Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü Uluslararası İlişkiler Dairesi

1. Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü Uluslararası İlişkiler Dairesi Zergül ÖZBİLGİÇ Daire Başkanı Ankara– 05 Haziran 2012

2. Sunum Planı • Doğrudan Yabancı Yatırım Mevzuatının Tarihsel Gelişimi • 4875 sayılı Kanunun Getirdiği Başlıca Yenilikler • 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu’nda Yer Alan Düzenlemeler • Yabancıların Taşınmaz Edinimi • Doğrudan Yabancı Yatırım İstatistikleri • İkili Yatırım Anlaşmaları • Çok Taraflı Uluslararası İlişkiler (OECD, UNCTAD, AB, DTÖ) • Yurdışında Yatırım Portalı

3. Doğrudan Yabancı Yatırım Mevzuatı

4. Doğrudan Yabancı Yatırım Mevzuatının Tarihsel Gelişimi • Ülkemizde doğrudan yabancı yatırımları (DYY) düzenleyen ilk Yasa, 01.08.1951 tarih ve 5821 sayılı Yabancı Sermaye Yatırımlarını Teşvik Kanunudur. • 6224 sayılı Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu, 5821 sayılı Yasayı yürürlükten kaldırarak 18.01.1954 tarihinde yürürlüğe girmiştir. • 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu

5. 4875 sayılı Kanunun Getirdiği Başlıca Yenilikler (I) • 50.000 ABD Doları tutarındaki asgari sermaye koşulu kaldırıldı. • “Yabancı yatırım” ve “yabancı yatırımcı”, uluslararası standartlar gözetilerek yeniden tanımlandı. • 2009/15199 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında karar ile teşvik sistemi yenilendi.

6. 4875 sayılı Kanunun Getirdiği Başlıca Yenilikler (II) • Yabancı sermayeli şirketlerin “limited ve anonim şirket” şeklinde kurulması zorunluluğu kaldırıldı. • Şirket veya şube kuruluşu ve mevcut bir şirkete iştirak için öngörülen “YSGM’den ön izin alınması” uygulamasına son verildi; izin/tescil sistemi, bilgilendirme sistemine dönüştürüldü.

7. 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununda Yer Alan Düzenlemeler (I) • Amaç ve kapsam • Tanımlar • Doğrudan Yabancı Yatırımlara İlişkin Esaslar • Politika belirleme ve Bilgi İsteme

8. 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununda Yer Alan Düzenlemeler (II) 4875 sayılı Kanunun amacı; • doğrudan yabancı yatırımların özendirilmesi • yabancı yatırımcıların haklarının korunması ile yatırım ve yatırımcı tanımlarında uluslararası standartlara uyulmasını sağlama

9. 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununda Yer Alan Düzenlemeler (III) 4875 sayılı Kanunun amacı; (devam) • doğrudan yabancı yatırımların gerçekleştirilmesinde izin ve onay sisteminin bilgilendirme sistemine dönüştürülmesi • tespit edilen politikalar yoluyla doğrudan yabancı yatırımların artırılmasına ilişkin esasları düzenlemek

10. 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununda Yer Alan Düzenlemeler (IV) Tanımlar: Yabancı yatırımcı: Türkiye'de doğrudan yabancı yatırım yapan,1)Yabancı ülkelerin vatandaşlığına sahip olan gerçek kişiler ile yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarını, 2) Yabancı ülkelerin kanunlarına göre kurulmuş tüzel kişileri ve uluslararası kuruluşları ifade etmektedir.

11. 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununda Yer Alan Düzenlemeler (V) Tanımlar (devam): Doğrudan yabancı yatırım: Yabancı yatırımcı tarafından, 1)Yurt dışından getirilen; - Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca alım satımı yapılan konvertibl para şeklinde nakit sermaye, - Şirket menkul kıymetleri (devlet tahvilleri hariç),- Makine ve teçhizat,- Sınai ve fikri mülkiyet hakları,

12. 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununda Yer Alan Düzenlemeler (VI) Tanımlar (devam) : 2) Yurt içinden sağlanan; -Yeniden yatırımda kullanılan kar, hasılat, para alacağı veya mali değeri olan yatırımla ilgili diğer haklar- Doğal kaynakların aranması ve çıkarılmasına ilişkin haklargibi iktisadi kıymetler aracılığıyla;

13. 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununda Yer Alan Düzenlemeler (VII) Tanımlar (devam) : i) Yeni şirket kurmayı veya şube açmayı ii) Menkul kıymet borsaları dışında hisse edinimi veya menkul kıymet borsalarından en az %10 hisse oranı ya da aynı oranda oy hakkı sağlayan edinimler yoluyla mevcut bir şirkete ortak olmayı  ifade eder. 

14. Uluslararası Kuruluşların Doğrudan Yabancı Yatırım ve İlgili Bazı Kavramlara İlişkin Tanımları Doğrudan Yabancı Yatırım:Bir ekonomide yerleşik bir doğrudan yatırımcının, bir başka ülkede yerleşik bulunan bir kuruluşla (doğrudan yabancı yatırım kuruluşu) “sürekli bir menfaat ilişkisi” kurma amacıyla gerçekleştirdiği uluslararası yatırım türüdür. “Sürekli menfaat ilişkisi”, doğrudan yatırımcı ile doğrudan yabancı yatırım kuruluşu arasında “uzun süreli bir ilişkiyi” ve “ doğrudan yatırımcının, doğrudan yabancı yatırım kuruluşunun yönetimi üzerinde önemli ölçüde söz sahibi olmasını” ifade eder. (OECD-Referans Tanımı 3.Basım -1996; IMF-Ödemeler Dengesi El Kitabı 5. Basım-1993)

15. 88/ 361/ AET sayılı ve 24 Haziran 1988 tarihli Komisyon Direktifinin ekinde (Ek I-ATRG L 178/5-18) yer alan doğrudan yatırımlar tanımında da doğrudan yatırımcı ile doğrudan yatırım kuruluşu arasındaki “uzun süreli ekonomik ilişkiye” dikkat çekilmekte ve uzun süreli ekonomik ilişki kurmak veya böyle bir ilişkiyi sürdürmek amaçlı borçların ve yeniden yatırımda kullanılan kârların “doğrudan yatırım” kapsamında yer alacağı vurgulanmaktadır.

16. 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununda Yer Alan Düzenlemeler (VIII) • Doğrudan Yabancı Yatırımlara İlişkin Esaslar a) Yatırım Serbestisi ve Milli Muamele Uluslararası anlaşmalar ve özel kanun hükümleri tarafından aksi öngörülmedikçe; 1-Yabancı yatırımcılar tarafından Türkiye’de doğrudan yabancı yatırım yapılması serbesttir. 2- Yabancı yatırımcılar yerli yatırımcılarla eşit muameleye tabidirler.

17. 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununda Yer Alan Düzenlemeler (IX) 3/ b) Kamulaştırma ve Devletleştirme Doğrudan yabancı yatırımlar, yürürlükteki mevzuat gereğince; kamu yararı gerektirmedikçe ve karşılıkları ödenmedikçe kamulaştırılamaz veya devletleştirilemez.

18. 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununda Yer Alan Düzenlemeler (X) 3/c)TransferlerYabancı yatırımcıların Türkiye’deki faaliyet ve işlemlerinden doğan net kâr, temettü, satış, tasfiye ve tazminat bedelleri, lisans, yönetim ve benzeri anlaşmalar karşılığında ödenecek meblağlar ile dış kredi ana para ve faiz ödemeleri, bankalar veya özel finans kurumları aracılığıyla yurt dışına serbestçe transfer edilebilir.

19. 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununda Yer Alan Düzenlemeler (XI) 3/ e) Uyuşmazlıkların Çözümü Özel hukuka tabi olan yatırım sözleşmelerinden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümü ile yabancı yatırımcıların idare ile yaptıkları kamu hizmeti imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden kaynaklanan yatırım uyuşmazlıklarının çözümlenmesi için; görevli ve yetkili mahkemelerin yanı sıra, ilgili mevzuatta yer alan koşulların oluşması ve tarafların anlaşması kaydıyla, milli veya milletlerarası tahkim ya da diğer uyuşmazlık çözüm yollarına başvurulabilinir.

20. 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununda Yer Alan Düzenlemeler (XII) 3/ g) Yabancı Personel İstihdamı Bu Kanun kapsamında kurulan şirket, şube ve kuruluşlarda istihdam edilecek yabancı uyruklu personele, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çalışma izni verilir.

21. 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununda Yer Alan Düzenlemeler (XIII) 3/h) İrtibat Büroları Ekonomi Bakanlığı (TUYSGM), yabancı ülke kanunlarına göre kurulmuş şirketlere, Türkiye'de ticari faaliyette bulunmamak kaydıyla irtibat bürosu açma izni vermeye yetkilidir.

22. Politika Belirleme ve Bilgi İsteme (I) Ekonomi Bakanlığı, doğrudan yabancı yatırımlara ilişkin politikaların genel çerçevesini belirlemeye, bu amaçla diğer kuruluşların faaliyetlerine katılmaya yetkilidir. Doğrudan yabancı yatırımları ilgilendiren mevzuatta yapılacak değişiklik ve yeni mevzuat taslakları hakkında Ekonomi Bakanlığının uygun görüşü alınır.  4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununda Yer Alan Düzenlemeler (XIV)

23. Politika Belirleme ve Bilgi İsteme (II) Ekonomi Bakanlığı, doğrudan yabancı yatırımlara ilişkin bilgi sistemini kurmak ve geliştirmek amacıyla, yatırımlar hakkındaki istatistiki bilgileri, her türlü kamu kurum ve kuruluşları ile özel kesim meslek kuruluşlarından istemeye yetkilidir.  4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununda Yer Alan Düzenlemeler (XV)

24. 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununda Yer Alan Düzenlemeler (XVI) Politika Belirleme ve Bilgi İsteme (III) • Yabancı yatırımcılar, yatırımları ile ilgili istatistiki bilgileri Bakanlıkca hazırlanacak yönetmelikle belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde Bakanlığa bildirirler. Söz konusu bilgiler istatistik amaçları dışında ispat aracı olarak kullanılamaz.

25. 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununda Yer Alan Düzenlemeler (XVII) Kanun Kapsamındaki Doğrudan Yabancı Yatırım(cı)lardan İstenen Formlar; • Doğrudan Yabancı Yatırım İçin Faaliyet Bilgi Formu • Doğrudan Yabancı Yatırımlar İçin Sermaye Bilgi Formu • Doğrudan Yabancı Yatırımlar İçin Hisse Devri Bilgi Formu

26. YABANCILARIN TAŞINMAZ EDİNİMİ • Yabancı Gerçek Kişiler • Yabancı Şirketler • Yabancı Sermayeli Şirketler

27. 1.Yabancı Gerçek Kişilerin Taşınmaz Edinimi (I) • 29 Aralık 1934 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren 2644 sayılı Tapu Kanununun 35 inci maddesiyle; karşılıklı olmak ve kanuni sınırlamalara uyulmak kaydıyla sadece yabancı gerçek kişilere taşınmaz mal satın alma ve miras yoluyla edinme hakkı tanınmıştı. • Bu dönemde yabancıların ülkemizde taşınmaz mal edinmeleri bazı yasal kısıtlamalara tabi tutulmuştur. Yabancıların ülkemizde edinebileceği alan 30 hektar ile sınırlandırılmış; bu miktarı geçen alanların edinilmesi hükümet iznine bağlı kılınmıştır. Ayrıca, 442 sayılı Köy Kanununun 87 inci maddesi ile köylerde yabancıların taşınmaz mal edinimleri mümkün bulunmamaktaydı.

28. Yabancı Gerçek Kişilerin Taşınmaz Edinimi (II) • 2644 sayılı Tapu Kanunu’nun 35 ve 36’ıncı maddelerinde çeşitli tarihlerde değişiklik yapılmış ve bu değişiklikler de çeşitli Anayasa Mahkemesi iptal kararlarına konu olmuştur. • Anılan maddeler son olarak 3/5/2012 tarih ve 6302 sayılı Kanun ile yeniden düzenlenmiştir.

29. Yabancı Gerçek Kişilerin Taşınmaz Edinimi (III) 3/5/2012 tarih ve 6302 sayılı Kanun (Md.35) Yabancı uyruklu gerçek kişiler; • Kanuni sınırlamalara uyulmak kaydıyla, uluslararası ikili ilişkiler yönünden ve ülke menfaatlerinin gerektirdiği hallerde Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen ülkelerin vatandaşı olan yabancı uyruklu gerçek kişiler Türkiye’de taşınmaz ve sınırlı ayni hak edinebilirler. • Üst sınır özel mülkiyete konu ilçe yüz ölçümünün yüzde onunu ve kişi başına ülke genelinde otuz hektarı geçemez.

30. 2. Yabancı şirketlerin taşınmaz mal edinimi (I) “Yabancı şirket” deyimi, “yabancı ülkelerde kendi ülkelerinin kanunlarına göre kurulan tüzel kişiliğe sahip ticaret şirketleri”ni ifade etmekte; bu yönüyle yabancı yatırımcılar tarafından Türkiye’de kurulan veya iştirak edilen “yabancı sermayelişirketler”den ayrılmaktadır.

31. Yabancı şirketlerin taşınmaz mal edinimi (II) Yabancı şirketler, ancak özel kanun hükümleri çerçevesinde taşınmaz mülkiyeti ve taşınmazlar üzerinde sınırlı ayni hak edinebilirler. Yabancı şirketlerin taşınmaz edinimi ve taşınmazları kullanım hakkını düzenleyen mevcut Kanunlar: • 2644 sayılı Tapu Kanunu, • 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu, • 6326 sayılı Petrol Kanunu, • 4737 sayılı Endüstri Bölgeleri Kanunu’dur. • Yabancı şirketler lehine Türkiye’de taşınmaz rehni tesisinde de, yabancı gerçek kişilerde olduğu gibi, kayıt ve sınırlamalar uygulanmaz.

32. 3. Yabancı Sermayeli Şirketlerin Taşınmaz Edinimi (I) “Yabancı yatırımcıların Türkiye’de kurdukları veya iştirak ettikleri tüzel kişiliğe sahip şirketlerin, Türk vatandaşlarının edinimine açık olan bölgelerde taşınmaz mülkiyeti veya sınırlı ayni hak edinmeleri serbesttir.” hükmü Anayasa Mahkemesince 11.03.2008 tarihli karar ile iptal edilmiştir. İptal kararı 15.04.2008 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. 3/d) Taşınmaz Edinimi

33. Yabancı Sermayeli Şirketlerin Taşınmaz Edinimi (II) • İptal edilen 3/d bendi yerine Tapu Kanunu 36. Madde yeniden düzenlenmiş, Madde’ye en son hali 3/5/2012 tarih ve 6302 sayılı Kanun ile aşağıdaki şekilde verilmiştir. • "MADDE 36 – ....Yabancı uyruklu gerçek kişilerin, yabancı ülkelerin kanunlarına göre kurulmuş tüzel kişilerin ve uluslararası kuruluşların yüzde elli veya daha fazla oranda hissesine sahip oldukları veya yönetim hakkını haiz kişilerin çoğunluğunu atayabilme veya görevden alabilme yetkisine sahip oldukları Türkiye’de kurulu tüzel kişiliğe sahip şirketler....” • Ana sözleşmelerinde belirtilen faaliyet konularını yürütmek üzere taşınmaz mülkiyeti veya sınırlı ayni hak edinebilir ve kullanabilirler.

34. Yabancı Sermayeli Şirketlerin Taşınmaz Edinimi (III) Bu şekilde edinilen taşınmazların Türkiye’de kurulu bulunan bir başka yabancı sermayeli şirkete devrinde ve taşınmaz maliki yerli sermayeli bir şirketin hisse devri yoluyla yabancı sermayeli hale gelmesi durumunda da aynı esas geçerlidir.

35. Yabancı Sermayeli Şirketlerin Taşınmaz Edinimi (IV) 18/12/1981 tarihli ve 2565 sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla bu şirketlerin, • askeri yasak bölgeler, güvenlik bölgeleri ve aynı Kanunun 28 inci maddesi çerçevesinde belirlenen stratejik bölgelerdeki taşınmaz edinimleri, Genel Kurmay Başkanlığının ya da yetkilendireceği komutanlıkların,

36. Yabancı Sermayeli Şirketlerin Taşınmaz Edinimi (V) • Özel güvenlik bölgelerindeki taşınmaz edinimleri ise taşınmazın bulunduğu yerdeki valiliğin iznine tabidir. Valilik iznine tabi hususlar, ilgili idare temsilcilerinin katılımıyla oluşan komisyonda, taşınmaz ediniminin, ülke güvenliğine uygunluğu değerlendirilerek karara bağlanır.

37. Yabancı Sermayeli Şirketlerin Taşınmaz Edinimi (VI) • Bu madde hükümlerine aykırı şekilde edinildiği veya kullanıldığı tespit edilen taşınmazlar ve sınırlı aynî haklar, Maliye Bakanlığınca verilecek süre içerisinde maliki tarafından tasfiye edilmediği takdirde tasfiye edilerek bedele çevrilir ve bedeli hak sahibine ödenir.

38. Doğrudan Yabancı Yatırım İstatislikleri

39. Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri (milyar $ / 2001-2012 Mart)

40. Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişi Bileşenleri - (Yıllara göre)

41. İkili Yatırım Anlaşmaları

42. İKİLİ YATIRIM ANLAŞMALARI (YKTKA) AMAÇ : • Taraf ülkeler arasındaki uluslarası doğrudan yatırımları teşvik etmek, • Karşılıklılık ilkesi çerçevesinde; uluslararası doğrudan yatırımların doğrudan ve dolaylı kamulaştırmalara karşı uluslararası hukuk çerçevesinde korunmasını sağlamak, • Ev sahibi ülkenin yabancı yatırımcılara ve bunların yatırımlarına “milli muamele” ve “en çok kayırılan ulus muamelesi”ne tabi olarak adil ve eşit bir muamelede bulunmasını güvence altına almak, • Yabancı yatırımcıların elde ettiği karların ve diğer gelirlerin gecikme olmaksızın transfer edilmesini güvence altına almak, • Yabancı yatırımcı ile ev sahibi devlet arasında çıkan uyuşmazlıklarda uluslararası tahkim seçeneğini çözüm yolu olarak sunmak, • Yurt dışındaki Türk yatırımcıları için istikrarlı, güvenilir ve eşit düzeyde bir yatırım ortamı oluşturmaktır.

43. İKİLİ YATIRIM ANLAŞMALARI (YKTKA) TEMEL MADDELER : • Tanımlar (yatırımcı, yatırım, gelirler ve ülke) • Yatırımların Teşviki ve Korunması • Yatırımlara Uygulanacak Muamele (Ulusal Muamele ve En Çok Kayırılan Ulus Muamelesi) • Gelirlerin Transferi • Kamulaştırma • Kayıplar için Tazminat • Halefiyet • Bir Yatırımcı ile Ev Sahibi Devlet Arasında Çıkan Uyuşmazlıkların Çözümü • İki Akit Taraf arasındaki Uyuşmazlıkların Çözümü • Yürürlüğe Girme

44. YKTKA / TÜRKİYE DENEYİMİ • İlk YKTKA: 1962, Federal Almanya • 2012 Mayıs ayı itibariyle Türkiye 85 ülke ile YKTK Anlaşması imzalamış olup, bu Anlaşmalardan 75’i yürürlüğe girmiştir. • Türkiye, • AB üyesi ülkelerden İrlanda ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi dışında tümü • OECD üyesi ülkelerden İrlanda, İzlanda, Kanada, Norveç, Meksika ve Yeni Zelanda dışında tümü ile YKTK Anlaşmaları imzalamış bulunmaktadır.

45. YKTKA / TÜRKİYE DENEYİMİ Türkiye’nin İmzaladığı YKTK Anlaşmalarının Yıllara Göre Artışı

46. TÜRKİYE’NİN YKTK ANLAŞMALARINA YÖNELİK TECRÜBESİ • OECD Yatırım Komitesinin 2005 yılında yaptığı istatistiki bir çalışmaya göre, Türkiye’nin imzaladığı YKTK Anlaşmaları, Türkiye’de yapılmış uluslararası doğrudan yatırımların % 82.27’sini kapsam altına almaktadır. Bu açıdan Türkiye, OECD ülkeleri arasında Polonya (%94,37) ve Slovakya (91,47)’dan sonra üçüncü sırada gelmektedir. • Türkiye’nin imzaladığı YKTK Anlaşmaları, yurtdışında yapılmış Türk menşeli doğrudan yatırımların % 66,24’ünü kapsam altına almaktadır. Türkiye, bu oran ile OECD ülkeleri arasında Polonya’nın (% 87,71) ardından ikinci sırada gelmektedir.

47. 17,4% 33,8% 66,2% 82,6% TÜRKİYE’NİN İMZALADIĞI YKTKA’NINKAPSAMA ORANI Türkiye’ye Gelen Uluslararası Doğrudan Yatırımlar Türkiye’nin Yurtdışındaki Doğrudan Yatırımları

48. TÜRKİYE’NİN YKTK ANLAŞMALARINA YÖNELİK TECRÜBESİ • Uluslararası İlişkiler Dairesince 2010 yılı içerisinde gerçekleştirilen istatistiki bir çalışmaya göre, Türkiye’nin imzaladığı YKTK Anlaşmaları, Türkiye’de yapılmış uluslararası doğrudan yatırımların % 92,1’ini kapsam altına almaktadır. (OECD Çalışması (2005) – %82,3) • Yine aynı çalışma sonuçlarına göre, Türkiye’nin imzaladığı YKTK Anlaşmaları, yurtdışında yapılmış Türk menşeli doğrudan yatırımların % 92,7’sini kapsam altına almaktadır. (OECD Çalışması (2005) – %66,2)

49. 7,9% 7,3% 92,7% 92,1% TÜRKİYE’NİN İMZALADIĞI YKTKA’NINKAPSAMA ORANI Türkiye’nin Yurtdışındaki Doğrudan Yatırımları Türkiye’ye Gelen Uluslararası Doğrudan Yatırımlar

50. Çok Taraflı Uluslararası İlişkiler