Download
1 / 82
930 likes | 2.68k Views
ARTROPLASTİ REHABİLİTASYONU. RTM. Artroplasti, herhangi bir eklemde ağrıyı dindirmek, stabilizasyonu ve hareket genişliğini sağlamak amacıyla eklemin yeniden yapılandırılmasıdır. Artroplasti Şekilleri. Total artroplasti: En sık kullanılan şekildir
E N D
Artroplasti, herhangi bir eklemde ağrıyı dindirmek, stabilizasyonu ve hareket genişliğini sağlamak amacıyla eklemin yeniden yapılandırılmasıdır
Artroplasti Şekilleri • Total artroplasti: • En sık kullanılan şekildir • Eklemin her iki yüzünün de değiştirilmesi esasına dayanır • Genellikle bir parçası metal, diğer parçası plastikten oluşur
Total Artroplasti yapılmış Diz eklemi grafisi
Rezeksiyon artroplastisi: Eklemi oluşturan kemik uçları çıkarılarak psödoartroz oluşumu sağlanır. Bu tip artroplasti enfeksiyon olan durumlarda uygulanmakta, destrüktif olmasına rağmen ağrısız ve stabil bir eklem oluşturmaktadır.
HASTANIN DEĞERLENDİRİLMESİ • A. Preoperatif Değerlendirme 1.Genel durumun değerlendirilmesi : • Vital bulgular stabil olmalıdır • Eklem patolojisi başka bir hastalığa bağlı olarak gelişmişse esas hastalık kontrol altında olmalıdır. tutulmalıdır • Steroid tedavisi altındaki hastalara gerekirse ameliyat esnasında ek doz steroid verilmelidir
2-Kas iskelet sistemi değerlendirilmesi • Bütün büyük eklemlerin eklem hareket açıklığı (EHA) değerleri • Çeşitli kas gruplarının kuvveti • Egzersiz toleransı değerlendirilir • Hastanın operasyondan sonraki dönemde kullanabileceği yürüteç, koltuk değneği, baston gibi mekanik yardımcı cihazlar ve denge problemi olup olmayacağı önceden belirlenir
3-Hasta ve çevresinin eğitimi • Hastaya yapılacak cerrahi işlemin amacı • Ameliyattan neler beklendiği • Ameliyat sonrası uygulanacak rehabilitasyonun önemi iyice anlatılmalıdır • Rehabilitasyon çalışması bir ekip işidir • Ekipte Ortopedist, Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon uzmanı, Fizyoterapist, İş uğraşı terapisti, Psikolog veya Psikiyatrist, Hemşire, Protez-ortez teknisyeni ve Sosyal hizmet uzmanı yer almalıdır
B. Postoperatif değerlendirme Bu dönemde: • Vital fonksiyonlar • Yara enfeksiyonu • Sistemik komplikasyonlar • Dislokasyon olup olmadığı değerlendirilmelidir
Uluslararası Diz Artroplastisi Sınıflandırma Sistemi 1-Tek Kompartmanlı (Uni-compartmental) • İzole Patello-Femoral • Femoral-Tibial 2-Çift Kompartmanlı (Bi-compartmental) • Arka Çapraz Bağı Koruyan • Ön ve Arka Çapraz Bağı Koruyan • Arka Çapraz Bağı Kesen 3-Üç kompartmanlı (Tricompartmental) • Arka Çapraz Bağı Koruyan • Ön ve Arka Çapraz Bağı Koruyan • Ön ve Arka Çapraz Bağ Kesen
Unikompartmantal diz protezi Tek kompartmanlı diz protezi grafisi
Femoral İmplant yerleşmiş Femoral İmplant yerleşmiş
Bugün ABD’inde diz artroplastilerinin ancak %10’u unikompartmentaldir • RA gibi tüm kompartmanları tutan hastalıklarda uygun bir seçim değildir • Yaş sınırı konusunda da anlaşma yoktur. En iyi sonuçlar 60 yaş üstündeunikompartmentalosteoartroz’lularda ve osteonekroz’lulardadır • Tibial osteotominin başarısı lateral kompartman OA’unda medial kadar iyi olmadığından 60 yaş altı lokalize lateral kompartman osteoartrozlarında bu tür artroplasti uygulanabilir
Bikompartmantal Artroplasti • Tibia ve femurda medial ve lateral kompartmanlarda karşılıklı yüzeyler değiştirilir • Patellofemoral ekleme dokunulmaz • Bu eksikliğe ilaveten bikompartmantal implantlarda mekanik gevşemenin sık görülmesi bu yaklaşımın hemen hemen terkedilmesine neden olmuştur
Trikompartmantal Artroplasti • Patellofemoral eklem de değiştirilir. • Protezin mekanik sınırlamasına göre 3’e ayrılır 1.Unconstrained Protez :Eklem stabilitesini sağlayan büyük oranda yumuşak dokudur. Bu nedenle yumuşak doku dengelerinin iyi olması ve anatomik düzgünlük gerekmektedir 2.Semiconstrained Protez:Yumuşak doku dengeleri ve anatomik düzgünlük açısından daha deneyimsiz cerrahlar daha ‘constrained’ tasarımları seçerler 3. Constrained Protez : Dize posterior, varus- valgus ve rotasyonel stabilite sağlar. Bu protez fleksiyon- ekstansiyona izin verir , ancak abduksiyon-adduksiyon ve rotasyonları kısıtlar
Constrained Protezlerdeimplant, implant-sement ve kemik- sement yüzeylerindeki stres oldukça yüksektir. Bu da gevşeme, kırılma veya aşırı aşınmaya yol açar ve protezin kullanımını kısıtlar • Özellikle 1) İnstabilite ve deformitesi fazla olan hastalarda 2) Semiconstrained protezler ile düzeltme sağlamayacak olgularda 3) Belirgin kemik kaybı olan, instabilite ve deformiteli revizyon artroplastilerinde bu tip protezler kullanılır
Diz protez komponentlerinin fiksasyonu için farklı metodlar uygulanmaktadır 1.Çimentolu (sementli) Diz Protezleri: • Protezin kemikle fiksasyonu metilmetakrilat ile yapılmaktadır • Polimetil metakrilat sıvı halde uygulanan ve doğal koşullarda 5-15 dakika içinde sertleşen bir maddedir • Çimentolu protezler uzun yaşam beklentisi olmayan, daha çok yaşlı ve sedanter hastalarda uygulanmaktadır
2.Çimentosuz (sementsiz) Diz Protezleri: • Yüzeyi 100-400 mikron çapında porlar içeren metalik protezler kullanılarak, kemiğin bu porlardan içeri doğru büyümesi ile biyolojik fiksasyon sağlanmaktadır • Bu tip protezler daha çok genç ve aktif bir yaşam süren hastalar için endikedir 3.Hibrid protezler
Kemik Poröz kaplama Metal
Total Diz Artroplastileri Endikasyonları • Osteoartrit • Romatoid artrit • Osteokondromatozis • Pigmente villonodüler sinovit • Sistemik Lupus Eritematozus • Gut
Tibial bölüm yerine konulmuş Plastik yer tutucu Metal tabla
Patellar implant yerine konulmuş
Kesin kontrendikasyonlar: • Yaygın sepsis veya sistemik enfeksiyon • Cerrahi uygulanacak bölgede aktif enfeksiyon • Stabil ve ağrısız bir artrodez • Nöropatik artropati • Ekstansör mekanizmanın ileri derecede bozukluğu • Rölatif kontrendikasyonlar: • Ciddi osteoporoz • Bozuk fiziksel durum • Belirgin periferik damar hastalığı
Total Diz Artroplasti Komplikasyonları • Enfeksiyon (% 2) • Derin ven trombozu (profilaksi almayanda % 84) • Akciğer embolisi (% 0.5-% 3) • Damar-sinir zedelenmesi (% 0.05) • Kan kaybı, protez çevresinde fraktürler (% 0.6-%1.6) • Yağ embolisi (% 3) • Yara iyileşmesinin gecikmesi • Ekstansör mekanizma sorunları • Artrofibrozis • Artroplasti komponentlerinin yırtılması • Polietilen aşınması • Osteoliz
Total diz artroplastisinde rehabilitasyonun amaçları • İmmobilizasyon sonrası gelişebilecek derin ven trombozu, pulmoner emboli, inaktivasyon atrofisi gibi komplikasyonları önlemek • Fonksiyonel bir eklem hareket açıklığı sağlamak • Diz eklemi stabilitesini sağlayan diz çevresi kaslarını güçlendirmek • Hastanın bağımsız olmasını sağlayarak yaşam kalitesini yükseltmek
Total Diz Artroplastisi Sonrası Rehabilitasyon • Operasyon sonrasında: • Diz eklemi ekstansiyon pozisyonunda immobilize edilir ve bir kompresyon bandajı ile sarılır • Ağrı ve kanamayı azaltmak amacıyla lokal soğuk uygulama yapılabilir • Ameliyat sonrası ilk günden itibaren eklem hareket açıklığı egzersizlerine başlanır
Rehabilitasyon planlanmasında önemli nokta uygulanan protezin cinsidir • Çimentolu protezlerde yürüteç (walker) ile postoperatif birinci günden itibaren tolere edilebildiği oranda yük vermeye izin verilebilir • Çimentosuz ve hibrit protezlerde tam yük vermeye genellikle 6. haftadan sonra başlanır
Operasyon sonrasında, hastanın hospitalizasyon dönemi içinde bazı hedeflere ulaşılmalıdır a. Operasyondan sonraki birinci haftanın sonunda 90° aktif diz fleksiyonu sağlanmalıdır. Eğer bu açı aktif olarak gerçekleştirilemiyorsa, en azından pasif 90° fleksiyon açıklığına ulaşılması hedeflenir b. 0° ekstansiyonu korumak, önceden mevcut ekstansiyon limitasyonu mevcut ise 0° ekstansiyon açısını sağlamak c.Güçlendirici egzersizler ile kuadriseps kontrolü d.Yürüteç veya koltuk değnekleri ile emniyetli bir ambulasyon gerçekleştirmek e.İmmobilizasyon komplikasyonlarını önlemek için en kısa sürede hastanın mobilizasyonunu sağlamak
İlk 4 gün (mümkünse postoperatif 1. günden başlayarak): • İzometrik kuadriseps egzersizleri (setting ve düz bacak kaldırma) • Ayak bileği pompalama egzersizleri • Cerrahın önerdiği, protezin ve hastanın özelliklerine göre belirlenen ayak ucunu yere basma oranında yürüteç ile ambulasyon • Transferler (yataktan iskemleye ve tersi) • Sürekli pasif hareket cihazı ile eklem hareket açıklığı egzersizleri: 0° ekstansiyon ile ilk üç günde en fazla 40° fleksiyon Hasta tolere edebildiği oranda günde 5-10° fleksiyon artışı yapılmalıdır
3-14. Gün: • Aktif asistif ve aktif diz fleksiyonu • Patellar mobilizasyon (insizyonda bir sorun yok ise) 3-6. Hafta: • Önceki egzersizlerin sürdürülmesi • İlk haftada basmalarına izin verilen hastalarda mini-squat/wall slide gibi hafif kapalı kinetik zincir egzersizleri • Transferlerin progresyonu (banyoya transfer)
6. Haftadan sonra: • Önceki egzersizlerin sürdürülmesi • Yürüteç veya çift koltuk değneği ile tolere edilebilen ağırlıkla basma • Basma derecesinin tam ağırlığa kadar progresyonu • Takip eden haftalarda yardımcı cihazsız yürüme eğitimi, çeşitli nedenlerden dolayı bu mümkün olamıyorsa tek bastonla yürüme • Kapalı kinetik zincir egzersizlerinin progresyonu • Egzersiz bisikleti (özellikle obezite, kardiyovasküler, ek kas iskelet sorunu olmayan hastalarda)
Kalça endoprotezleri • Austeen Moore protezi ve varyantları • Thompson protezi • Bipolar protezler olarak sınıflandırılabilir
Bipolar femur protezi uygulanmış hastanın radyografik görünümü
