بسمه تعالي

1. بسمه تعالي جایگاه واحد تجاری راهبردی در شرکت‌های هلدینگ دکتر حسین رحمان‌سرشت پروفسور مدیریت استراتژیک دانشگاه علامه طباطبایی دکتر رسول ابراهيمي باران استادیار گروه مهندسی صنایع و مدیر بخش مهندسی دانشگاه پیام نور قزوین مشاور تحلیل استراتژیک مدیرعامل شرکت واگن پارس

2. روند شکل‌گیری ضرورت‌های محیطی شکل‌گیری نیازهای توسعه‌ای جنبه‌ی ساختاری چندلر 1850 الی 1920 جنبه‌ی محتوایی

3. روند شکل‌گیری ایجاد زمینه برای انجام کارآمد عملیات روزانه واحدها ساختار سلامت و بقای حیات سازمان در بلندمدت ساختاری غیرمتمرکز برای انجام امور تولیدی و خدماتی روزانه (واحدهای تجاری راهبردی) یک اداره‌ی مرکزی با واحدهای وظیفه‌ای برای پیگیری برنامه‌های آتی سازمان (ستاد یا سازمان مرکزی) یک دلیل موفقیت: مدیرانِ مسئولِ برنامه‌های دوربرد و ارزیابی امور را کاملاً از عملیات عادی روزانه دور نگه می‌دارد

4. روند شکل‌گیری مثبت آگاهانه و فعالانه بازارهای جدیدی را کشف و عرضه‌ی محصولات جدید راهبرد (واکنش به تحولات محیطی) تدافعی ادغام با بنگاه‌های رشته‌های مشابه توسعه مشکلات اداره امور و منضبط کردن فعالیت‌های تخصصی ایجاد سازمان متمرکز

5. روند شکل‌گیری مطالعات چندلر دوپونت استاندارد اویل جنرال موتورز سییرزروباک البته این سازمان‌ها گرچه تحت فشارها و خواسته‌های مشابهی قرار داشتند ولیکن در واکنش به شرایط محیطی فرایندهای متمایز خاص خود را دنبال کرده‌اند

6. روند شکل‌گیری دوپونت مطالعات چندلر تقسیم ساختار متمرکز خود به واحدهای مستقل (وترا) اتخاذ ساختاری غیرمتمرکز با ستاد مرکزی و با اعمال حداقل کنترل توسط ستاد مرکزی وارد قرن بیستم شد

7. روند شکل‌گیری جنرال موتورز مطالعات چندلر امکان راهبرد تولید انبوه سازمان‌دهی نامتمرکز واحدهای عملیاتی بدون سازمان مرکزی قوی ابتدا اما در سال 1920 و به دلیل نبود یک سیستم کنترل که این شرکت را با بحران مواجه کرد ناچار شد یک اداره‌ی مرکزی تاسیس کند و با ایجاد ساختار صف و ستاد، به واحدهای مختلف تولیدی هر یک از محصولات خاص اجازه‌ی داد تا در مورد نحوه‌ی استفاده‌ی مؤثر از منابع و گردش فرایند تولید تصمیم‌گیری و اقدامات مناسب انجام دهند. سپس

8. روند شکل‌گیری استاندارد اویل مطالعات چندلر نسبتاً غیر متمرکز نیمه فدرال ابتدا ولی چارچوب ارتباطات، مسئولیت‌ها و اختیارات میان واحدها به روشنی تبیین نشد. در نتیجه این شرکت نیز در دهه‌ی 1920 با بحران موجودی انبارها و اضافه تولید مواجه شد. اولین گام: یک سازمان مرکزی تاسیس کرد تا تخصیص منابع و هماهنگی امور را بر عهده گیرد. گام دوم: نوعی ساختار غیرمتمرکز با واحدهای تخصصی ایجاد کرد. سپس

9. روند شکل‌گیری سییرزروباک مطالعات چندلر ساختار متمرکز تخصصی توسعه‌ی عمودی ابتدا اما رشد مداوم سازمان موجب شد تا ساختار خود را در قالب واحدهای منطقه‌ای غیرمتمرکز، سازمان داده و روابط بین واحدهای عملیاتی و تخصصی خود را به طور دقیق مشخص سازد سپس

10. تعریف واحد تجاری راهبردی اهمیت تعریف SBU تعریف واحدهای تجاری راهبردی سبب شکل‌گیری ادراک مدیران ارشد هلدینگ و واحدهای تجاری راهبردی از بازار می‌شود 1 این تعریف سبب تفکیک وظیفه‌ی اصلی مدیران ارشد هلدینگ و تمرکز آن‌ها بر ملاحظات تخصیص منبع و امور اجرایی خود می‌شود 2 هامرمش تعریف این واحدها سبب حساس نمودن مدیران ارشد هلدینگ در مقابل تغییرات بازار، رقابت و فن‌آوری می‌شود 3

11. تعریف واحد تجاری راهبردی گروه مشتریان (بازار) بازار آبل محصول محصول فن‌آوری بازار بازار آنسف گولد و کمپل فن‌آوری محصول جفرافیا جفرافیا

12. تعریف واحد تجاری راهبردی نکته‌ی مهم یک نکته‌ی کلیدی را باید در شکل‌گیری وترا در نظر داشت و آن مزیت رقابتی است که وترا باید دارا باشد و از آن برای کسب سود از بازار به بهترین نحو استفاده کند هندرسون

13. تعریف واحد تجاری راهبردی مدیران به راحتی می‌توانند بگویند که در چه داد و ستدی فعال هستند از نظر آبل اما تعداد بسیار معدودی از آن‌ها می‌دانند چگونه مشکلاتشان را فرموله کنند تا از لحاظ سهمیه‌بندی یا بخش‌بندی بازار نسبت به ارایه‌ی زنجیره‌ی گسترده‌ی تولیدات، معقول به نظر آید.

14. تعریف واحد تجاری راهبردی تعریف سلسله‌مراتبی مشکل: وابسته بودن این تعاریف به ساختار سازمانی و راهی که سازمان مادر برای محدوده‌ی تقسیماتش اتخاذ می‌کند Corporate آبل SBU راه حل: وابستگی به منابع Firm Function

15. تعریف واحد تجاری راهبردی آبل تعریف سلسله‌مراتبی Corporate وابستگی به منابع فروش کم (بازارها متفاوت/ استقلال مالی) SBU وابستگی به منابع متوسط/ تفاوت بیشتر (شرکت الف/ شرکت ب) Firm وابستگی به منابع مشابه زیاد (کارخانه/ واحد تولید) Function

16. تعریف واحد تجاری راهبردی دیدگاه مبتنی بر منابع به شرايطي كه سازمان‌ها (هلدینگ‌ها) نسبت به ايجاد، نگهداري و استفاده كاراتر توانمندی‌ها متعهد می‌شوند اهمیت قایل است نکته اصلی این دیدگاه که چگونه توانمندی‌های سازمان، موقعیت رقابتی و عملکرد آن را توسعه داده و تحت تاثیر قرار می‌دهد یک نکته‌ی کلیدی را باید در شکل‌گیری وترا در نظر داشت و آن مزیت رقابتی است که وترا باید دارا باشد و از آن برای کسب سود از بازار به بهترین نحو استفاده کند هندرسون

17. تعریف واحد تجاری راهبردی دیدگاه صنعت • این دیدگاه نگاهی از بیرون شرکت به درون آن دارد تا بتواند با توجه به شرایط صنعت به گونه‌ای فعالیت‌های خود را ترکیب نماید تا موقعیت مناسبی در صنعت کسب نماید. یا به عبارت دیگر، با چنین ترکیبی بتواند از فرصت‌های صنعت بهره جسته و از تهدید‌های آن خود را برحذر نماید. محیط سازمان

18. تعریف واحد تجاری راهبردی دیدگاه مبتنی بر منابع • RBV شركت به عنوان مجموعه‌ای منحصر به فرد از دارايي‌ها و منابعی مي‌نگرند كه اگر با روش‌هاي متمايزي به كار گرفته شوند مزيت رقابتي ايجاد می‌کنند. • بر اساس این ديدگاه، شركت‌ها شديداً از نظر منابع و توانمندی‌ها ناهمگن‌اند و لذا در اغلب موارد فعاليت‌هاي يكساني را با هزينــه و كارايي توليد متفاوت انجام مي‌دهند. • اين رويكرد تأكيد خاصي را براي توسعه توانمندی‌هايی (مديريتي، سازماني، وظيفه‌اي و تكنولوژي) دارد كه تقليدشوندگي آن‌ها مشكل است دارد. • این دیدگاه نگاهی از درون شرکت به بیرون دارد و سعی دارد با توجه به سطح توانمندی‌های • خود و بازار واسطه، مرز خود را به گونه‌ای • تعیین کند تا توانمندی بازار را • به نفع خود اهرمی نماید. محیط سازمان

19. تعریف واحد تجاری راهبردی • از دیدگاه اقتصاددانان خرد، منابع و توانمندی‌هاعوامل تولید محسوب می‌شوند و لذا دارای کشش عرضه هستند. • از دیدگاه نظریه‌پردازان RBV به علت وجود وابستگی زمانی، ابهام عاملی، و پیچیدگی اجتماعیحداقل برخی عوامل تولید می‌توانند دارای کشش عرضه نباشند. • عدم وجود کشش عرضه منبعی برای مزیت رقابتی پایدار است. قیمت مقدار در بازار تقاضا یک نکته‌ی کلیدی را باید در شکل‌گیری وترا در نظر داشت و آن مزیت رقابتی است که وترا باید دارا باشد و از آن برای کسب سود از بازار به بهترین نحو استفاده کند هندرسون

20. تعریف واحد تجاری راهبردی • نمایی از سلسله مراتب منابع، قابلیت، توانمندی و توانمندی محوری: • Resources • Capability • Competency • Core Competency Company or Firm Corporate Company Level Core Competency Corporate Level SBU Level Competency Functional Level Capability Functional Level Resources

21. تعریف واحد تجاری راهبردی • با توجه به شکل، سه نکته قابل ذکر است (رحمان‌سرشت، 1383): • هر سطح در سلسله‌مراتب نتیجه‌ی ترکیب عناصر سطح پایین‌تر است. • هر سطح در سلسله‌مراتب نسبت به سطح پایین‌تر، سطح بالاتری از ارزش افزوده را برای شرکت به وجود می‌آورد. • منابع، ارزش اندکی را بر دارایی‌ها می‌افزایند. • خدمات منتج از منابع، تابعی هستند از روشی که آن منابع مورد استفاده قرار می‌گیرند، یعنی اگر دقیقاً همان منابع برای مقاصد دیگر استفاده شوند یا به شیوه‌ای دیگر و در ترکیبی با انواع مختلف یا مقادیر مختلفِ منابع دیگر، خدمت یا خدمات دیگری حاصل می‌شود.

22. تعریف واحد تجاری راهبردی • لذا منابع در داخل شرکت همگن نبوده و تدارک کننده‌ی خدمات، دارای توانایی‌های منحصر به فردی هستند. این منابع سرچشمه‌ی سود اقتصادی بوده و می‌توانند به عنوان یک بسته محسوب شوند. • هر شرکتی دارای مجموعه‌ای از منابع است اما هر شرکت، منابع‌اش را به بهترین وجه به کار نمی‌گیرد. • قابلیت‌ها به توانایی شرکت در بهره‌برداری از منابع‌اش بستگی دارد. • قابلیت‌ها، تجمیع منابع در سطح وظیفه‌ای است مانند قابلیت‌های (MIS)، قابلیت‌های بازاریابی، قابلیت‌های R&D، و قابلیت‌های تولید.

23. تعریف واحد تجاری راهبردی دیدگاه پراهالد و همل • توانمندی‌های محوری در بالاترین سطح سلسله‌مراتب قرار دارد و مرز بین واحدهای مستقل استراتژیک هستند. آن‌ها از تعامل توانمندی‌های واحدهای مستقل استراتژیک منتج می‌شوند. • توانمندی محوری، مجموعه‌ای از توانمندی‌هاست که در شرکت پراکنده‌اند. • توانمندهای محوری فعالیت‌های هستند که مزیت رقابتی بلند مدتی را فراهم می‌کنند و باید به شدت کنترل و محافظت شوند. با توجه به این دیدگاه تمرکز سازمان مادر باید بر توانمندی‌های واحدهای تجاری راهبردی و نحوه‌ی ادغام آن‌ها به صورت توانمندی‌های محوری باشد و لذا نوعی رابطه‌ی مادرانه در جهت تقویت توانمندی‌ها را دیکته می‌کند

24. تعریف واحد تجاری راهبردی میکروپروسسور سونی و کاسیو: توانمندی محوری مینیاتوری کردن دانش مینیاتوری کردن ساخت جعبه‌های بسیار ظریف علم مواد سیتی کرپ سیستم عاملی که بتواند 24 ساعته در بازار خدمات مالی جهان حضور داشته باشد هوندا موتور و نیروی محرکه: خودرو، ماشین چمن‌زنی، مولد برق کانن عدسه‌ها، تصویرسازی، کنترل میکروپروسسور: فتوکپی، پرینتر لیزری، اسکنر محصول نهایی: 5 درصد پرینتر محصول محوری: موتور پرینتر؛ 84 درصد بازار جهان هدف توانمندی محوری: رهبری بازار محصول نهایی: درصد بسیار کمی ویدیو محصول محوری: 45 درصد قطعات اصلی ویدیو جهان ماتسوشیتا

25. تعریف واحد تجاری راهبردی دیدگاه کویین و هیلمر ادغام عمودی ادغام‌زدایی عمودی استراتژی توانمندی محوری استراتژی برون‌سپاری کنترل یا تسلط بر مهارت‌ها و منابع در سطحی بسیار فراتر ار دو استراتژی

26. رابطه‌ی وترا و ستاد مرکزی چنان چه واحد وترا خود بخشی از یک شرکت بزرگ (هلدینگ) باشد راهبردهای در نظر گرفته برای آن نباید به طور کامل مستقل از راهبردهای بخش‌های دیگر شرکت (هلدینگ) باشد زیرا این امر منجر به هرج و مرج سازمانی می‌شود. شیوه‌ی مناسب آن است که راهبرد وترا در چارچوب راهبرد کل سازمان باشد. بوزل و گیل رابطه‌ی عمده‌ی بین سازمان ستادی و واحدهای تجاری راهبردی در زمان طراحی ساختار و تعیین جهت حرکت (استراتژی) هلدینگ است. این رابطه، همان همسویی و انطباق وتراها با نیروی محرکه‌ی سازمان مادر (برای مثال، فن‌آوری، تنوع محصول و امثالهم) است. تری‌گو و زیمرمن ممکن است در هنگام تعیین نیروی محرکه‌ی سازمان متوجه شویم که وتراهای موجود با برخی از محصولات و یا بازارهای خاص، با اهداف و مقاصد راهبردی که برای سازمان مادر تعیین شده انطباق ندارند.

27. رابطه‌ی وترا و ستاد مرکزی راهبرد هلدینگ، اساس رابطه‌ی بین واحد تجاری راهبردی و هلدینگ است. این راهبرد هلدینگ واحد تجاری ارهبردی را با سه گروه تصمیمات متأثر می‌سازد: آبل راهبرد هلدینگ، تعریف واحد تجاری راهبردی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. راهبرد هلدینگ، مربوط به هدف‌هایی می‌شود که بازار و مسایل مالی را در برمی‌گیرد. راهبرد هلدینگ، برای واحد تجاری راهبردی، راهبرد عملکردی دیکته می‌کند.

28. رابطه‌ی وترا و ستاد مرکزی هامرمش با ارایه‌ی مارتریسی که به ماتریس جنرال الکتریک معروف شده نحوه‌ی ارتباط بین سازمان مادر و وترا را از جنبه‌ی تخصیص منابع و انتخاب راهبرد رقابتی (پس از مشخص شدن موقعیت در ماتریس) ارایه کرده است. هامرمش سه دسته‌ی سه‌تایی برای هر دسته به طور کلی یک راهبرد مناسب به صورت حکم راهبردی شامل ایجاد، نگهداری و برداشت ارایه می‌دهد هامرمش با این روش بیشتر مشکلات به وجود آمده برای مدیران ارشد در بودجه‌بندی سرمایه‌ای و رنج‌هایی که آن‌ها در این خصوص می‌کشیدند را بر طرف کرد رابطه‌ی سازمان مادر با وترا دارای الگوی رابطه‌ی پدرانه خواهد بود و نه مادرانه به عملیات توجه نمی‌شود

29. جمع‌بندی تعریف واحد تجاری راهبردی از دیدگاه‌های زیر ارایه شد: خیل ادبیات موضوع به ارث رسیده از شرکت‌های ساده بازار-محصول آبل بازار-محصول-فن‌آوری گولد و کمپل بازار-محصول-جغرافیایی آنسف بازار- فن‌آوری-جغرافیایی پاراهالد و همل توانمندی‌ها

30. با تشکر از میهمانان گرامی