Periudha germinale

1. Zgjat 2 jave • Nis me konceptimindheperfundon me fiksimin e zigotes ne muret e uterusit • Java 1: konceptimi; fillimi I diferencimitteqelizave • Java 2: diferencim I metejshem, kryhetfiksimi I zigotes ne muret e uterusit Periudhagerminale

2. Zgjat 6 jave (2-8) • Tashmeeshteformuarembrioni (masa e qelizavefiksuar ne muret e uterusit) • Rritje e shpejte • Formohet placenta, kordoniumbilikal, qesjaamniotike (strehojnedhembrojnefemijen) • Formohentegjithaorganetmadhoretetrupitnjerezor Periudha e embrionit

3. Placenta – e nevojshme per kalimin e molekulaveushqimore, oksigjenin, proteinatetj. Funksionmbrojtes • Qesjaamniotike- mbeshtjellembrionin. Membrane e mbushur me lengtetejdukshemamniotikqerrethonembrionin. Lenguamniotikformohetngaurina e veshkavetefetusit • Kordoniumbilikal- lidhnenen me femijen Strukturatmbeshtetese

4. Treshtresaqelizoreqeformojneembrionin: • Eksoderma- shtresa e jashtme, nga e cilaformohetlekura, veshet, floket, hunda, SN • Mesoderma- shtresa e mesme, nga e cilaformohenskeleti, sistemi I qarkullimittegjakut, sistemi I jashteqitjes, muskujt, sistemi I riprodhimit • Endoderma- shtresa e brendshme, nga e cilaformohetsistemi I tretjes, sistemi I frymemarrjes, tiroidjaetj. Zhvillimi I embrionit

5. Organogjeneze- formim I shpejte I organeve • Zhvillimcefalokaudal- rritjefizikengakokatekembet • Zhvillimproksimodistal- ngaqendra ne periferi • Formim I kokesdhepjeses se sipermetetrupit. Me pas ndodhzhvillimi I pjeseveteposhtmetetrupit Shtatzania

6. Zhvillimindodh me heretdhe me shpejt ne qendertetrupitdhe me pas ne periferi Shtatzania

7. 266 dite • Vleresim 3-mujor • Tremujori I pare • Tremujori I dyte • Tremujori I trete Shtatzania

8. Influencatprenatale • Ushqimi • Drogatdhebarnat • Alkooli • Duhani • Mosha • Faktoretetjere Shtatzania

9. Shtatzeniteektopike • Toksemia • Paperputhshmeria e rezusit • Prematuriteti Shtatzaniaproblematike

10. Stadet e procesittelindjes • Pozicionet e lindjes • Lindjanatyrale • Vleresimi I teporsalindurit • Defektet e lindjes • Faktoretetjeretek I porsalinduri • Funksionimi I hershem I teporsalindurit Procesi I lindjes

11. Kontraktimeritmikedheteparregulltateuterusitqerezultojne ne lindjen e foshnjes, sidhe ne shkeputjen e placentesdhe membranes • Nga fundi I shtatzanisebienumri I hormoneveteprodhuaranga placenta • Prostaglandis- substancakimikeqestimulojnemuskujt e barkut duke shkaktuarkontraktime • Oksitocina- shkaktonkontraktimet e fundit ne bark duke shtyrefetusinte dale Lindja

12. Çarje e mukozes, rrjedhjegjaku (mukozabllokonpapastertite) • Pelcetqesja e ujitqembronfemijen • 10% e grave perjetojne “shperthimin” e ujeravebrenda 24 oreveparafillimittedhimbjeve • Kontraktimetjaneritmikedhevijne duke u shtuar • Kontraktimet Braxton-Hicks: janeteparregulltadhetevecuara ne kohe. Nuknenkuptojneafrimin e lindjes Gjateprocesittelindjes

13. Hapja e cerviksitku do tekalojefoshnja (kontraktimenga 10-20 min. ne 2-4 min.) shtohendhembje, plasinujerat • Kjo faze eshtedhefaza me e gjate e cila per lindjen e pare shkon 12-15 ore ndersa per lindjet e tjeraderi ne 8 ore Stadi I pare I procesittelindjes

14. Foshnjakaardhur ne jete • Kontraktime 2-3 min largnjeratjetres me kohezgjatje 60-70 sekonda • Femija del ngatrupi I nenes me koke (80 min ne lindjen e pare, deri ne 30 min ne lindjet e tjera • Nenandihmon ne levizjen e bebesngauterusi ne vaginedhejashtesajnepermjetkontraktimeve Stadi I dyte I procesittelindjes

15. epiziotomia- nderhyrje e lehte ne pjeset e poshtmetevagines per territurhapesirendhe per telehtesuarpresionin • Pritetkordoniumbilikal pas njefarecastidhejomenjehere Stadi I dyte I procesit te lindjes

16. Nxjerrja e elementevetetjerangatrupi I nenes • Me anetekontraktimevenxirren placenta dhegjthematerialitjeter • Ne rastepiziotomiebehetdheqepja e vagines Stadi I trete I lindjes

17. Pozicioni normal: me koke • Lindje me tendenjurat: veshtiresi ne daljedhekerkonvemendje • Pozicionettransversale: vemendjekujdes I vecante. Mundtebehetnderhyrjekirurgjikaleqekryhetmbi bark kurekzistonnjepozite e veshtireprenatale • Metode me pak e dhimbshme, porkakohezgjatje me temadherekuperimi Pozicionet e lindjes

18. Edukim I ciftit per t’upergatitur me fazat e lindjes • Teknikarelaksuese • Nenatmesojneteperjetojnenormalishtproceset e trupit, mesojneteqetesohen Lindjanatyrale

19. Shkalla Apgar dheBrazelton: vleresojnelindjen e teporsalinduritdheveshtiresiteqeatakanepatur per telindur • Shkalla Apgar: vleresonrrahjen e zemres, frymemarrjes, tonet e muskujve, reagimetreflektive, ngjyren e lekures • Vleresimi I behetnje min pas lindjes • Vleresimi II behet 5 min pas lindjes Vleresimi I teporsalindurit

20. Cdotregueskady pike • Piketmaksimalejane 10= femije me lindjeteshendetshme • Me pak se 4 pike- kujdeskonstant, problemetepranishme, nderhyrjeemergjente Shkalla Apgar

21. Vleresonfunksionimin e SNQ dhereagimet e sjelljestek I porsalinduridhejosi Apgar qebentevleresimtepergjithshem pas lindjes • Perqendrohet ne dallimet e voglaqeekzistojne ne sjelljet e teporsalindurve (aftesia per tethithurgjirin, apoaftesia per tereaguarndajngacmuesvetejashtem) • Perdoret 2-3 dite pas lindjes. Perseritetditen e 9-te osete 10-te • Identifikonproblemet e hershmeneurologjike • Parashikonzhvillimin e metejshemtefemijes ShkallaBrazelton

22. Defekt- cdoanomalitet me tecilinfemijavjen ne jete • Me teperidentifikohenngashtatzaniproblematike • Ndodhedhenderprerja e shtatzanise ne ketoraste • Shkaqet: gjenetike, mjedisi, teushqyerittenenes, semundje, droga, alkooli Defektet e lindjes

23. Sindroma Down (mongolizmiosetrizomia 21): crregullimkromozomikqeshkaktonprapambetjetezhvillimitmendor • Karakteristika: symongoloide, koke e gjere, pellembetemedha me gishtatevegjel • Ndodh me teperkurnenatjane ne moshetemadhe • Hipoteza: sistemi hormonal apodobesimi I sistemitteovulacionitapodhemosha e madhe e babait Defektet me teshpeshta

24. Spina bifida: shtyllakurrizorenukeshte e mbyllur, dhedisanervambetenteekspozuara • Gjatemuajitte pare tejetesmundtenderhyhet me operacion per ta rregulluar Defektet me te shpeshta

25. Phenylketonuria (PKU)- situate gjenetikeku I porsalindurinukeshte ne gjendjeteperpunojedhetemetabolizojequmeshtin ne menyretepershtatshme • Shkaktohetngakeqfunksionimi I melcise, asimilimjo I mire I ushqimeve me proteina • Mbetjet e paperpunuaragrumbullohen ne gjakdhemundteshkaktojnedemtimtetruritdheprapambetjemendore • Identifikohet me aneteanalizavetegjakut • Pas zbulimitrritetperkujdesja per ushqimin Faktoretetjerendikues

26. Anoxia: mungesa e oksigjenit ne lindje • Shkaktonvdekjeosedemtimetetrurit • Shkaktonparalizecerebrale me moskoordinimmuskular, crregullimetetefolurit, veshtiresi ne perceptimdhe ne njohje • Identifikohet me shkallen Apgar Faktore te tjere ndikues

27. Ne lindje, pesha 2500 gr.- 5000 gr. • Gjatesia: 45-55 cm • Kryesishtvajzatjane me teshkurtradhe me telehta • Trup I disproporcionuar, pormenjeherefillojnetezhvillohen duke qeneteafte per temenduardhereaguar Funksionimi I hershem I teporsalindurit

28. Kohe e gjate ne gjume • Reagojne ne menyrapergjithesuese • Nukdallojnengacmuesit e ndryshem, nukkontrollojneqartereagimet e tyre • Reflekse: aftesia per tethithur, lidhetdirekt me teushqyerit • Aftesia per tekerkuar, nuhaturgjirin • Refleksi Moro: pas njezhurmetemadhe , automatikishthapinkrahetdhekembet, duke leshuargishtatdhe duke shtyrekokenprapa Funksionimi I hershem I te porsalindurit

29. Refleksi I teecurit: prirjanatyrore e femijes per tengriturnjerenkembekurkembetprekin token osekur e mbajmefemijendrejt • Refleksi I tekapurit me dore: tendence per tekapuroseshtrenguar ne doreobjektetendryshme • Refleksi I Babinskit: perfshinshtrirjen, zgjatjen e gishterinjvenese u prekimtabanin e kembes Refleksetetjera

30. Trashegimiadhemjedisi • Mbitëgjithaështëkoncepti i raportevendërmjetfaktorëvetrashëguesdheatyretëfituargjatëjetës, qëështëmodifikuardhesaktësuarnëditëttona. Problematika e zhvillimit

31. Papjekuribiologjike • Fëmijanukështënëgjendjetëplotësojë as nevojënmëtëdomosdoshme pa ndihmënaktivedhetëvazhdueshmetëmjedisitqë e rrethon. • Tëduket se aikalindurprematurdhepërtëpërfunduarzhvillimin e tijkanevojëtëzgjasëperiudhën e formimittashmëjashtëmitrës. PAPJEKURIA E TË PORSALINDURIT

32. Gershetim I sjelljeveseksuale me atoprinderore • Ky gërshetimështësigurishtnëorigjinëtëplasticitetittëseksualitetitnjerëzor, gjëqëshprehetjovetëmpërmesfunksionimittëorganevegjenitaletëmirëfillta, porgjithashtuedhepërmeszonavetëtjeratëtrupit, kryesishtato zona qëmarrinpjesënëlidhjen e fëmijës me nënën: zona orale, më pas ajo anale dheuretrale. SEKSUALITETI

33. Sipas Freud-it, tek fëmija, gjendet e lidhur me funksionimin e njëzonëtrupore, njëkënaqësi e natyrësseksualeqë ai e kërkonpërveten e tijdukengacmuarzonënpërkatësetëtrupit. • Këtëzonë Freud e ka quajtur "zonëerogjenë" (orale, anale, uretrale, gjenitale). Teoria e shtrirjes

34. Lidhja e tëporsalindurit me nënën e ka origjinënnënjënumërsistemeshsjelljejekarakteristikepërspecien, relativishttëpavarurnganjëri-tjetrinëfillim, e qëshfaqennëmomentetëndryshme, organizohenrrethnënësduke e parëatë si njëobjektkryesordheqëshërbejnëpërtëlidhurfëmijën me nënëndhenënën me fëmijën. Ai përshkruanpesësistemesjelljejeqë i shërbejnëkësajlidhjeje: thithja-mbështetja-ndjekja-qarja-buzëqeshja Attachment

35. Ontogjenezambështetetnëzhvillimin e çdoindividi duke u nisurngatrashëgimiagjenetike. • Maturimibiologjik, kryesisht i atijtësistemitnervorqendror, ështënëthemeltëkëtijzhvillimi. NIVELI ONTOGJENETIK

36. Maturimi është një fenomen gjithësor që përfshin tërësinë e organizmit, por specialistitpër fëmijë i intereson kryesisht maturimi i sistemit nervor qendror. • Maturimi i sistemit nervor qendror studiohet në tre këndvështrime: morfologjik, biokimik dhe elektrogjenik. MATURIMI BIOLOGJIK

37. Maturimimakroskopik • Maturimimikroskopik Maturimi morfologjik

38. Rrethmuajittëtretë, trurifitonindividualitetin e tij. Më pas nëmënyrëtërregullt ai shtonnëpeshëdhenëvolum. Pamja e tij e jashtmendryshonnëmënyrëprogresive; nëfillim ai është i lëmuardhepastajnësipërfaqen e tijshfaqenrudhatëquajturabrazda (të para, tëdyta, tëtreta). • Ne lindjegjatevititte pare, dhe me pas truri i femijevepesonndryshimeterendesishmeporajoqemundtethemieshte se truri i njefemijenjevjeceshte i krahasueshem me ate tenjeterrituri. Megjithatebrazdat e tretavazhdojnetezhvillohengjatevitevetepara. Maturimimakroskpoik

39. Nëplaninhistologjikduhettënënvizojmëdyfaktekryesore: nëlindje e gjithësasia e neuroneveështë e dhënë, pra, pas 9 muajvetëmoshëskonceptuesenuk ka mëformimetëneuronevetërinj. Përkundrazi, lidhjetndërmjetneuronevevazhdojnëtëzhvillohen. Maturimimikroskopik

40. Trefakterrethaspektevebiokimiketëmaturimittësistemitnervorqendror:Trefakterrethaspektevebiokimiketëmaturimittësistemitnervorqendror: • rezistencamë e madhendajanoksisëtëtrurittëtëporsalinduritnëlidhje me atëtëtërriturit. • sasia e pakët e rezervaveglikogjenikenëtëporsalindurit, qëshpjegonvarësinë e truritngaardhja e glikogjenitngajashtë; ështëpra e rëndësishmetë mos lihet i porsalindurinëgjëndjemungese t'ushqyeriglucidik. • efektet e njëmungesenëtëushqyerit me proteina, qëshkonparalel me rritjen e rëndësishmetëpërqindjessëproteinaveintra-cerebrale: 3.80 gr. e proteinëspër 100 gr. tëfibrëssëgjallë tek fetusi; 8.99 gr. për 100 gr. tek i rrituri. Maturimi biokimik

41. Jane bereregjistrimeelektroencefalografike ne faza te ndryshme te jetesintrauterine (qe ne muajin e peste) • Treaspektet, morfologjike, biokimikedheelektrikeduketqëpërputhen. Megjithatëmbetemiendetëpainformuarmirërrethbashkëveprimittë tyre. Maturimibioelektrik

42. Freud: zhvillimtëparakohshëmtë UNIT nëraport me zhvilliminpulsional • Klein: jepidenë e diferencavekonstitucionalenëinteresatpasionaleaponëpulsionet e posedimit. • Bion: mendonpërnjëmundësiosepamundësitëkonstitucionitpërtëtoleruarfrustimet (tensioniqëvjensirezultat i njëmungese). REAGIMI EMOCIONAL DHE PËRBËRJA PULSIONALE

43. Bergman dheEscalonakanëdhënëhipotezën se nëorigjinëtëautizmitinfantiltëparakohshëmqëndronnjëhipersensibilitetndajstimujvepamorëdhedëgjimorë.

44. J.Ajuriaguerra me bashkautorë kanë studiuar reagimin e latantëve ndaj një stimuli të thjeshtë, si, të fryrit. Kështu, ata kanë mundur të dallojnë 4 tipe latantësh: aktiv-të gjallë, aktiv-të ngadaltë, të eksitueshëm-të mpirë dhe pasiv-të mpirë. Këto mënyra të ndryshme të reagimit mund të ndikojnë në vendosjen e lidhjes ndërmjet nënës dhe fëmijës.

45. Kastudiuarmotorikën e latantëvenëlidhje me shprehjen e nevojavedhetensioneveemocionale • Përshkruannjë "flukstëtensionitmuskular" që e ndannë: "flukstëlirëtëtensionit" dhe "fluks i lidhur i tensionit" sipasvendosjesnën tension tëmuskujveagonistëtëvetëm (psh. muskujtfleksorëgjatëfleksionittënjësegmentitëgjymtyrës) osetëmuskujveagonistëdheantagonistë (kurkeminjëkufizimtëlëvizjes). Kestenberg

46. Ajopërshkruannjë "flukstëformës" që i përketndryshimeveperiodiketëformëssëtrupittëfëmijës i cili "zgjatetdhemblidhetsilëvizja e thjeshtë e amebës, kurzgjatdhembledhpseudopodet". Kestenberg

47. Duke u nisurngakëtodykoncepte, autorjapërshkruanaspektetëndryshmetësjelljeveemocionaledhepulsionaletëlatantëve. • Disangakëtalatantënëpamundësitënjëadaptimitëplotëbëhen "vulnerabël". Kestenberg

48. Zhvillimi me stade • Zhvillimi I vazhdueshem (ndarja ne stadeeshteartificiale) • Zhvillimiështëprogresivdhenëmënyrëtëpaevitueshmekanjëpjesëarbitrarenëndarjen e stadeve. Ontogjeneza

49. Kemitebejmegjithmone me njeprocestendryshimit • Femijakryenzhvillimin duke zbuluarvecoritereja • Femijazhvillohetprogresivisht duke u diferencuarngatetjeret • Ne jemi të ndryshëm, të ndarë nga njëri-tjetri, imagjinata jonë është e ndryshme nga fenomenet e jashtme. Ligji I diferencimit

50. Në të gjitha momentet e zhvillimit, psikika realizon një gjendje ekuilibri ndërmjet kërkesave të ndryshme të brendshme dhe atyre të jashtme. • Kështu, krijohen organizime për secilin stad që kanë një logjikë të brendshme dhe që duhen studiuar më vete • Kjo të bën t’i largohesh këndvështrimit adulto-morfik që e konsideron fëmijën si një adult të papërfunduar apo në miniaturë. Fëmija duhet parë në vetvete me të gjithë funksionet e tij. Piaget: ligji I ekuilibrit