BÀI 2: KHÁI LƯỢC VỀ XÃ HỘI HỌC

1. BÀI 2: KHÁI LƯỢC VỀ XÃ HỘI HỌC Trình baøy khaùi nieäm veà xaõ hoäi hoïc, ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa moân xaõ hoäi hoïc, chöùc naêng nhieäm vuï cuûa xaõ hoäi hoïc So saùnh söï khaùc bieät cuûa xaõ hoäi hoïc vaø caùc ngaønh khoa hoïc khaùc Trình baøy sô löôïc söï ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa xaõ hoäi hoïc

2. KHÁI NIỆM Ñònh nghóa: Xaõ hoäi hoïc laø “nhöõng nghieân cöùu coù muïc tieâu vaø heä thoáng veà xaõ hoäi vaø haønh vi xaõ hoäi”. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa xaõ hoäi hoïc: Ñoái töôïng nghieân cöùu chính cuûa xaõ hoäi hoïclaø “Moái töông taùc giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi” thoâng qua hai caáp ñoä: Vó moâ (caùc qui luaät chung ñeå vaän haønh xaõ hoäi) vaø vi moâ (caùc moái quan heä xaõ hoäi, giai caáp vaø taàng lôùp xaõ hoäi...)

3. Chöùc naêng vaø Nhieäm vuï cuûa xaõ hoäi hoïc • Chöùc naêng • Nhaän thöùc • Thoâng tin, döï baùo • Tö töôûng • Nhieäm vuï cuûa xaõ hoäi hoïc • Tìm ra caùc qui luaät vaän ñoäng vaø phaùt trieån chung cuûa xaõ hoäi • Nghieân cöùu caùc hình thaùi kinh teá xaõ hoäi, caùc yeáu toá ñaëc thuø trong söï phaân boá khu vöïc cuûa caùc quoác gia • Ñoái vôùi rieâng Vieät Nam, xaõ hoäi hoïc “nghieân cöùu thöïc traïng xaõ hoäi Vieät Nam ñeå laøm tieàn ñeà xaây döïng chính saùch kinh teá – xaõ hoäi” (Nghò quyeát Ñaïi hoäi Ñaûng CSVN laàn 9)

4. YÙ nghóa cuûa xaõ hoäi hoïc • Höõu ích, caàn thieát vaø coù taàm quan troïng ñaëc bieät ñoái vôùi ñôøi soáng xaõ hoäi vì xaõ hoäi hoïc giuùp chuùng ta coù ñöôïc nhöõng tri thöùc, nhöõng hieåu bieát veà nhöõng qui luaät khaùch quan cuûa thöïc tieãn xaõ hoäi, vaø trang bò nhöõng nhaän thöùc caàn thieát veà con ngöôøi vaø caùc bieän phaùp ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích caûi taïo xaõ hoäi, phuïc vuï con ngöôøi.

5. XAÕ HOÄI HOÏC VAØ CAÙC NGAØNH KHOA HOÏC KHAÙC • Tröôùc heát, Xaõ Hoäi Hoïc laø moät moân khoa hoïc - khoa hoïc xaõ hoäi XHH quan taâm tìm hieåu veà haønh vi cuûa con ngöôøi, moät ñoái töôïng voán ñöôïc quan taâm bôõi caùc nhaø vaên, soaïn kòch, nhaø thô, nhaø taâm lyù, ... Tuy nhieân, khaùc vôùi caùc moân hoïc khaùc, ví duï nhö vaên hoïc coá gaéng saùng taïo ra haønh vi, thaùi ñoä, tu duy, tình caûm .... ñeå saùng taïo neân nhaân vaät; nhaø thô ñöa ra nhöõng hình töôïng khaùi quaùt xuùc tích ñeå thí vò hoùa hình töôïng con ngöôøi; thì nhaø xaõ hoäi hoïc laïi tìm caùch aùp duïng nhöõng phöông phaùp khoa hoïc ñeå tìm hieåu haønh vi cuûa con ngöôøi. • Caùc ñaëc ñieåm ñeå keát luaän xaõ hoäi hoïc laø moät moân khoa hoïc: • Tính khaùch quan: ñaùnh giaù vaán ñeà thoâng qua caùc caùch tieáp caän khaùc nhau, coá gaéng loaïi boû caùc nhaän ñònh chuû quan cuûa ngöôøi nghieân cöùu. • Phaûi coù baèng chöùng: Nhöõng vaán ñeà khi ñöôïc phaùt bieåu luoân phaûi coù nhöõng chöùng cöù thuyeát phuïc maïnh vaø chính xaùc.

6. SO SÁNH CÁC MÔN HỌC • Kinh teá hoïc: Khoa hoïc nghieân cöùu veà caùch maø haøng hoùa hay dòch vuï ñöôïc saûn xuaát, phaân phoái, vaø tieâu duøng. • Chính trò hoïc: taäp trung vaøo hoaït ñoäng cuûa chính phuû vaø caùch söû duïng quyeàn löïc chính trò. • Lòch söû hoïc: nhìn veà quaù khöù trong moät noå löïc tìm kieám nguyeân nhaân, heä quaû vaø yù nghóa cuûa caùc söï kieän trong quaù khöù. • Taâm lyù hoïc: quan taâm ñeán yeáu toá taâm thaàn cuûa con ngöôøi. • Nhaân chuûng hoïc: nghieân cöùu veà sinh thaùi con ngöôøi vaø vaên hoùa ôû taát caû thôøi gian vaø ñòa ñieåm.

7. LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN CUÛA XAÕ HOÄI HOÏC • Ñieàu kieän vaø tieàn ñeà ra ñôøi cuûa xaõ hoäi hoïc: Ngaønh xaõ hoäi hoïc ñaõ ra ñôøi khi hoäi ñuû 3 ñieàu kieän sau: • Caùc cuoäc caùch maïng coâng nghieäp vaø chính trò: Xaõ hoäi hoïc phaùt trieån thoâng qua tìm hieåu ñaáu tranh giai caáp vaø nhöõng thay ñoåi caàn thieát phaûi coù cuûa xaõ hoäi (theo Karl Marx, Max Weber, Emile Durkheim, Georg Simmel) • Söï hình thaønh chuû nghóa xaõ hoäi • Söï phaùt trieån cuûa Khoa hoïc kyõ thuaät vaø caùc vaán ñeà veà ñoâ thò hoùa

8. CÁC NHÀ XHH TIỀN BỐI August Comte (1798-1857) • Agust Comte laø ngöôøi ñaàu tieân söû duïng thuaät ngöõ “xaõ hoäi hoïc”, phaùt trieån vaät lí hoïc xaõ hoäi (social phisics), hoaëc caùi maø naêm 1822 oâng goïi laø xaõ hoäi hoïc, ñeå chieán ñaáu vôùi caùc trieát thuyeát tieâu cöïc vaø cheá ñoä quaân chuû maø theo quan ñieåm cuûa oâng ñaõ lan traøn khaép xaõ hoäi Phaùp luùc baáy giôø. Neàn taûng cuûa phöông phaùp tieáp caän cuûa A. Comte – lyù thuyeát tieán hoùa xaõ hoäi, hay coøn goïi laø “qui luaät ba giai ñoaïn”.

9. August Comte: Lý thuyết 3 giai đoạn • Giai ñoaïn thaàn hoïc: ñònh tính treân theá giôùi töø tröôùc ñoù cho ñeán naêm 1300, tin töôûng raèng caùc löïc löôïng sieâu nhieân, caùc nhaân vaät toân giaùo ñöôïc hình töôïng bôûi loaøi ngöôøi, laø coäi nguoàn cuûa moïi söï vaät. ñaëc bieät, theá giôùi xaõ hoäi vaø vaät lí ñöôïc coi laø do Thöôïng ñeá saùng taïo ra. • Giai ñoaïn sieâu hình: 1300 – 1800 Tin raèng caùc löïc löôïng tröøu töôïng nhö “töï nhieân” chöù khoâng phaûi laø nhöõng thaàn thaùnh ñaõ ñöôïc nhaân caùch hoùa ñaõ giaûi thích moät caùch hieån nhieân moïi ñieàu. • Giai ñoïan thöïc chöùng: töø naêm 1800 trôû ñi, tin vaøo khoa hoïc. moïi ngöôøi giôø ñaây coù xu höôùng ngöng tìm kieám caùc nguyeân nhaân tuyeät ñoái (Thöôïng ñeá hay töï nhieân) vaø thay vaøo ñoù taäp trung vaøo quan saùt theá giôùi xaõ hoäi vaø theá giôùi töï nhieân ñeå tìm kieám caùc qui luaät vaän haønh cuûa chuùng.

10. Herbert Spencer (1820-1903) • Herbert Spencer laø nhaø xaõ hoäi hoïc ngöôøi Anh, do aûnh höôûng thuyeát tieán hoaù cuûa Darwin (1809-1882), oâng ñöa ra quan ñieåm tieán hoaù xaõ hoäi: • Chæ coù caùc caù nhaân naøo, heä thoáng xaõ hoäi naøo coù khaû naêng thích nghi nhaát vôùi moâi tröôøng xung quanh thì môùi coù theå toàn taïi ñöôïc trong cuoäc ñaáu tranh sinh toàn, “survival of the fittest”. • Cuõng nhö moïi hieän töôïng töï nhieân, xaõ hoäi vaän ñoäng vaø phaùt trieån theo quy luaät.

11. Emile Durkheim (1858-1917) • Durkheim (Phaùp) xem xaõ hoäi nhö laø moät thöïc theå bao goàm nhieàu boä phaän- heä thoáng chính trò, heä thoáng toân giaùo, heä thoáng gia ñình....Khi xem xeùt baûn chaát cuûa moät xaõ hoäi phaûi xem moät caùch toaøn boä chöù khoâng theå xem caùc boä phaän moät caùch rieâng leõ. • Nhoùm hoaëc xaõ hoäi laø ñoái töôïng trung taâm cuûa nghieân cöùu xaõ hoäi hoïc chöù khoâng phaûi laø caù nhaân. Durkheim ñaõ thaáy raèng caù nhaân con ngöôøi laø moät sinh vaät bò ñoäng hoï coù caùch cö xöû, suy nghó bò chi phoái, aûnh höôûng bôûi söï mong chôø, luaät tuïc, phong tuïc cuûa nhoùm. Caùch toå chöùc vaø thieát keá cuûa moãi xaõ hoäi ñeàu coù aûnh höôûng ñeán con ngöôøi soáng trong xaõ hoäi ñoù. Ví duï, oâng ghi nhaän raèng töï töû xaûy ra ôû caùc xaõ hoäi ñoâ thò hieän ñaïi nhieàu hôn caùc xaõ hoäi noâng thoân, noâng nghieäp.

12. Karl Marx (1818- 1883) • Karl Marx laø nhaø kinh teá – chính trò – xaõ hoäi ngöôøi Ñöùc, laø moät trong nhöõng ngöôøi ñaàu tieân vaø laø ngöôøi tieâu bieåu quan troïng cuûa lyù thuyeát xung ñoät. Lyù thuyeát xung ñoät, conflict theory, raát khaùc so vôùi tröôøng phaùi chöùc naêng. Nhöõng nhaø theo tröôøng phaùi chöùc naêng coù xu höôùng xem xaõ hoäi ôû traïng thaùi caân baèng, hôïp taùc, hoaø ñoàng, trong khi ñoù nhöõng nhaø hoïc thuyeát xung ñoät xem söï caïnh tranh, xung ñoät xaõ hoäi taïo thaønh neàn taûng cuûa nhoùm vaø ñôøi soáng xaõ hoäi. • Veà quy luaät phaùt trieån cuûa lòch söû, Marx ñaõ chæ ra raèng, lòch söû xaõ hoäi loaøi ngöôøi traûi qua 5 hình thaùi kinh teá xaõ hoäi: Coâng xaõ nguyeân thuyû, chieám höõu noâ leä, phong kieán, tö baûn chuû nghóa, coäng saûn chuû nghóa.

13. Max Weber (1864-1920) • M.Weber (Ñöùc), cho ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa khoa hoïc töï nhieân laø caùc söï kieän vaät lyù cuûa theá giôùi töï nhieân, coøn ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa khoa hoïc xaõ hoäi laø hoaït ñoäng xaõ hoäi cuûa con ngöôøi. Tri thöùc khoa hoïc töï nhieân laø söï hieåu bieát veà theá giôùi töï nhieân coù theå giaûi thích noù baèng caùc quy luaät khaùch quan, chính xaùc. Coøn tri thöùc khoa hoïc xaõ hoäi laø söï hieåu bieát veà xaõ hoäi do con ngöôøi taïo ra. • Coù 4 loaïi haønh ñoäng xaõ hoäi:

14. Max Weber: Các hành động xã hội • Haønh ñoäng duy lyù-coâng cuï: laø haønh ñoäng ñöôïc thöïc hieän vôùi söï caân nhaéc, tính toaùn, löïa choïn coâng cuï, phöông tieän, muïc ñích sao cho coù hieäu quaû nhaát: haønh ñoäng kinh teá; • Haønh ñoäng duy lyù-giaù trò: laø haønh ñoäng ñöôïc thöïc hieän vì baûn thaân haønh ñoäng. Loaïi haønh ñoäng naøy coù theå nhaèm vaøo nhöõng muïc ñích phi lyù nhöng laïi thöïc hieän baèng nhöõng coâng cuï, phöông tieän duy lyù: haønh vi tín ngöôõng; • Haønh ñoäng duy lyù truyeàn thoáng: laø haønh ñoäng tuaân thuû nhöõng thoùi quen, nghi leã, phong tuïc, taäp quaùn ñöôïc truyeàn töø ñôøi naøy sang ñôøi khaùc: “haønh ñoäng theo ngöôøi xöa”, “ caùc cuï daïy”,…. • Haønh ñoäng duy caûm (caûm xuùc): laø haønh ñoäng do caûm xuùc hoaëc tình caûm boäc phaùt gaây ra maø khoâng coù söï caân nhaéc, xem xeùt, phaân tích: nhö haønh ñoäng ñaùm ñoâng quaù khích…

15. BÀI ĐỌC & BÀI TẬP • Chương 1 & 2 (trang 9-77). Xã hội học, John J. Macionis, NXB Thống Kê 2004 • Chuẩn bị: Chương 3 (trang 80-114) “Văn Hóa” . Xã hội học, John J. Macionis, NXB Thống Kê 2004 • Bài tập: Chuẩn bị một bài nói chuyện về lối sống của giới trẻ (tham khảo blog sau: • http://au.360.yahoo.com/profile-pt7kiR09fqeRhD6DK6JNdA--?cq=1 • Trang www.vnexpress.net mục xã hội