FEN VE TEKNOLOJİ

1. FEN VE TEKNOLOJİ MADDENİN DEĞİŞİMİ

2. MADDELERİN DEĞİŞİMİ PROJE PLANI • 1-Çalışma planını hazırlama. • 2-Konuyu anlama. • 3-Maddenin değişiminin nasıl olduğunun araştırılması. • 4-Materyallerin tespit edilmesi ve çıkartılması. • 5-Ulaşılan bilgilerin yazılarak bilgisayara aktarılması. • 6-Kaynakçaların belirtilmesi. • 7-Rapor hazırlanması. • 8-Sunum ve teslim. • Ozan Doruk YAVUZ Alpaslan KIZILTAŞ

4. MADDENİN ISI ETKİSİ İLE DEĞİŞİMİ • a)ISINMA-SOĞUMA • 1- Isı enerjisi alan maddenin sıcaklığı artar. • 2-Maddenin sıcaklığının artması ısınma sonucunda gerçekleşir. • 3-Örneğin; Yanmakta olan ocağın üzerinde bulunan çorba ya da yemek bir süre sonra ısınır. • 4-Yiyeceklerin pişmesi ısınma ile gerçekleşir. • 5-Özel karışımlı toprakların pişmesi ile seramik, porselen, kiremit, tuğla… vb. malzemeler yapılır. • 6-Sıcak su ile temizlik iyi sonuçlar verir. • 7-Havanın ısınması ilkbaharda bitkilerin uyanmasına neden olur. • 8-Isınan hava bitkilerin gelişmesine ve tohumların çimlenmesine neden olur. • 9-Demir, cam vb. maddelerin ısınması işlenmesini kolaylaştırır. • 10- Isı enerjisini kaybeden maddeler soğur. • 11- Madde yeterince soğursa donma ve yoğunlaşma olur. • 12-Karayolları soğumanın yol açtığı buzlanma nedeniyle bozulur. • 13-Soğuk havada mikroplar etkinlik göstermez, yaşamaz. • 14- Soğuyan maddeler sertleşir. • 15- Isınma ve soğuma olayları art arta gerçekleştirir ve sütteki mikroplar yok edilir.(Pastörize sütler) • 16-Dondurulmuş besinler uzun süre saklanır. • 17- Uzun süre soğukta kalan canlılar ölebilir. • Havadaki ısınma ve soğuma; • 1- Yağışların

5. 2- Rüzgarların • 3- Toprak oluşumunun • 4-Şimşek ve yıldırımların oluşmasına neden olur. • b)HAL DEĞİŞİMLERİ • 1- Maddeler bir halde diğerine geçebilirler. • 2- Örneğin su sıvıdır. Buzluğa koyduğumuzda Donar ve katılaşır. Isıttığımızda ise gaz halini alır. • 3- İşte bu değişime Hal değişimi denir. • 4 Hal değişimleri Erime, donma, buharlaşma, yoğunlaşma ve süblimleşme şeklinde olur. • 1)Erime ve Donma • 2-Katı haldeki bir madde yeterince ısı alırsa sıvı duruma geçer.Bu olaya erime denir. • 3-Her madde kendine göre bir sıcaklık derecesinde erir. Bu maddelerden bazıları aşağıda verilmiştir. • Madde Erime Sıcaklığı (ºC) • Buz 0 • Civa -39 • Naftalin 79 • Tuz 800 • Demir 1532 • 1- Yeterince soğuyan sıvı maddelerin katı hale geçmesine de Donma (katılaşma) denir. • 2- Donma olayı erimenin tersidir. Bir maddenin erime ve donma sıcaklıkları aynıdır. • 3-Eriyen maddenin hacmi büyür. Donan maddenin hacmi küçülür.

6. 4-Erime ile çözünme olayı çok farklıdır. • 5-Erime ısı etkisi ile gerçekleşir. Çözünme ise katı maddelerin sıvı içinde çok küçük parçacıklar biçiminde dağılmasıdır. • a)Buharlaşma ve Yoğunlaşma (Yoğuşma) • 1- Yeterince ısınan sıvı maddelerin gaz haline geçmesine buharlaşma denir. • 2- Buharlaşma her sıcaklık derecesinde gerçekleşir. Bundan dolayı buharlaşma derecesi yoktur. • 3- Islak maddelerin kuruması; bu maddedeki suyun buharlaşarak uzaklaşması sonucunda olur. • 4- Buharlaşma sırasında gerekli ısıyı veren madde ısı kaybeder; soğur. • 5- Karpuz dilimi bir süre dışarıda bekletilirse yüzeyi soğur. • 6- Suyu sızdıran testiler suyu soğuk tutar. • Bazı etkenler buharlaşmayı hızlandırır. Bunlar; • 1- Sıcaklığın artması • 2- Yüzeyin büyümesi • 3- Basıncın azalması • 4- Havanın rüzgârlı olması • 5- Havanın kuru olması • Doğada Su Döngüsü • 1- Yeryüzündeki sular yerle gök arasında durmadan devam eden bir döngü içindedir. Bunun nedeni suyun halden hale geçmesidir. • 2- Güneşin etkisiyle buharlaşan sular gökyüzünde bulutları oluşturur. Bulutlar çok küçük su damlacıklarından oluşur. • 3- Soğuk bir hava tabakasına rastlayınca ısı kaybettikleri için bulutlardan yoğuşma çoğalır.

7. 4-Yoğuşmayla ağırlaşan su damlacıkları yeryüzüne doğru düşmeye başlar. Buna yağmur denir. • 5- Bazen soğuk hava tabakası buluttaki su damlacıklarını doldurur. Bu durum kar yağmasına neden olur. • 6- Dolu ise yağmur damlalarının daha soğuk bir hava tabakasına rastlayarak donması sonucu oluşur. Yeryüzüne yağışlarla tekrar dönen su yine Güneşin etkisiyle buharlaşarak gökyüzüne yükselir. • 7- Böylece yeryüzündeki su, dengesi sürekli olarak korunmuş olur. • *Gaz maddelerin ısı vererek Sıvı duruma geçmelerine Yoğunlaşma (yoğuşma) denir. • *Kışın odadaki havada bulunan su buharı soğuk cam yüzeyine çarpar ve yoğunlaşır. Bu durumda camda sulanmalar meydana gelir. • *Bulutlar; havadaki su buharının yoğunlaşması sonucu oluşurlar. • * Yoğunlaşan madde ısı verir…..(ÇOK ÖNEMLİ SAKIN UNUTMA) • * Yoğunlaşma olayı; • Suyun doğal döngüsünü • Soğutma devrelerinin çalışmasını • Suyun arıtılarak içme suyu olarak kullanılmasını sağlar.. • 3) Kaynama • *Kaynama; buharlaşmanın hızlı halidir. Buharlaşma olayı sının yüzeyinde gerçekleşir. • * Kaynamakta olan bir sıvının ise her noktasında buharlaşma görülür. • *Her madde belli sıcaklıklarda kaynar. • * Örneğin su 100°C de, Hava -191°C de, Civa 357°C de kaynar.. • * Basıncın artması kaynama hızını arttırır. • * Örneğin; düdüklü tencereler basınçlı olduğundan yemekler daha hızlı pişer.

8. * İstanbul’da hava basıncı Ankara’dan daha yüksek olduğundan; İstanbul’da sıvılar daha yüksek sıcaklıkta kaynar. • * Yabancı maddeler kaynama sıcaklığını arttırır. • * Saf su 100°C de kaynarken; kireçli, şekerli, tuzlu su daha yüksek derecelerde kaynar. • *Çorbanın kaynama sıcaklığı suyunkinden yüksektir. • 4) Bozunma (Bozulma) • * Isı bazı maddelerin yapısında değişikliğe yol açar. • * Isı etkisiyle maddenin yapısında olan bu değişikliğe bozunma(Bozulma)denir. • * Örneğin; pişirilen yiyeceklerin yapısı değişir. Oda sıcaklığında bekletilen bazı yiyecekler kokuşur. • * Isıtılan şeker kömürleşerek bozunur. • * Odun kömürü odunun ısıtılması sonucunda oluşur. • * Kullandığımız kömür, petrol canlı yapılarının milyonlarca yılda bozunmasından oluşur. • Dikkat: Kaynama, Buharlaşma ve erime için maddenin ısı alması gerekir. • Yoğunlaşma olayında ise maddenin ısı vermesi gerekir

11. MADDENİN DEĞİŞİMİ • 1.Maddenin değişimi biçim ya da yapı yönünden gerçekleşebilir.2.Basınç, ısı gibi etkenler maddenin değişimine etkili olabilir.3.Birbiri içine katılan maddelerle farklı özellikte yeni maddeler elde edilebilir.4.Madde işlenerek biçimde değişikliğe uğratılabilir.5.Bu yolla kaşık,gözlük,kalem….vb. eşyalar yapılır. • Maddenin yapıca ve biçimce değişimi 2 yolla olur. • 1)İnsan eli ile2)Doğa olayları ile • İNSANLAR İŞLEYEREK MADDEYİ DEĞİŞTİREBİLİR • 1. Fabrikada işlenen demirden dikenli tel, çivi, tel, iğne, raptiye, ataş… Vb. maddeler yapılır.2.Farklı plastik maddelerin işlenmesi ile poşet, cetvel, sandalye, kova, oyuncak… vb. yapılır.3.Un buğdayın, çimento ise toprağın işlenmesi ile elde edilir.4.Ayakkabı,terlik,kemer,çanta ….vb. maddeler hayvan derilerinin işlenmesi ile elde edilir. • Maddenin işlenmesi biçim değişikliği ile de olabilir. Örneğin;Tahtanın işlenmesi ile dolap, masa, sandalye gibi eşyalar elde edilir. • DOĞA OLAYLARI İLE MADDE DEĞİŞEBİLİR • 1-Rüzgâr, deprem, erozyon… Vb. nedenlerden dolayı doğanın şekli değişir.2-Kayalar; rüzgâr ve erozyon nedeniyle küçük parçalara ayrılır. Zamanla toprak oluşur.3-Yaşlanan ağaçlar böcekler ve yağmur etkisiyle çürür ve kurur.4-Şimşek ve gök gürültüsü havada azotlu bileşikler oluşmasına neden olur.5-Günümüzde kullandığımız kömür; milyonlarca yıl önce bitkilerin toprak içinde kömürleşmesiyle oluşmuştur.6-Petrol; Milyonlarca yıl toprak altında kalan hayvan ve bitki artıklarından oluşmuştur.7-Havayı kirleten maddeler binaları ve heykellerin yüzeyini aşındırır. Su ve hava demirin paslanmasına yol açar.8-Peri bacaları doğanın değişimine en güzel örneklerdendir..Pamukkale de aynı şeklide gösterilebilir.

14. MADDENİN DEĞİŞİMİ PROJE RAPORU • 1-Biz (Ozan Doruk YAVUZ ve Alpaslan KIZILTAŞ)bir araya gelerek proje planı oluşturduk. • 2-Nerelerden araştırma yapacağımıza karar verdik. • 3-İnternetten maddenin değişimi ile ilgili araştırma yaptık ve yazılı hale getirdiğimiz materyalleri inceledik. • 4-Evde buz(katı hal)alıp erittik sıvı hale getirdik. Kaynatarak gaz haline getirdik. • 5-Kaşıkta şekeri eritip bozunmasını gördük.(Ev çök pis koktu.) • 6-Kaynakçamızı oluşturduk. • 7-Yazılı olan malzemeleri çıkarttık. • 8-Resimleri bastık.(Ancak mürekkep bitti, Güzel çıkmadı.) • 9-Raporu hazırladık. Powerpoint hazırladık. • 10-Sunum ve teslim. • Ozan Doruk YAVUZ Alpaslan KIZILTAŞ • 513 510

15. KAYNAKÇA • http://haticeakkoyunlu.wordpress.com/konu-anlatimi/4-sinif-konu-anlatimi/maddenin-degisimi/ • http://www.fenokulu.net/portal/Sayfa.php?Git=KonuKategorileri&Sayfa=KonuBaslikListesi&baslikid=94&KonuID=1201 • http://www.google.com.tr/imgres?imgurl=http://resim.maxihayat.net/maddekavram5.gif&imgrefurl=http://www.maxihayat.net/maxiforum/soru-cevap/113244-maddenin-hal-degisimleri-maddenin-hal-degisimleri-hakkinda-resimli-anlatim.html&h=449&w=643&sz=11&tbnid=Q-JQJpEUyTBK4M:&tbnh=84&tbnw=120&prev=/search%3Fq%3Dmaddelerin%2Bde%25C4%259Fi%25C5%259Fimi%26tbm%3Disch%26tbo%3Du&zoom=1&q=maddelerin+de%C4%9Fi%C5%9Fimi&usg=__B0g_l8OS6XKNb3BErvkL79X5y-g=&docid=ciAf3-9ryB9LiM&hl=tr&sa=X&ei=bWz9UKyhD6mP4gTRooHABQ&sqi=2&ved=0CD8Q9QEwBQ&dur=2553 • http://www.fenokulu.net/portal/Sayfa.php?Git=KonuKategorileri&Sayfa=KonuBaslikListesi&baslikid=94&KonuID=1202 • Evimizdeki eşyalar, Bilim Çocuk, aile büyükleri.