KOCIEWIE

1. KOCIEWIE Jacek Zwara Zespół Szkół Budowlanych i Odzieżowych

2. Informacje ogólne Kociewie- region etniczno-kulturowy, którego odrębność określa przede wszystkim gwara kociewska, z punktu widzenia geograficznego nie jest wyodrębniony. Kociewie pod względem fizyczno geograficznym obejmuje w całości obszar Pojezierza Starogardzkiego (podział według J. Kondrackiego), część Wysoczyzny świeckiej i zachodni fragment Borów Tucholskich. Leży w dorzeczu dwóch rzek uchodzących do Wisły: Wierzycy i Wdy.

3. Kultura i sztuka • Świadectwem dawnej tradycji, kultury i sztuki ludowej Kociewia są zachowane do dziś zwyczaje i obrzędy. Zanikające dzisiaj charakterystyczne elementy zabudowy drewnianej wsi, jak również zachowane elementy twórczości ludowej, mające swój wyraz w malarstwie, rzeźbie, hafciarstwie, tkactwie, kowalstwie, wycinkarstwie, architekturze, mówią nam wiele o życiu Kociewiaków. • Dawne wartości kultury i sztuki ludowej można prześledzić w zachowanych przykładach architektury, sprzętach domowych, rzeźbie przyrodniczej itp.

4. Architektura Na obszarze Kociewia zachowało się do dzisiaj docyć sporo obiektów drewnianej architektury ludowej. Większość obiektów tradycyjnej, drewnianej zabudowy wsi pochodzi z początków XIX w., zdarzają się również obiekty z końca XVIII w. Chałupy kociewskie rozplanowane są na rzucie prostokąta. W środku mieści się charakterystyczny szeroki komin, wokół którego grupują się izby. Ściany chałup drewnianych są z bierwion ciosanych. Dwuspadowe dachy zwykle kryte trzciną w okolicach jeziornych, zaś w okolicach leśnych słomą lub gontem, posiadają duży stopień nachylenia połaci dachowych.

5. Typowy strój męski składał się z koszuli, spodni sukiennych lub płóciennych, kamizelki sukiennej i sukmany. Koszulę szyto z bielonego płótna, wykańczając stojącym kołnierzykiem i długimi rękawami, ujętymi w oszewkę zapinaną na guziki. Spodnie noszono samodziałowe - na co dzień szare, od święta granatowe. Posiadały one z przodu klapę zapinaną obustronnie na guziki. Na koszulę zakładano kamizelkę sukienną, granatową lub czarną. Strój kobiecy składał się z długiej koszuli, kilku spódnic, kiecy i sznurówki, czepka (dla mężatek) i chustki na głowę dla ogółu kobiet. Na nogi wdziewano czarne, granatowe lub białe pończochy i wysokie, sznurowane buty. Kociewianki nosiły 2-3 spódnice, nakładane kolejno na koszulę. Pierwsza zwykle z białego płótna, druga barwna w kolorowe kwiatki. Trzecia wykonana była z czerwonego płótna. Górną część odzieży stanowiła obcisła sznurówka zapinana na haczyki. Obuwie czarne u kobiet starszych u młodszych zaś brązowe. STRÓJ KOCIEWSKI

6. REGION KOCIEWIA

7. Największym atutem Kociewia jest jego położenie z pięknym krajobrazami i malowniczymi terenami. W olbrzymiej części są to Bory Tucholskie, których walory należą bezsprzecznie do najwyższej klasy nie tylko w Polsce, ale również w Europie. Niezaprzeczalnymi walorami turystycznymi Kociewia jest czysta, nieskażona przyroda, malownicze krajobrazy z licznymi jeziorami rozsianymi wśród Borów Tucholskich, obszary chronionego krajobrazu, osobliwości przyrodnicze, pomniki przyrody skarby natury. REGION KOCIEWIA

8. Ratusz - pochodzi z początku 19 wieku, przebudowany ostatecznie w 1893 roku. Usadowiony został na fundamentach gotyckich. Pozostałości dawnego ratusza zniszczonego w pożarze w 1484 roku i przebudowanego w 18 wieku, po zniszczeniach wojny szwedzkiej. Wedle miejscowej tradycji w nim włodarze miasta przyjmowali w 1457 roku Króla Kazimierza Jagiellończyka. Gościł tu także Jan III Sobieski w 1677 roku, a także prezydent Ignacy Mościcki i generał Józef Haller. Obecnie w Ratuszu mieści się Urząd Stanu cywilnego, Muzeum Ziemi Kociewskiej, ale ono już wkrótce będzie miało nową siedzibę w baszcie gdańskiej. ZABYTKI KOCIEWIASTAROGARD GDAŃSK

9. Baszta Gdańska (szewska) - Powstała około 1325 roku. Najlepiej zachowany obiekt architektury obronnej w Starogardzie. Jej potężna zwalista bryła wyłania się z ciągu murów i zieleni nad kanałem Wierzycy, dawnej fosy miejskiej. W czasie okupacji miejsce kaźni żydów i polaków. Obecnie pomieszczenie dla muzeum Ziemi Kociewskiej. ZABYTKI KOCIEWIA

10. Wiatrak typu holenderskiegoWiatrak został zbudowany w 1806 roku. Konstrukcja wiatraka jest drewniana, podstawa natomiast podmurowana. Wiatrak posiada rzadko spotykane, pięcioramienne skrzydło i obrotową głowicę. Został zrekonstruowany w 1950 roku, a od 1983 roku wiatrak jest własnością prywatną. ZABYTKI KOCIEWIATCZEW

11. Mosty - W Tczewie istnieje około 20 mostów, jednak wiślane stanowią najciekawszą atrakcje turystyczną.Mosty żelazne - Swego czasu należały do największych na świecie ze względu na strategiczne położenie I września 1939 roku zostały zniszczone przez wojska Polskie. Wielokrotnie odbudowywane, z powodu różnorodności konstrukcji przęseł stanowią istny skansen mostowy. Kolejny wiślany most i wiadukt wybudował okupant w 1940 roku pod Knybawą. W ówczesnych czasach był on największym mostem w Polsce, o największej rozpiętości w Europie. Most ten miał niezwykłe znaczenie strategiczne, skracał ruch kołowy na trasie wschód - zachód ZABYTKI KOCIEWIA

12. Katedra - Najciekawszym zabytkiem w Pelplinie, a zarazem jednym z najcenniejszych tego typu pomników architektury w Polsce. Jest tutejsza katedra gotycka będąca kościołem protestanckim. Papież Paweł IV w 1965 roku nadał jej tytuł Bazyliki mniejszej. Katedrę zdobią piękne freski gotyckie oraz 4 szczyty fasad, bardzo bogato rozczłonkowane. W katedrze znajdują się liczne i bardzo cenne dzieła sztuki sakralnej z okresu gotyku, renesansu, baroku i rokoka. Są tu też aż 22 zabytkowe ołtarze, najcenniejszy z nich to renesansowy ołtarz główny w którym wkomponowany jest obraz wybitnego gdańskiego malarza Hermana Hana. We wnętrzu kościoła znajduję się też wiele innych ciekawych obrazów. Katedra zbudowana jest bez fundamentów. ZABYTKI KOCIEWIAPELPLIN

13. Bibliografia: • Kociewie kraina wśród lasów, rzek i pól. Starogard Gd.: Instytut Kociewski, 2005. ISBN 83-920226-1-0 • Magdziarz Tadeusz: Przewodnik po Tczewie i okolicy. Tczew: STO Carpe Diem s.c., 2000. ISBN 83-913765-0-8 • www.tcz.pl [dostęp 14 lutego 2005 r.] • www.ekociewie.pl [dostęp 14 lutego 2005 r.] • www.kociewiak.pl [dostęp 14 lutego 2005 r.]