Hringrásarkerfið

1. Hringrásarkerfið • Hringrásarkerfið er hjartað og æðar líkamans. • Hjartað er vöðvi sem slær c.a 70 slög á mínutu. • Hjartað skiptist í fjögur hólf. • Tvær gáttir sem taka við blóði og tvö hvolf sem dæla frá sér blóði.

2. Æðarnar • Í hringrásinni eru þrjár gerðir af æðum. • Slagæðar sem liggja frá hjartanu og bera allar súrefnisríkt blóð nema ein. • Bláæðar sem liggja til hjartans og bera allar súrefnissnautt blóð nema ein. • Háræðar en þær eru á milli bláæða og slagæða en þar fara fram efnaskipti.

3. HJARTASJÚKDÓMAR • Hjarta dælir ca 5 lítrum/mín í hvíld • Gangráður • Kransæðasjúkdómur • Hjartaöng - hjartaverkur • Kransæðastífla • Hjartsláttartruflanir • Hjartastopp • Hjartabilun • Lungnabjúgur

4. ÁhættuþættirHjarta- og æðasjúkdóma • Mikil blóðfita (kólesteról) • Háþrýstingur • Reykingar • Sykursýki • Erfðir • Offita/hreyfingarleysi • Streita

5. Æðakölkun • Æðakölkun er útfellingarsjúkdómur í slagæðum. Kólesteról fellur út í slagæðaveggjunum sem síðan myndar kalkskellur innan á þeim. Því meiri sem útfellingin er því minna holrúm er í æðinni. Æðaveggurinn verður þykkari og stífari.

6. Háþrýstingur • Hvað er eðlilegur blóðþrýstingur? • Greining Bþ. fer fram með einfaldri blóðþrýstingsmælingu • Eðlileg mörk: • 110-140/70-90 eðlilegur Bþ. • 140-160/90-95 jaðar þrýstingur • 160/95 háþrýstingur

7. Háþrýstingur • Hverjar eru orsakir háþrýstings? • Í flestum tilfellum óþekktar. Getur komið í kjölfar nýrnasjúkdóma og innkirtlatruflana. Getnaðarvarnarpillan getur valdið háþrýstingi sem og meðganga. • Erfðir, umhverfi, reykingar, hreyfingarleysi, saltneysla, neysla feitmetis og streita eru nefndir sem orsakavaldar háþrýstings

8. Háþrýstingur • Hver eru einkenni háþrýstings? • Höfuðverkur, þreyta, svimi, blóðnasir, sjóntruflanir, hjartsláttur og fl. • Meðferð við háþrýstingi felst í: • Sjálfshjálp • Sérhæfðri lyfjameðferð • Meðhöndlun undirliggjandi sjúkdóms

9. Hjartaöng • Slæmur þyngslaverkur fyrir brjósti • Dreyfður verkur eða ónot, mæði • Leiðir oft út í vi handlegg, upp í kjálka. • Getur verið öðrum eða báðum megin • Kemur oftast við áreynslu, þunga máltíð, í kulda og trekki • Lagast í hvíld • Kaldur sviti, ógleði, fölvi • Hræðslutilfinning • Áhættuþættir: reykingar, hár blóðþrýstingur, sykursýki, ættarsaga, háar blóðfitur

10. Meðferð • Hættumerki ef einkenni koma í hvíld eða ef ekki lagast á 10-15 mín. • Yfirvofandi kransæðastífla. • Hvíld, halda ró • Forðast kulda, áfengi, tóbak • Gefa nitroglycerin úr lyfjakistu, 1-3 töflur með nokkurra mínútna millibili. Víkkar kransæðar. • Gefa súrefni • Ef ekki dugar getur þurft að gefa morfín • Etv róandi lyf

11. Kransæðastífla • Kransæð lokast og drep kemur í hjartavöðvann • Lífshættulegt ástand, hætt a á hjartsláttartruflunum • Einkenni geta komið í hvíld, jafnvel um miðja nótt • Slæmur þyngslaverkur sem ekki hverfur með nitróglýceríni en lagast etv stutta stund • Algjör rúmlega • Gefa súrefni • Gefa sterk verkjalyf • Flytja í land eins fljótt og kostur er

12. Kransæðastífla – Hjartaáfall • Skilgreining: • Við kransæðastíflu lokast kransæð með þeim afleiðingum að blóðflæði stöðvast til hluta hjartavöðvans. Valdi stíflan súrefnisskorti í 30 mín. eða lengur, skemmist hjartavöðvinn og sár myndast. Slíkt sár grær með örvefsmyndun á 2-3 mán. Staðsetning sársins á hjartavöðvanum fer eftir því hvaða kransæð lokast. • Örvefur  bandvefur (eins og ör á húð).

13. Kransæðastífla • Einkenni: • Verkur sem líkist hjartakveisu en er yfirleitt mun sterkari og lætur ekki undan hvíld eða Sprenigtöflu (Nítróglyceríni). Algengt er að verkurinn standi í 15-30 mín. • Ógleði, uppköst og svitakóf • Truflun á lífsmörkum, fölvi • Óróleiki, hræðsla, meðvitundarleysi

14. Kransæðastífla • Mögulegar afleiðingar: • Hjartsláttartruflanir: Þær algengustu eiga upptök sín við svæðið í hjartavöðvanum sem liðið hefur súrefnisskort • Hjartabilun: Útfall hjarta minnkar, samdráttarkraftur hjartavöðvans minnkar og hjartað megnar ekki að sjá vefjum fyrir nægilegu blóðflæði. Getur þróast í hjartalost

15. Hjartabilun • Hjarta dælir illa í kjölfar kransæðastíflu eða kransæðasjúkdóms • Vökvi safnast í lungu • Mikil mæði og blámi á vörum og nöglum • Froðukenndur uppgangur, jafnvel blóðugur • Talsverður hósti • Vill helst sitja uppi • Mikil slappleika og vanlíðunartilfinning • Gefa súrefni og þvagræsilyf

16. Hjartsláttartruflanir • Margs konar takttruflanir • Hraðataktur • Óreglulegur hjartsláttur • Aukaslög • Hjartastopp • Gáttatif - hraður og óreglulegur púls, stundum hjá yngra fólki • Tíð aukaslög geta verið hættumerki en oftar saklaus • Viðkomandi þarf að fara í rannsókn

17. Lost • Skilgreining: • Blóðrásartruflun sem er svo alvarleg og langvarandi að hún leiðir til anaerob bruna og truflunar á frumustarfsemi • Í kjölfarið – hætta á drepi (necrosis) í vefjum. • Heili, hjarta og nýru eru sérlega viðkvæm fyrir súrefnisskorti (hypoxiu)

18. Lost – helstu einkenni • Blóðþrýstingur fellur: < 100 mm Hg í systolu • Púls: veikur > 100/mín. • Húð: Köld og þvöl • Öndun: Hröð • ógleði, uppköst og þorsti. • Þvagmagn: < 30 ml/klst.

19. Lost - orsök • Dælubilun: Hjartað dælir ekki nógu blóði. • Leiðslubilun: Æðarnar vikka svo að blóðið nær ekki að fylla þær. • Vökvatap: Missir verulegs magns blóðs.

20. Lost – meðferð • Gera að lífshættulegum áverkum. • Leggðu einstaklinginn á bakið. • Lyftu fótum viðkomandi. Við það streymir blóðið til hjartans og höfuðið fær meira súrefni.