzorowanych przez ministrów właściwych, które wspierane są przez jednostki samorządu terytorialnego i inne uprawnione podmioty.

21. Spostrzeżenia końcowe (1) • Wspominane uwagi dotyczące kontraktów terytorialnych • Tendencje do centralizacji polityki rozwoju • Podkreślane integrowanie międzyszczeblowe polityki rozwoju • Zaostrzone warunki wparcia zadań własnych JST dotacjami celowymi (nowy art.20a) [m.in. odgórnie ustalane obszary interwencji] • Ramowy Zintegrowany Program Regionalny

22. Spostrzeżenia końcowe (2) Wzrastające obciążenie województw obligatoryjnymi programami i działaniami • Ramowy Zintegrowany Program Regionalny • Ewaluacja ex-ante strategii zgodnie z planem ewaluacji polityki rozwoju

23. Spostrzeżenia końcowe (3) Pojawiający się problem sprawności zarządzania rozwojem województwa

24. Spostrzeżenia dla procesu aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Świętokrzyskiego • Aktywny udział władz samorządowych w projektowaniu zmian • Uważne śledzenie i uwzględnianie projektowanych zmian w modelu polityki regionalnej

25. Zapowiadane nowe „kategorie” w polskiej polityce regionalnej po 2013 Główna przesłanka: usprawnianie systemu zarządzania rozwojem [z „uzasadnienia” zmian w Ustawie o ZPPR] • Kontrakt Terytorialny • Ramowy Zintegrowany Program Regionalny • Polityka wieloletnia • Krajowe Forum Terytorialne • Regionalne Forum Terytorialne • Krajowe Obserwatorium Terytorialne • Regionalne Obserwatorium Terytorialne

26. Strategie odnoszące się do obszarów rozwojowych wskazanych w ŚSRK Polityki wieloletnie Programy wprowadzające szczegółowe rozwiązania Nowa kategoria „polityki wieloletnie” - Programy operacyjne • Programy rozwoju • (art. 15) A więc z ŚSRK wynikają strategie problemowe „odnoszące się do rozwoju regionów, rozwoju przestrzennego, sektorów lub dziedzin” (art.9) • Polityka wieloletnia jest dokumentem koordynującym działania podejmowane i realizowane przez właściwego ministra. • Jest spójna ze średniookresową strategią rozwoju kraju i zawiera : • diagnozę sytuacji • cele strategicznych działań właściwego ministra • wskaźniki realizacji • kierunki interwencji w ujęciu krajowym, regionalnym lub lokalnym • System realizacji (art.14)

27. Dziękuję za uwagę