بسم رب الشهداء و الصدیقین ویژه نامه دفاع مقدس کاری از اداره فرهنگی و اجتماعی

1. بسم رب الشهداء و الصدیقین ویژه نامه دفاع مقدس کاری از اداره فرهنگی و اجتماعی دانشگاه پیام نور استان قم

2. دلایل شروع جنگ 1- تحریک صدام توسط استکبار جهانی به دلایل: به خطر افتادن منافع آمریکا در اثر وقوع انقلاب اسلامی خشم ناشی از اشغال لانه جاسوسی شکست در عملیات نظامی طبس 2- اوضاع سیاسی ایران و خیانت بنی صدر 3- اوضاع نامناسب اقتصادی بر اثر تحریم ها 4- اوضاع نابسامان نظامی و لغو خریدهای نظامی 5- قدرت طلبی حزب بعث و شخص صدام 6- اوضاع اقتصادی – نظامی خوب عراق به خاطر کمک های آشکار و پنهان غرب

3. اهداف تعیین شده از تجاوز به خاک ایران 1- حاکمیت مطلق بر اروند رود 2- تصرف جزایر سه گانه 3- تجزیه استان خوزستان و مناطق نفت خیز غرب 4- دستیابی به ارتفاعات غربی به ویژه میمک 5- سرنگونی نظام نوپای جمهوری اسلامی

4. شروع تهاجم 1- نقض مکرر حریم هوایی، زمینی و دریایی جمعاً به مدت 633 بار 2- لغو یکجانبه قرارداد 1975 الجزایر در تاریخ 26 شهریور ماه 1359 استعداد عراق در حمله به ایران : 12 لشکر، 45 تیپ مستقل نیروی پیاده 5400 عدد تانک، 366 فروند هواپیما و 400 عدد بالگرد اختلافات قومی : تهییج خلق عرب برای اقدام علیه جمهوری اسلامی دادن وعده به مردم شهرهای خوزستان تغییر نام شهر ها

5. مناطق اشغالی در سال اول جنگ خرمشهر بستان نفت شهر سومار موسیان مهران قصر شیرین سوسنگرد آبادان 20 ماه محاصره شد و دشمن تا 15 کیلومتری اهواز پیشرفت کرد

6. نبرد های سال 59 زمینگیر کردن دشمن مقاومت مردمی کارشکنی فرمانده کل قوا ( بنی صدر) عملیات های آفندی محدود دست به دست شدن شهر سوسنگرد (59/6/28)

7. نبردهای سال 60 عوض شدن فضای جبهه از اردیبهشت سال 60، بخصوص پس از برکناری ابوالحسن بنی صدر از فرماندهی کل قوا 1- عملیات اچ 3 (15/1/60) 2- عملیات بازی دراز(2/2/60) : این منطقه بدلیل ارتفاع زیاد و نیز موقعیت عالی به لحاظ دیده بانی بسیار مورد توجه بود و به نوعی یک قلعه طبیعی بود. فاتح بازی دراز شهید محسن وزوایی است. شهید علی اکبر شیرودی در منطقه سر پل ذهاب در این عملیات به دیار حق می شتابد. 3- عملیات فرمانده کل قوا(21/3/60) : هجوم اولیه برای شکستن حصر آبادان

8. نبرد های سال 60 31/3/60 - شهادت شهید دکتر مصطفی چمران وزیر دفاع در منطقه دهلاویه 4- عملیات ثامن الائمه (5/7/60) کلاسیک ترین نوع عملیات در طول جنگ بود منجر به رفع محاصره آبادان شد، و 150 کیلومتر مربع آزاد گردید. 7/7/60 – هواپیمای حامل فرماندهان عالی رتبه نظامی در نزدیکی تهران سقوط کرد - سرلشکر ولی الله فلاحی، سید موسی نامجو، جواد فکوری، محمد جهان آرا، یوسف کلاهدوز

9. نبردهای سال 60 5- عملیات طریق القدس(9/9/60) تصرف بستان قطع ارتباط نیروهای عراقی در شمال و جنوب رسیدن به نقطه صفر مرزی رفع تهدید اهواز از محور شمال غربی (سوسنگرد) 6- دفاع جانانه در تنگه چزابه (1/12/60)

10. نبردهای سال 61 1- عملیات فتح المبین (2/1/61) آزاد سازی بخش وسیعی از دشت آزادگان به مساحت 2200 کیلومتر مربع رسیدن به نقطه صفر مرزی در محور اندیمشک – بستان تحمیل 25000 کشته و 16000 اسیر به دشمن آزاد سازی میشداغ و چاه های نفتی ابوغریب

11. نبردهای سال 61 2- عملیات بیت المقدس ( 10/2/61) آزاد سازی 5400 کیلومتر مربع از راهبردی ترین قسمت های خاک کشور تحمیل 16 هزار کشته و زخمی و نیز 18000 اسیر به دشمن انهدام نیمی از لشکر عراق رسیدن به نقطه صفر مرزی از شلمچه تا طلائیه آزاد سازی شهر هویزه خارج کردن شهر اهواز از برد توپخانه بازگشت تدریجی مردم جنگ زده در بیشتر شهرهای خوزستان

12. چرا جنگ را ادامه دادیم؟ 1- هنوز 1000 کیلومتر مربع از خاک کشورمان که مناطق بسیار نفت خیزی بودند در اختیار عراق بود 2- هیچ پیشنهاد صلح روشنی وجود نداشت 3- احتمال حمله مجدد صدام پس از بازسازی نیروها 4- وارد آمدن خسارت فراوان به کشور و عدم پاسخگویی مجامع جهانی 5- نداشتن برگ برنده از طرف ایران برای وادار کردن صدام به یک صلح پایدار

13. ماجرای اعزام نیرو به لبنان با شروع تابستان سال 61 رژیم صهیونیستی به لبنان حمله کرد این حمله در هماهنگی کامل با عراق و قوای فالانژیست لبنان بود ایران شرط کرد که اگر سوریه و سایر کشور های عرب منطقه با رژیم صهیونیستی وارد جنگ می شوند حاضر است نیرو به لبنان اعزام کند برای این منظور لشکر 27 محمد رسول الله تحت عنوان «قوات محمد» به پادگان زبدانی سوریه اعزام شدند. فرماندهی نیروهای اعزامی بر عهده حاج احمد متوسلیان و حاج محمد ابراهیم همت بود پس از آنکه مشخص شد سوریه قصد جدی برای جنگ ندارد طبق دستور امام، نیروها به تدریج به کشور بازگشتند در شب بازگشت آخرین گروه(14/4/61) حاج احمد متوسلیان و سه دیپلمات دیگر که برای حفاظت از سفارت ایران در بیروت رفته بودند توسط نیروهای فالانژیست ربوده شدند و با اسرائیل برده شدند. حدود 350 ماه است که همچنان منتظر این عزیزان اسیرایم

14. نبردهای سال 61 3- عملیات رمضان (22/4/61) اولین تهاجم به درون خاک عراق پیشرفت اولیه بسیار خوب و حتی محاصره شهر بصره ولی عدم توانایی در تثبیت مواضع خودی بجز پاسگاه زید آزاد سازی 250 کیلومتر مربع از خاک کشور تقویت حس ناسیونالیستی در عراقی ها و مقامت زیاد عدم توانایی نیروهای ایرانی در جنگ در زمین مسلح شکست به خاطر غرور ناشی از پیروزی و دست کم گرفتن دشمن آغاز کمک تمام عیار غرب به خصوص رژیم صهونیستی 4- عملیات محرم (10/8/61) بازیابی روحیه نیروهای خودی تصرف 550 کیلومتر مربع از خاک کشورمان و 300 کیلومتر مربع از خاک عراق تصرف 700 حلقه چاه نفتی در منطقه موسیان و زبیدات تصرف جاده تدارکاتی بغداد- بصره

15. نبردهای سال 61 9/11/61 – شهادت سردار حسن باقری فرمانده اطلاعات عملیات سپاه پاسداران و مغز متفکر جنگ در حین شناسایی 5- عملیات والفجر مقدماتی هدف اصلی تصرف شهر العماره عراق بود لو رفتن طرح توسط یکی از ناخداهای ارتش که عضو منافقین بود سختی میدان نبرد و آمادگی کامل دشمن در منطقه فکه عدم تصرف ارتفاع فوقی قبل از شروع عملیات قیچی شدن نیروهای ایرانی و شهادت عده ای از آنها به خاطر تشنگی

16. نبردهای سال 62 1- انجام عملیات های نیمه گسترده پس از عدم پیروزی در عملیات والفجر مقدماتی در 10 ماه ابتدای سال 62 2- عملیات خیبر (3/12/62) اولین عملیات آبی – خاکی و در منطقه هور انجام شد برای انجام این عملیات بیش از یکسال مطالعه با رعایت کامل حفاظت اطلاعات صورت گرفت طراح اصلی عملیات سردار گمانم شهید علی هاشمی بود دشمن در این منطقه به شدت غافلگیر شد پس از پیشروی اولیه بسیار خوب در یکی از سنگین ترین نبردهای طول دوران دفاع مقدس، رزمندگان اسلام موفق شدند جزایر مجنون را به وسعت 160 کیلومتر تصرف کنند. رسیدن نیروهای خودی به رود دجله و قطع راه بغداد - بصره فشار شدید دشمن باعث شد تعداد زیادی از فرماندهان در خط به شهادت برسند که می توان به شهید حاج محمد ابراهیم همت و شهید حمید باکری اشاره کرد عملیات خیبر با موفقیت نسبی همراه بود ولی برای پایان جنگ کافی نبود

17. نبردهای سال 63 بدلیل عدم پشتیبانی از جنگ، عملاً ایران بجز یک مورد نتوانست عملیات بزرگی را در طول سال انجام دهد. 1- عملیات های عاشورا (مهر ماه 63) در منطقه سومار اجرا شد و موفق بود ولی از نظر سطح عملیات «محدود» به شمار می رفت. 2- عملیات بدر (20/12/63) برای تکمیل عملیات خیبر بار دیگر منطقه هورالعظیم مورد توجه قرار گرفت عراق در این یکسال موانع متعددی را در هور ایجاد کرده بود در تک اولیه نیروهای خودی جاده بصره – العماره را تصرف کردند استفاده گسترده عراق از گاز شیمیایی خردل پاتک سنگین عراق و بازپس گیری مواضع تصرف شده به شهادت رسیدن بیش از نیمی از نیروهای ایران و سه تن از فرماندهان برجسته سپاه پاسداران : شهید مهدی باکری ، شهید عباس کریمی، شهید عبدالحسین برونسی

18. نبردهای سال 64 سه سال از فتح خرمشهر می گذشت و توازن قوا هنوز به نفع ایران تغییر نکرده بود. برای جلوگیری از رخوت در جبهه سلسله عملیات های قادر(تابستان 64) در منطقه پیرانشهر اجرا گردید که موفقیت آمیز نبود. 1- عملیات والفجر 8 (20/11/64) مطالعات طولانی بر روی اروند ونیز رعات تمامی اصول رزم غافلگیری شدید عراق و عدم توانایی در پاتک سنگین تصرف شهر فاو، راس‌البیشه، جاده فاو تا بصره قطع دسترسی عراق به خلیج فارس آزاد سازی 800 کیومتر مربع از خاک عراق گسترده ترین استفاده از سلاح‌های شیمیایی در طول جنگ از جانب عراق مصدومیت شیمیایی بیش از ۱۵۰۰۰ نیروی خودی در ۱۷ روز ساخت پل «بعثت»با استفاده از ۵۰۰۰ لوله بر روی اروند رود ارتش عراق 70 روز پاتک شدید انجام داد و بیشترین تلفات خود را متحمل شد آغاز استراتژی دفاع متحرک عراق تصویب قطعنامه ۵۸۲ شورای امنیت تشدید حمایت جهانی از صدام علیه ایران

19. نبردهای سال 65 27/2/65 – حمله ارتش عراق به شهر مهران برای بدست گرفتن ابتکار عمل جنگ تحت شعاع قرار دادن موفقیت ایران در فتح فاو تقویت روحیه ی سربازان عراقی بهره برداری سیاسی – تبلیغاتی 1- عملیات کربلای 1 (9/4/65) در پی دستور امام مبنی بر آزاد سازی مهران، با یک عملیات موفق این شهر به همراه ارتفاعت قلاویزان به راحتی آزاد شد. شهید محمد رضا دستواره در این عملیات به شهادت رسید 2- عملیات کربلای 2 (10/6/65) ارتفاعات منطقه حاج عمران که در ابتدای این سال به دست دشمن افتاده بود باعث موضع برتر دشمن شده بود. نیروهای خودی در این عملیات نتوانستند ارتفاعات را بازپس بگیرند. شهید محمود کاوه در این عملیات به شهادت رسید 3- عملیات کربلای 3(16/6/65) حمله لشکر 14 امام حسین (ع) به اسکله های البکر و الامیّه و تصرف آنها باعث تأمین جناب جنوبی فاو و تهدید جزیره بوبیان کویت شد. با انجام این سه عملیات استراتژی دفاع متحرک عراق پایان یافت

20. نبردهای سال 65 4- عملیات کربلای 4 (4/10/65) تعداد 300 گردان بسیجی برای این عملیات تهیه شد تجمع 100 هزار نفری در ورزشگاه آزادی برگزار گردید هدف اصلی رسیدن به شهر بصره بود محور اصلی عملیات جزیره ام الرصاص بود بدلیل آگاهی کامل دشمن از عملیات و اجرای سنگین آتش پس از یک روز دستور توقف عملیات داده شد تلفات بسیار سنگینی به نیروهای خودی وارد گردید ایران از نظر سیاسی و نظامی دچار بحران شد. چرا کربلای 4 موفق نبود ؟ آگاهی کامل دشمن از محور عملیات به خاطر هواپیما های جاسوسی آواکس آمریکا جابجایی تعداد زیاد نیرو در منطقه شلمچه باریک بودن مسیر عملیات تبلیغات زیاد و حساس شدن دشمن

21. نبردهای سال 65 5- کربلای 5 (19/10/65) فشار روانی و نظامی حاصل از شکست ایران و نیز آماده باش نگه داشتن نیروها فرماندهان سپاه را واداشت تار بسیار سریع تصمیم بگیرند بار دیگر منطقه شلمچه و جنوب کانال ماهی برای عملیات انتخاب شد مسلح ترین زمین در عراق در این منطقه قرار داشت با توجه به غافلگیر شدن دشمن در تک اولیه مواضع خوبی کسب شد در طی 40 روز نبرد بسیار سخت و تعیین کننده ایران گام بلندی برای فتح بصره برداشت پیشروی 12 کیلومتری به سمت بصره فتح دریاچه بوبیان 6- عملیات تکمیلی کربلای 5 (3/12/65) عراق برای فرار از شکست کامل توانست ضلع جنوبی کانال پرورش ماهی را تصرف کرد. نیروهای خودی توانستند دژ 500 متری را فتح نمایند اما به علت فشار بیش از حد دشمن از دژ 1000 و 1500 متری عقب نشستند. در مجموع این دو عملیات 20 هزار نفر از نیروهای دشمن کشته شدند. شهید حسین خرازی در این عملیات به شهادت رسید

22. نبردهای سال 66 1- عملیات کربلای 8 (18/1/65) اصرار زیاد عراق بر حفظ مواضع خودی و قربانی کردن همه چیز در این راه باعث طرح این عملیات شد بار دیگر نیز سعی در فتح قسمت جنوبی کانال ماهی گردید که این بار نیز 12 هزار کشته به عراق تحمیل کرد. در چنین شرایطی جامعه جهانی احساس کرد که ایران واقعاً می تواند پیروز جنگ باشد. بعد از این عملیات قطعنامه 598 صادر شد و عراق آن را فوراً پذیرفت ایران نسبت به برخی بندهای آن ابهام داشت و خواستار رفع ابهام بود. بعد از کربلای 8 تا انتهای جنگ دیگر ایران در منطقه جنوب عملیات نکرد و تمامی عملیات ها به غرب منتقل شد 2- عملیات های نصر 2 (13/3/66) فتح میمک ( دراستان ایلام) و خنثی شدن دیده بانی دشمن روی منطقه ایجاد یک معبر برای عملیات های آینده 3- عملیات نصر 6 (10/5/66) یک هفته قبل از این عملیات دشمن برخی از ارتفاعات میمک را اشغال کرده بود سنگین ترین نبرد در منطقه میمک در طول جنگ صورت گرفت و ارتفاعات اشغال شده دوباره آزاد گردید. خسارت قابل توجهی به ارتش عراق در غرب وارد شد شهید عباس بابایی در این عملیات به شهادت می رسد

23. نبردهای سال 66 4- بیت المقدس 2 (25/10/66) با وجود سرمای طاقت فرسای کردستان عملیات در منطقه ماووت و سلمانیه عراق انجام شد بیشتر اهداف بیش بینی شده تصرف شد این عملیات مقدمه عملیات پیروزمند بعدی گردید 5- عملیات والفجر 10 (24/12/66) این عملیات در منطقه عمومی نوسود ایران و حلبچه عراق اجرا شد بدلیل تدارک عراق جهت حمله به مناطق جنوب در این منطقه فقط به بمباران هوایی اقدام کرد رزمندگان اسلام شهرهای حلبچه عراق، خرمال و دوجیله را فتح کردند و 1200 کیلومتر از خاک عراق به تصرف ایران در آمد در یکی از وحشیانه ترین جنایات علیه بشریت صدام شهر حلبچه را بمباران شیمایی کرد که در آن 5000 هزار مرد و زن و کودک به شهادت رسیدند این اقدام با سکوت محض جامعه جهانی مدعی حقوق بشر همراه بود

24. نبردهای سال 67 با پشتیبانی فوق العاده تسلیحاتی، سیاسی، اقتصادی از عراق ، این کشور آماده حمله به مواضع تصرف شده نیروهای خودی بود عراق 4 هدف عمده را دنبال می کرد : پیش روی به داخل خاک ایران گرفتن اسیر برای مذاکرات صلح رسیدن به اهداف خود در روزهای اول جنگ وادار کردن ایران به پذیرش قطعنامه 598 28/1/67 – عراقی ها با استفاده از بیشترین حجم ممکن آتش و بمباران شیمیایی منطقه فاو را شخم زدند. قطع پل های ارتباطی و نیز استفاده گستره از نیروی هوایی در این عملیات از سوی عراق مشهود بود. عراقی ها برای بازپسگیری فاو 14 ماه آموزش توسط مستشاران غربی دیده بودند. میزان سلاح شیمیایی بکار رفته سه برابر مساحت منطقه بود به طوری که هیچ موجودی در آن هوا نمی توانست زنده بماند. 4/3/67 – حمله عراق به شلمچه با استفاده از برتری روانی ناشی از فتح فاو دشمن با دادن تلفات سنگین در طول 38 روز نبرد سخت توانست در منطقه عمومی شلمچه مستقر شود. استفاده گسترده از سلاح شیمیایی در این منطقه نیز محسوس بود 4/4/67 – بازپس گیری جزایز مجنون ، عراقی ها به شدت روحیه گرفته بودند و با تجهیزات فراوان و با استفاده از اصل تمرکز قوا مجنون را نیز بازپس گرفتند.

25. نبردهای سال 67 13/4/67 - حمله ناو آمریکایی وینسنت به هماپیمای مسافربری جمهوری اسلامی و به شهادت رسیدن 260 تن ، دخالت مستقیم آمریکا در جنگ 21/4/67 – باز هم با استفاده از اصل تمرکز قوا و آتش فوق العاده پر حجم عراقی ها اینبار به فکه، شرهانی و منطقه عمومی موسیان حمله کردند. فقدان استحکامات مهندسی در خطوط ایران از عوامل موفقیت عراق بود عراقی ها پس از جمع آوری اسیر به مرز بازگشتند. 1367/4/27 جمهوری اسلامی ایران طی پیامی به سازمان ملل متحد اعلام کرد که قطعنامه 598 شورای امنیت را می پذیرد

26. پیام تاریخی امام خمینی (ره) خطاب به ملت ایران فرازهایی از این پیام «و اما در مورد قبول قطعنامه كه حقيقتاً مسئله بسيار تلخ و ناگوارى براى همه و خصوصاً براى من بود، اين است كه من تا چند روز قبل معتقد به همان شيوه دفاع و مواضع اعلام شده در جنگ بودم و مصلحت نظام و كشور و انقلاب را در اجراى آن مى‏ديدم؛ ولى به واسطه حوادث و عواملى كه از ذكر آن فعلًا خوددارى مى‏كنم، و به اميد خداوند در آينده روشن خواهد شد و با توجه به نظر تمامى كارشناسان سياسى و نظامى سطح بالاى كشور، كه من به تعهد و دلسوزى و صداقت آنان اعتماد دارم، با قبول قطعنامه و آتش بس موافقت نمودم؛ و در مقطع كنونى آن را به مصلحت انقلاب و نظام مى‏دانم. و خدا مى‏داند كه اگر نبود انگيزه‏اى كه همه ما و عزت و اعتبار ما بايد در مسير مصلحت اسلام و مسلمين قربانى شود، هرگز راضى به اين عمل نمى‏بودم و مرگ و شهادت برايم گواراتر بود. اما چاره چيست كه همه بايد به رضايت حق تعالى گردن نهيم. و مسلّم ملت قهرمان و دلاور ايران نيز چنين بوده و خواهد بود » «آرى، ديروز روز امتحان الهى بود كه گذشت. و فردا امتحان ديگرى است كه پيش مى‏آيد. و همه ما نيز روز محاسبه بزرگترى را در پيش رو داريم‏»

27. نبردهای سال 67 31/4/67 – 4 روز پس از پذیرش قطعنامه 598 توسط ایران صدام با این تصور که ایران از سر ضعف قطعنامه را پذیرفته است از محور طلائیه به سمت اهواز حمله کرد. پس از پیام حضرت امام سیل نیروهای مردمی به سمت جبهه ها روانه شد. در پیامی دیگر امام سپاه را به حفظ خرمشهر تأکید کردند و آبروی سپاه را در آن توصیف کردند. 1- عملیات لبیک یا خمینی (1/5/67) در این عملیات نیروهای مردمی و سپاه ، ارتش بعث را در پاسگاه حسینیه به سختی شکست داد و تا مرز بین المللی تعقیب کرد. 2- عملیات مرصاد (3/5/67) صدام که خود را در تجاوز به ایران ناتوان دید، منافقین را به عنوان ستون پنجم وارد عمل کرد. بدلیل شرایط نامناسب منطقه غرب و حضور عمده نیروها در جنوب وضعیت استان کرمانشاه برای تجاوز منافقین فراهم بود منافقین نام عملیات خود را فروغ جاودان گذاشته بودند و به خیال خام خویش می خواستند تهران را فتح کنند !! نیروهای خودی دشمن را در راه اسلام آباد کرمانشاه در تنگه چهار زبر محاصره می کند و همگی به درک واصل می شوند پس از این دو عملیات موفق بالاخره در تاریخ 29/5/67 با حضور نیروهای یونیفل آتش بس بین دو کشور برقرار شد

28. چند آمار در مورد دفاع مقدس هزینه جنگ برای ایران 627 میلیارد دلار برای ایران و 561 میلیارد دلار برای عراق هزینه داشت تعداد شهدای جنگ حدود 213 هزار نفر، تعداد جانبازان 335 هزار نفر و 42 هزار نفر اسیر شدند.

29. اداره فرهنگی و اجتماعی دانشگاه پیام نور استان قم