Uitkeringsfraude in België gesitueerd

1. Uitkeringsfraude in België gesitueerd Prof. dr. Jozef Pacolet Frederic De Wispelaere Hoger Instituut voor de Arbeid, K.U.Leuven

2. ‘The more people know about fraud, the more they discuss it, and the better society can fight it’ OLAF, Deterring Fraud by Informing the Public

3. Inhoud • 1) Ruime definitie van sociale en fiscale fraude • 2) Omvang van bijdragefraude en uitkeringsfraude • 3) Uitkeringsfraude en misbruik • 4) Conclusie

4. Ruime definitie van sociale en fiscale fraude

5. Ruime definitie van sociale en fiscale fraude

6. Ruime definitie van sociale en fiscale fraude

7. Ruime definitie van sociale en fiscale fraude

8. Ruime definitie van sociale en fiscale fraude

9. Ruime definitie van sociale en fiscale fraude

10. Ruime definitie van sociale en fiscale fraude

11. Ruime definitie van sociale en fiscale fraude

12. Ruime definitie van sociale en fiscale fraude • Ruime definitie om elk onderdeel in perspectief te kunnen stellen • Evenwichtige en proportionele strijd tegen de fraude • Geen tolereren of zelfs sublimeren van fraude, wat ook de vorm of omvang is • Grens met criminele activiteiten

13. Omvang van bijdragefraude en fiscale fraude • Raming ondergrondse economie volgens Nationale Rekeningen: 4,1% voor toegevoegde waarde; maar 0,7% lonen; 9,1% overige inkomens. • Volume aan zwartwerk op basis van RSZ-gegevens: bijkomende recuperatie van 0,4% - 0,6% van alle lonen. Tussen 1993-1997 per jaar gemiddeld 521,53 miljoen euro aan lonen geregulariseerd tegen een RSZ-bijdragepercentage van 45% = 235 miljoen euro. Tussen 1998 en 2003 bedraagt dit gemiddeld 140 miljoen euro extra bijdragen. • Niet aangegeven inkomen aan de fiscus: ophoging met 2,4% - 4,1% of 2,5 tot 3,8 miljard euro aan extra belastingen.

14. Uitkeringsfraude en misbruik: definitie • Sociale fraude betreft elk misbruik inzake het sociale zekerheidsrecht, het arbeidsrecht en de sociale bijstand. • Vormen van uitkeringsfraude en misbruik: • Zich toe-eigenen waar men niet gerechtigd toe is … door foutieve of onvolledige verklaringen over zijn werkelijke toestand, overconsumptie, oneigenlijk gebruik. • Probleem als met overige fraude (en fouten), met name waar afbakenen? • “Het gemeenschappelijke kenmerk van alle verschijningsvormen van sociale fraude is dat men zich tracht te onttrekken aan de lasten die de overheden opleggen of dat men onterecht tracht te genieten van de baten die men uit deze overheden kan betrekken” (Pacolet & Geeroms, 1995).

15. Uitkeringsfraude en misbruik • Remmen: • moet toegekend worden; • onder bepaalde voorwaarden; • derde moet voorschrijven; • controle van toelaatbaarheid; • t.e.m. sociaal onderzoek, inkomens- en vermogenstoets. • Controles zijn zeer tijdrovend dus automatiseren.

16. Uitkeringsfraude en misbruik: meten • Hoe meten: zelfde probleem als bij zwartwerk • Macro-modellen – te specifiek • Enquêtes: één is gepland, m.n. SUBLEC-enquête (Survey Black Economy) • Administratieve bronnen

17. Uitkeringsfraude en misbruik: meten • SUBLEC (Survey Black Economy) • Opzet survey omtrent volume en profiel ondergrondse economie of sociale en fiscale fraude • Voorbeeld in tal van andere landen en ook door de EU gepropageerd • Ruime definitie sociale en fiscale fraude • Vraag en aanbod • Directe bevraging via face-to-face interview • 4 categorieën: loontrekkenden, zelfstandigen, uitkeringsgerechtigden, niet actieven

18. Uitkeringsfraude en misbruik: controle • Welke administraties zijn betrokken: RVA, RIZIV, RVP, RKW, OCMW, … • Hoe wordt het gecontroleerd: uitkeringsinstellingen, inspectiediensten parastatalen, overheid. • Nieuwe risico’s: ‘sociale zekerheidskits’ (valse documenten, C4-fraude, fictieve ondernemingen) • Nieuwe controlemethoden

19. Uitkeringsfraude en misbruik: politieke prioriteit • Sociale parastatalen zijn betrokken in de SIOD • College voor de strijd tegen fiscale EN sociale fraude • Sociale fraude is zowel uitkerings- als bijdragefraude • Specifieke ‘bijkomende inspanning’ gecoördineerd via SIOD. • Gerealiseerd in 2008 bijdragefraude: 34 859 456 euro uitkeringsfraude: 33 472 186 euro (Bron: Vr. en Antw. Kamer, 2008-2009, 16 maart 2009, 52053 (Vr. nr. 200 van de heer G. D’haeseleer)).

20. Uitkeringsfraude en misbruik: politieke prioriteit - SIOD Zes vertegenwoordigers sociale partners Vier vertegenwoordigers Gewesten Secretaris NAR Directeur Bureau Voorzitter Directiecomité FOD WASO Voorzitter Directiecomité FOD Financiën Algemene Raad van Partners Voorzitter Directiecomité FOD SZ Commissaris- generaal FED. POL. Leidende ambtenaren TSW, SI, RSZ-inspectie, RVA-inspectie Procureur- generaal Administrateurs- Generaal RSZ, RSVZ, RVA, RVP, RIZIV, RKW Een vertegenwoordiger van de Hoge Raad voor de zelfstandigen en de KMO’s

21. Uitkeringsfraude en misbruik: raming 2008 Bron: Verslagen RVA, RIZIV, RVP

22. Uitkeringsfraude en misbruik: raming 2008 (specifiek RIZIV) Bron: RIZIV – Dienst voor Administratieve Controle, 2009

23. Uitkeringsfraude en misbruik: raming 2008 (specifiek RVA) Bron: RVA-jaarverslag 2008

24. Uitkeringsfraude en misbruik: raming 2008 (specifiek RVA) Bron: RVA-jaarverslag 2008

25. Uitkeringsfraude en misbruik: hoe bestrijden? Moraliteit, gedrag Controle, pakkans, handhaving Belasting,regulering, ‘red tape’

26. Uitkeringsfraude en misbruik: hoe bestrijden? Moraliteit, gedrag Controle, pakkans, handhaving Belasting,regulering, ‘red tape’

27. Uitkeringsfraude en misbruik: hoe bestrijden? Moraliteit, gedrag Controle, pakkans, handhaving Belasting,regulering, ‘red tape’

28. Uitkeringsfraude en misbruik: hoe bestrijden? Moraliteit, gedrag Controle, pakkans, handhaving Belasting,regulering, ‘red tape’

29. Conclusie • Sociale uitkeringsfraude is vergelijkbaar met bijdragefraude: • definitieproblemen; • verscheidene vormen; • niet zichtbaar en meetbaar; • ondermijnt publieke financiën; sociale zekerheid, billijkheid; • riskeert in criminele sfeer te belanden.

30. Conclusie • Krijgt meer aandacht • Controlepotentieel neemt toe: e-government, risico- analyse • Raming: is op basis van huidige cijfers ± 100 miljoen euro teruggevorderd