SPEDYCJA – wykład 1 dla 4 roku TiL niestacjonarne

1. SPEDYCJA– wykład 1dla 4 roku TiL niestacjonarne dr Adam Salomon dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

2. SpedycjaPodstawowy podręcznikdo ćwiczeń i wykładów. • A. Salomon, Spedycja - teoria, przykłady, ćwiczenia, Wyd. AM, Gdynia 2011. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

3. SPEDYCJAprogram wykładu 1. • Istota działalności spedycyjnej: Podstawowe pojęcia związane ze spedycją.Ceny za usługi spedycyjne i taryfy spedycyjne. Funkcje spedytora. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

4. Szersza i węższa definicja spedycji • W szerszym znaczeniuspedycja obejmuje wykonanie wszelkich czynności składających się na zorganizowanie transportu i przesłanie ładunku z wyłączeniem samego przewozu. • W węższym znaczeniu spedycja obejmuje wykonywanie tylko takich czynności, które mają charakter organizacyjno-doradczy lub organizacyjno-prawny (tzn. takich czynności, które nie polegają na fizyczno-technicznej manipulacji przesyłanym ładunkiem). dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

5. Spedycja – wprowadzenie • Spedycja – to działalność polegająca na organizowaniu przewozu towaru. • Do wyodrębnienia działalności spedycyjnej, w ramach działającego systemu transportowego przyczyniły się dwie przesłanki: • handlowa – sprowadzająca się do efektu rozdzielenia się praw własności towaru od podjęcia się wykonawstwa usługi jego dystrybucji; • czynnościowa – doprowadzająca do powstania funkcji przewoźnika, reprezentującego struktury podażowe rynku usług transportowych, oraz funkcji zamawiającego usługę przewozu, który reprezentuje struktury popytowe rynku usług spedycyjnych. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

6. Spedytor – wprowadzenie • Spedytorem jest osoba prawna lub fizyczna (przedsiębiorca), której celem działania jest organizowanie przewozu ładunków. • Spedytor za odpowiednią opłatą świadczy usługi spedycyjne na rzecz osób prawnych lub fizycznych, względnie na potrzeby własne. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

7. Spedytor – cd. • Spedytorem organizuje przewóz, wystawia dokumenty spedycyjne (listy przewozowe w zależności od użytego do transportu towaru środka transportowego, np. CMR/list przewozowy – transport samochodowy; COTIF/SMGS – transport kolejowy; morski list przewozowy; lotniczy list przewozowy). • W znaczeniu potocznym mianem spedytora określa się przedsiębiorstwa spedycyjne. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

8. Spedycja • Spedycją jest każda działalność gospodarcza polegająca na organizowaniu przewozu ładunków na zlecenie osoby prawnej lub fizycznej i na wykonaniu niezbędnej grupy czynności dodatkowych, wynikających ze specyfiki zlecenia. • Na otwartym rynku transportowym, na którym panuje konkurencja doskonała, wyjściowym podziałem spedycji staje się klasyfikacja według dostępności do jej nabycia. • Spedycja obok transportu i logistyki jest jednym z elementów branży TSL (transport-spedycja-logistyka). dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

9. Historia spedycji (1) • Za początek spedycji uznaje się XV wiek. • Czynnikami, które wywarły bezpośredni wpływ były prawo składu oraz przymus drożny. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

10. Historia spedycji (prawo składu) • Prawo składu (łac. ius stapulae) – obowiązek, stawiany kupcom przejeżdżającym przez miasto, zatrzymania się w nim na pewien okres i wystawienia na sprzedaż przewożonych towarów. Stosowane było od XIII w. do XVIII w. • Rodzaje prawa składu: • bezwzględne prawo składu – obowiązek sprzedania wszystkich towarów bez ograniczenia czasu; • względne prawo składu – obowiązek wystawienia towarów i ich sprzedaży przez pewien określony czas (np. na 14 dni). Po jego upływie i opłaceniu ustalonych ceł towar można było transportować dalej; • częściowe prawo składu – obowiązek sprzedania części towarów (towarów pewnego rodzaju). dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

11. Historia spedycji (przymus drożny) • Przymus drożny – istniejący w średniowieczu obowiązek poruszania się kupców po ściśle określonych trasach. • Istniejąca gęsta sieć komór celnych umożliwiała maksymalne "wykorzystanie" przejazdu kupca przez pobranie ceł i myt. Link historyczny: tekst źródłowy 10. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

12. Historia spedycji (2) • Prawo składu i przymus drożny nakazywały składować towary we wszystkich miastach na drodze kupca objętych przymusem drogowym. • Długie przestoje w przejazdach przysparzały strat kupcom. • Wykształcił się wtedy tzw. pozorny nabywca. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

13. Historia spedycji (pozorny nabywca) • Pozorny nabywca składał oświadczenie o nabyciu towaru, który jednak pozostawał w posiadaniu pierwotnego właściciela. • Pozorny nabywca wysyłał towar we własnym imieniu, jednak na cudzy koszt i w miejsce wskazane przez pierwotnego właściciela. • Ponadto do zadań „pozornego nabywcy” należało pośrednictwo fachowe w gestii wyboru drogi, środka transportu, przygotowania transportu, składowania czy konwojowania. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

14. Historia spedycji (3) • Dalszy rozwój spedycji nastąpił wraz z pojawieniem się maszyny parowej w XIX wieku. • Kupcy, którzy nie byli rozeznani w zastosowaniach i liniach nowego środka transportu zaczęli korzystać z wyspecjalizowanych firm, które świadczyły usługi polegające na planowaniu przewozów. • W ciągu kilku dziesięcioleci następował dalszy rozwój techniczny transportu oraz praw taryfowych i handlowych. • Wymusiło to powstanie firm świadczących kompleksowe usługi tj. planowania przewozów, pośrednictwa handlowego, wypełniania dokumentów itp. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

15. Spedytor – realizator kontraktu • Bezpośrednio po zawarciu i uprawomocnieniu się kontraktu handlowego, strona posiadająca gestię transportową przystępuje do zorganizowania przemieszczenia towaru od dostawcy do odbiorcy (przez port morski) albo poprzez zorganizowanie transportu własnych ładunków we własnym zakresie (spedycja własna), albo poprzez skorzystanie z usług podmiotu wyspecjalizowanego w dziedzinie organizacji transportu, tj. spedytora. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

16. Spedytor – pośrednik • Spedytor, zajmujący się organizacją przemieszczania ładunków między nadawcą a odbiorcą, podejmuje się funkcji pośrednika pomiędzy zleceniodawcą dysponującym towarem a przewoźnikiem (i innymi przedsiębiorstwami i instytucjami) po to, aby dany towar, zgodnie z życzeniem i w interesie zleceniodawcy, został dostarczony do miejsca przeznaczenia. • Spedytor występuje więc wobec zleceniodawcy dysponującego towarem w roli usługodawcy, oferując swój potencjał organizacyjny dla sprawnegozorganizowania procesu transportu ładunku. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

17. Proces spedycyjny • Proces spedycyjny, to uporządkowany ciąg czynności mających na celu zorganizowanie i zapewnienie dostawy towaru od producenta do ostatecznego odbiorcy. • Proces spedycyjny rozpoczyna się wysłaniem (otrzymaniem) zlecenia spedycyjnego, a kończy rozliczeniem danej operacji. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

18. przedmiot przewozu (ładunek) rodzaj, ilość, wymiary, właściwości warunki, na jakich został zawarty kontrakt gestia transportowa sposób i droga przewozu oraz gałąź transportu wymogi stron kontraktu dotyczące czasu i szybkości dostawy, kosztów przewozu, niezbędnych dokumentów, itp. liczba podmiotów zaangażowanych w proces spedycyjny i zakres świadczonych przez nich usług Elementy procesu spedycyjnego dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

19. bezpieczeństwo zintegrowanie techniczno- technologiczne i organizacyjne koordynacja wewnętrzna kompletność krótki czas trwania pewność terminowość elastyczność Cechy idealnego procesu spedycyjnego dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

20. kryterium: sfera działania, czyli rodzaj i zasięg działalności usługowej wewnątrzkrajowa międzynarodowa Podziały spedycji (1) dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

21. kryterium: główna gałąź transportu zastosowana do przesłania ładunków portowo-morska żeglugi śródlądowej kolejowa lotnicza samochodowa Podziały spedycji (2) dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

22. kryterium: miejsce siedziby spedytora (lub miejsce wykonywania czynności spedycyjnych) portowa graniczna dworcowa Podziały spedycji (3) dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

23. Podziały spedycji (4) kryterium: faza procesu transportowego nadania odbioru dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

24. Podziały spedycji (5) kryterium: wzajemny stosunek spedytorów współdziałających w procesie spedycyjnym spedytor główny spedytor pośredni spedytor zastępczy dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

25. Podziały spedycji (6) kryterium: złożoność procesu spedycyjnego spedycja gałęziowa spedycja intermodalna (multimodalna) dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

26. Podziały spedycji (7) kryterium: dostępność do nabycia usługi spedycyjnej spedycja będąca usługą materialną spedycja będąca świadczeniem nieodpłatnym („spedycja własna”) dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

27. Rodzaje spedytorów • Zależnie od miejsca działania lub rodzaju działalności rozróżnia się różnych spedytorów. Są to: • Spedytor międzynarodowy. • Spedytor portowo-morski. • Spedytor graniczny. • Spedytor celny. • Spedytor wysyłkowy. • Spedytor główny. • Spedytor pośredni. • Spedytor zastępczy. • Spedytor odbiorczy. • Spedytor borderowy. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

28. Spedytor międzynarodowy • Zajmuje się spedycją międzynarodową, polegającą na świadczeniu usług dla przesyłek handlu zagranicznego danego kraju. • Spedytor międzynarodowy podejmuje się w eksporcie przesłania rzeczy do miejsca przeznaczenia za granicą, a w imporcie, podejmuje się odbioru i dostarczania przesyłek z zagranicy. • Za granicą działa on poprzez swoje oddziały i filie lub przy pomocy korespondentów, którym zleca przeprowadzenie czynności spedycyjnych. • Spedytor międzynarodowy musi znać przepisy transportowe i celne w innych krajach, orientować się w ich taryfach żeglugowych i celnych oraz potrafić przesłać towar tranzytem przez kilka krajów w sposób możliwie najtańszy. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

29. Spedytor portowo-morski • Jest to spedytor działający w porcie morskim i zajmujący się spedycją portowo-morską. • Zajmuje się on oddawaniem przesyłek do transportu morskiego lub odbiorem ładunków ze statków, albo ze składów portowych oraz wysyłką ich do zaplecza. • Większe przedsiębiorstwa spedycyjne mają swoje siedziby przeważnie w dużych portach morskich, gdzie koncentruje się obrót towarowy w handlu drogą morską, wymagający usług spedycyjnych. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

30. Spedytor graniczny • Działa on w miejscowości granicznej – stacji granicznej lub porcie morskim – gdzie znajduje się graniczny urząd celny dokonujący odpraw celnych towarów przechodzących przez granicę. • Spedytor graniczny działa przeważnie jako agent celny oraz zajmuje się innymi czynnościami jak np. przeładunek, przepakowanie lub sortowanie towarów. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

31. Spedytor celny • Działa w charakterze agenta celnego upoważnionego do zgłaszania towarów do odprawy celnej. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

32. Spedytor wysyłkowy • Działa w miejscu wysyłki (załadowania), czyli oddania towaru do transportu. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

33. Spedytor główny • Otrzymuje zlecenie spedycyjne bezpośrednio od dysponującego towarem – może posłużyć się innymi spedytorami: pośrednim lub zastępczym. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

34. Spedytor pośredni • Otrzymuje zlecenie od spedytora głównego, który zlecając mu określone czynności działa we własnym imieniu, lecz na rachunek swego zleceniodawcy. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

35. Spedytor zastępczy • Spedytor główny wyręcza się nim działając we własnym imieniu i na własny rachunek, a koszty usług spedytora zastępczego wliczone są w stawkę spedycyjną ustaloną pomiędzy spedytorem głównym a zleceniodawcą. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

36. Spedytor odbiorczy i borderowy • Spedytor odbiorczy działa w miejscu odbioru ładunku – dostarcza lub wydaje go odbiorcy. • Przy przesyłkach zbiorowych, spedytor odbiorczy otrzymuje spis towarów wraz z podaniem ich odbiorców – wówczas jest on nazywany spedytorem borderowym. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

37. Czynności spedycyjne przy wysyłaniu towaru (1) • sprawdzenie prawidłowości zlecenia, dostateczności danych i dokumentów potrzebnych do wysłania przesyłki odbiorcy oraz zawarcia odpowiednich umów przewozu i na udzielaniu wskazówek w tym zakresie zgodnie z przepisami; • zamawianie potrzebnych środków przewozowych; • sprawdzenie stanu przesyłki, jej masy, liczby sztuk i stanu opakowania, ocechowania i zaadresowania przesyłki oraz przyjęciu jej w celu nadania do przewozu; dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

38. Czynności spedycyjne przy wysyłaniu towaru (2) • wypełnienie dokumentów przewozowych; • sprawdzenie przydatności zamówionych środków przewozowych; • przekazanie przesyłki przewoźnikowi; • nadzór przy załadunku towaru i właściwym umieszczeniu w/na środku transportowym; • zawarcie umowy przewozu; dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

39. Czynności spedycyjne przy wysyłaniu towaru (3) • dokonanie na rachunek zleceniodawcy wpłat związanych z zawarciem umowy; • podjęcie wtórnika listu przewozowego; • przekazanie zleceniodawcy wszystkich dokumentów dotyczących wysłanej przesyłki; • zaawizowanie odbiorcy (w razie potrzeby) o wysłaniu przesyłki na jego adres; • zapewnienie(w razie potrzeby) dozoru nad przesyłką w czasie przewozu. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

40. Czynności spedycyjne przy odbiorze towaru (1) • czuwanie nad nadejściem przesyłki; • zawiadomienie zleceniodawcy o nadejściu przesyłki i dokonaniu dalszych czynności zgodnie z otrzymanymi zleceniami; dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

41. Czynności spedycyjne przy odbiorze towaru (2) • odebranie przesyłki z dokumentami na podstawie pełnomocnictwa otrzymanego od zleceniodawcy, sprawdzeniu jej stanu, masy, liczby sztuk i zgodności z innymi danymi wskazanymi w dokumentach przewozowych lub handlowych oraz na uiszczeniu na rachunek zleceniodawcy należności ciążących na przesyłce; dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

42. Czynności spedycyjne przy odbiorze towaru (3) • sporządzenie lub dopilnowanie sporządzenia odpowiednich protokołów dotyczących szkody w razie jej powstania i niezwłocznym zawiadomieniu o tym zleceniodawcy; • załatwienie na rachunek zleceniodawcy innych czynności związanych z załadowaniem na środek dowozowy, dowozem, wyładowaniem i dostarczeniem przesyłki. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

43. Ceny za usługi spedycyjne • Ceny za usługi spedycyjne mogą być ustalane w sposób umowny lub taryfowy. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

44. System umowny(ceny za usługi spedycyjne) • System umownypolega na ustaleniu wysokości stawki spedycyjnej przez spedytora z potencjalnym zleceniodawcą. • Jest on stosowany najczęściej przy obsłudze dużej partii ładunku oraz zależnie od zleceniodawcy – jeżeli prawdopodobny jest napływ dalszych zleceń. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

45. System taryfowy (ceny za usługi spedycyjne) • System taryfowy stosowany jest tam gdzie występuje konieczność obsługi spedycyjnej określonej liczby typowych przesyłek drobnicowych. • Przy ustalaniu wysokości stawek spedycyjnych uwzględnia się koszty własne przedsiębiorstwa oraz wartość obsługiwanego przez spedytora ładunku. • Stawki przyporządkowane są odpowiednim klasom towarów, które grupują ładunki o określonej pracochłonności przy obsłudze i podatności transportowej. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

46. Budowa stawek(ceny za usługi spedycyjne) • Budowa stawek opiera się na zasadzie systemu wykładowego lub systemu ryczałtowego. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

47. System wykładowy(ceny za usługi spedycyjne) • System wykładowy polega na tym, że w cenie zawarte jest wynagrodzenie spedytora za wykonanie przez niego czynności czysto spedycyjnych wraz z pewnym zyskiem. • Spedytor w imieniu swego zleceniodawcy opłaca koszty wszystkich usług techniczno-wykonawczych jakie świadczone były na rzecz ładunku, a wyłożone sumy są zwracane wraz z prowizją wykładową. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

48. System ryczałtowy (ceny za usługi spedycyjne) • System ryczałtowy polega na tym, że podana w taryfie stawka spedycyjna zawiera oprócz prowizji spedycyjnej także ceny innych usług o charakterze techniczno-wykonawczym. • Spedytor włącza koszty usług techniczno-wykonawczych w ciężar kosztu własnego i ustala stawkę za swoje usługi. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

49. System ryczałtowy - c.d. (ceny za usługi spedycyjne) • Zwykle zryczałtowaniu nie podlega fracht morski, który traktowany jest jako wykład zwrotny. • Stawką, która ryczałtuje wszystkie koszty związane z procesem przemieszczania ładunku łącznie z frachtem, nosi nazwę „tutto”. • Stawki te stosowane są przeważnie przy spedycji małych przesyłek oraz przy przewozach kontenerowych. • Obecnie spedytorzy posiadają wewnętrzne taryfy w oparciu o które ustalają w sposób umowny cenę na każdą usługę spedycyjną bezpośrednio z każdym zleceniodawcą. dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)

50. Taryfy spedycyjne • lokalne(dla określonego miasta, portu itp.); • prowincjonalne(dla całej prowincji, departamentu, województwa, powiatu itp.); • ogólnokrajowe (obowiązujące na terenie danego kraju); • międzynarodowe (dotyczące spedycji międzynarodowej). Taryfa może obejmować wszystkie rodzaje spedycji lub też odnosić się tylko do niektórych jej rodzajów, np. tylko do spedycji portowo-morskiej, kolejowej czy samochodowej. (Pozostałe informacje dot. taryf – w Podręczniku) dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni)