Dolu Savaklar

1. Dolu Savaklar • Dolu savaklar birleşik sistemde şehir dışı ana kanalının çapını küçültmek için veya arıtma tesisleri ile terfi merkezlerinin yükünü azaltmak için teşkil edilir.

2. Dolu Savaklar • Birleşik sistem ana kanalında atık su yağmur suyu karışımı akarken, belirli bir tabakalaşmanın meydana geldiği ve üst kısımdaki suların daha temiz olduğu kabul edilerek üstteki sular, teşkil edilen bir dolu savakla alınır ve yakındaki bir yüzey suyuna verilir.

3. Dolu Savaklar • Yüzey suyuna verilecek kısım, yüzey suyunun debisine ve kirletici özümleme kapasitesine bağlı olarak seçilen m seyreltme oranı kullanılarak Qs = (1+m).Qk ile hesaplanır. • Qk: atıksu debisine eşit olan kurak hava debisi • m: 4 ila 9 arasında değişen seyreltme oranı • Qs: savaklanacak miktar

4. Qs = Q – Qt • Qs: savaklanan debi • Q: Birleşik sistem kanal debisi • Qt: Arıtma tesisine giden debi • Yağmursuz zamanlarda Qs=0 olacağından, Qt = Q olur.

6. Değişik şekillerde teşkil edilen dolu savakların hesabı, serbest naplı (savağın üst kısmına nap denir) ve batmış savak olarak 2 şekilde hesaplanır.

7. Serbest naplı savaklarda: Qs = 1,8.b.h1.h11/2 • Batmış savaklarda: Qs = 2.b.h1.(h1-h2)1/2 b:dolu savak genişliği (m)

8. Yağmur suyu dolu savaklarının hesabında savak yükü, savaktan önceki su kotuyla savaktan sonraki kanaldaki su kotu arasındaki fark yardımıyla hesaplanır. Şayet bu kot farkı 30 cm den büyük ise, h1= (hk1-hk2)/2 + 15 Kot farkı 30 cm den küçük ise, h1 = hk1-hk2 olur.

9. Burada (kanal taban kotları yaklaşık eşit kabul edilerek) hk1 savaktan önceki kanaldaki su derinliğini, hk2 savaktan sonraki kanaldaki su derinliğini ve h1 savak yükünü göstermektedir.

10. Bu durumda, savak sırt kotu, savaktan sonraki ana kanalın yağışlı havalardaki su kotuna eşit olur. • Savağın batmışlık durumu, sağanak kanalının eğimine bağlıdır. Sağanak kanalına döküleceği yüzey suyundaki maksimum su seviyesine göre eğim verilir.

11. ATIKSU POMPALARI • Atık su kanal şebekeleri, cazibe ile su taşıyan serbest yüzeyli tesisler olduklarından, devamlı alçalan belirli bir eğimde döşenmeleri gerekir. • Topoğrafik yapısı müsait olmayan yerleşim merkezlerinde bu durum, kanalların ekonomik olmayacak biçimde derinde döşenmesini gerektirebilir. • Bu durumdaki güzergahlarda atıksular, pompalarla yükseltilir.

12. Bazı durumlarda ise, meskun bölgenin çukur bir kesiminde atıksuların ana toplayıcı kanala verilmesi terfiyi gerektirebilir. • Ayrıca şehir dışı ana kanallarında atıksuların arıtma tesisine iletilebilmesi için atıksu pompa istasyonları teşkil edilir.

13. Küçük debili kanallardaki atıksuların veya bina bloklarındaki atıksuların daha yukarıdaki kanallara verilmesi halinde baca içerisinde teşkil edilen ve yüzgeçli şalteri bulunan küçük tulumbalar kullanılır. • Ana kanallar üzerinde büyük terfi merkezleri teşkil edilir.

15. Pompa tesislerinin planlanabilmesi için, pompaların emme çukuruna gelen debilerin miktarı ve bunların zamanla değişiminin bilinmesi gerekir. Projelendirme debisi: • Maksimum kurak hava debisi ve maksimum yağışlı hava debisine • Dolu savakların mevcudiyeti ve yerine • Mevcut yönetmelik ve şartnamelere bağlıdır.

16. Birleşik sistem kanallarındaki atıksu pompa istasyonları, • Atıksuları yükselten pompalar • Şiddetli yağmurlardan sonra yağış sularını terfi eden pompalar olmak üzere iki grupta incelenebilir.

17. Genel olarak pompalar emme çukurunun bitişiğindeki bölmede düşey eksenli olarak inşa edilir.Her bir pompanın ayrı emme ünitesi mevcuttur. • Tulumbaların paralel çalışması halinde tek bir basma borusunu beslerler. • Emme çukurları aynı zamanda gelen su miktarı ile tulumbaların bastığı su miktarı arasındaki dengeyi sağlar.

18. Pompaların giriş ve çıkışboşluklarındaki su hızları normal olarak 3-4,5 m/sn arasında değişir. • Tulumbaların basma borusunda, maksimum terfi debisini geçmesi halinde arzu edilen su hızı, 1,8-2,5 m/sn arasında değişir. • Basma borusu, geri tepme klapesi ve kapatma vanası ile teçhiz edilir.

19. Emme borusunda su hızı, 1,20-2 m/sn arasında seçilir. Emme çukuruna gelen debi zamanla değişken olduğundan, atık su pompaları belirli aralıklarla çalışır. Tulumbaların devreye girdiği ve devreden çıktığı seviyeler arasındaki tesirli emme çukuru hacmi; Ve = T.Q/4 ifadesi ile hesaplanır.

20. Burada Ve: etkili emme çukuru hacmini (m3) • Q: tulumba kapasitesini (m3/dak) veya birinci tulumba çalışırken, ikinci tulumbanın devreye geçmesi için debideki artışı (gelen suyun debisini) • T: tulumbaların ard arda devreye girmesi arasındaki zamanı (şalt periyodu) gösterir.

21. Tek bir tulumbanın işletilmesi sırasında minimum zaman periyodu, gelen debinin pompa kapasitesinin tam yarısına eşit olması halinde meydana gelir. • Bu şartlar altında tulumbaların durma süreleri tam olarak çalışma sürelerine eşittir

22. Gelen debinin daha büyük olması halinde tulumbaların çalışma süresi, durma sürelerine nazaran daha büyük olacaktır. • Büyük tulumbalarda T değeri, 20 dakikadan daha küçük olmamalıdır. • Küçük tesislerde bu değer, 10 dk. ya kadar azaltılabilirse de 15 dk olması tavsiye edilir.

23. Atık su pompa istasyonlarında koku probleminin meydana gelmemesi için T değerinin 30 dk dan büyük olmaması gerekmektedir. • Ancak bu değer, bölgenin iklim şartlarına ve terfi tesisinden önceki akış süresine bağlıdır.

24. Atıksu tulumba tesişleri, genel olarak herbiri aynı büyüklükte olmak üzere üç üniteden meydana gelir. • Tulumbalardan biri normal akım şartlarında çalışır. • Maksimum akış sırasında ikinci tulumba devreye girer. • Üçüncü tulumba ise yedek olarak muhafaza edilir.

25. Tulumbaların devreye girmesi ve devreden çıkması otomatik olarak ayarlanır. Emme çukurunda maks. ve min. Su seviyeleri arasında en az 90 cm lik bir farkın olması istenir. Maksimum seviye, gelen kanal çapının 0,8 katından ızgara ve öğütücüdeki yük kayıpları kadar daha aşağıdadır (tulumba girişine ızgara ve bazen de öğütücü konur). Yüksek su seviyesi alarm tertibatı bu seviyenin 15 cm üzerindedir.

26. Emme çukurundaki minimum seviye, en büyük tulumba gövdesinin üst sınırında olmalıdır. • Minimum seviye alarmı, tulumba gövdesinden en az 30 cm aşağıda, fakat emme borusunun da üzerinde olmalıdır.