CZERNIAK

1. CZERNIAK ZŁOŚLIWY (ŁAC. MELANOMA MALIGNUM) złośliwy nowotwór skóry, błon śluzowych wywodzący się z komórek barwnikowych wytwarzających melaninę- melanocytów, które uległy złośliwej transformacji.

2. CZERNIAK CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

3. CHARAKTERYSTYKA CZERNIAKA • prawdopodobnie (w części przypadków) związany jest z mutacjami w określonych genach, wywołanymi działaniem promieniowania ultrafioletowego • stanowi 5-7% nowotworów skóry • duża złośliwość • szybki wzrost • wczesne i liczne przerzuty (głównie do płuc, mózgu • i okolicznych węzłów chłonnych) • niewielka podatność na leczenie CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

4. Czerniak złośliwy. Zdjęcie pod mikroskopem elektronowym pokazujące przenoszenie się czerniaka skórnego, który atakuje melanocyty wchodzące w skład skóry (Wielka Encyklopedia Medyczna) CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

5. CZYNNIKI RYZYKA WYSTĄPIENIA CZERNIAKA • choroby skóry prowadzące do powstania blizn lub przewlekłych zapaleń (toczeń krążkowy, trąd), • blizny pooparzeniowe, • niegojące się owrzodzenia skóry, • radioterapia, • narażenie na działanie arszeniku, • przeszczepy organów, • choroby skóry o podłożu genetycznym (takie jak bielactwo), • wcześniejsze zachorowanie u tego samego pacjenta. • długotrwała ekspozycja na słońce • i promieniowanie ultrafioletowe, • korzystanie z solarium, • oparzenia słoneczne w dzieciństwie, • wrodzone znamiona i ich duża ilość, • znamiona w miejscach narażonych na podrażnienie, • „fenotyp nordycki” - kolor skóry, włosów, oczu (rasa biała; jasna karnacja; rude lub blond włosy; niebieskie tęczówki; liczne piegi), • genetyczne predyspozycje (10% zachorowań), CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

6. TYPY CZERNIAKA • CZERNIAK SZERZĄCY SIĘ POWIERZCHOWNIE (SSM) - NAJCZĘSTSZA ODMIANA (60-70% PRZYPADKÓW), NA OGÓŁ POWSTAJE NA PODŁOŻU ZNAMION BARWNIKOWYCH; • nierównomiernie zabarwiona plama o nieregularnej, guzkowatej powierzchni i nierównym obrysie, • spotyka się go na skórze zarówno osłoniętej, jak i odsłoniętej CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

7. TYPY CZERNIAKA • CZERNIAK WYWODZĄCY SIĘ Z PLAMY SOCZEWICOWATEJ(LMM) - STANOWI 5-20% PRZYPADKÓW; • plamy barwnikowe, z których powstaje są na ogół płaskie, • o nieregularnym obrysie i nierównomiernym rozłożeniu barwnika, • lokalizuje się na skórze odsłoniętej CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

8. TYPY CZERNIAKA • CZERNIAK GUZKOWY (NM) - NAJGORZEJ ROKUJĄCA ODMIANA, STANOWI 10-30% PRZYPADKÓW, WYCHODZI ZE ZNAMION BARWNIKOWYCH BĄDŹ ZE SKÓRY ZDROWEJ; - ma postać przebarwionego guzka o szybkim wzroście, wrzodziejącego, zwykle umiejscowionego na skórze głowy, pleców lub karku CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

9. TYPY CZERNIAKA • CZERNIAK UMIEJSCOWIONY NA KOŃCZYNACH WYCHODZĄCY Z PLAM SOCZEWICOWATYCH (CZERNIAK AKRALNY) - STANOWI 5% PRZYPADKÓW; • występuje głównie w okolicy około- i podpaznokciowej stóp i dłoni, • ma postać barwnikowych plam ulegających rozpadowi ze zniszczeniem płytki paznokciowej CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

10. TYPY CZERNIAKA • CZERNIAK BEZBARWNIKOWY - JEDNA Z NAJCIĘŻSZYCH POSTACI NOWOTWORÓW. • zawiera śladowe ilości barwnika lub nie zawiera go wcale CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

11. CZY CZERNIAK POWSTAJE TYLKO NA SKÓRZE? NIE!!! CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

12. CZY CZERNIAK POWSTAJE TYLKO NA SKÓRZE? CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

13. CZERNIAK W OBRAZKACH CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

14. CZERNIAK W OBRAZKACH Zdjęcie z lewej wykonano, gdy pacjent nie wiedział, że znamię na policzku jest czerniakiem. Drugie zrobiono 14 miesięcy później. CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

15. ROKOWANIE KLASYFIKACJA CLARKA - ocenia głębokość naciekania poszczególnych warstw skóry KLASYFIKACJA BRESLOW - ocenia głębokość naciekania skóry w cm, ważniejsza w rokowaniach. • Zależy od: • odmiany klinicznej nowotworu, • głębokości naciekania skóry CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

16. ROKOWANIE • Zależy również od: • typu histologicznego guza; • fazy wzrostu; • obecności owrzodzenia; • nacieczenia naczyń chłonnych albo krwionośnych; • obecności zmian mikrosatelitarnych; • cech regresji guza (wiąże się • z gorszą prognozą); • nacieku limfocytarnego; • lokalizacji zmiany (czerniaki skóry kończyn dolnych rokują lepiej niż czerniaki akralne - czczerniaki skóry górnej części grzbietu, tylnej powierzchni skóry ramienia, skóry szyi • i głowy - tzw. lokalizacja BANS od ang. back, arm, neck, scalp). CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

17. LECZENIE • Chirurgiczne wycięcie ze znacznym marginesem skóry zdrowej (np. dla czerniaka o grubości do 2 mm – szerokość wycięcia 1 cm) i resekcją regionalnych węzłów chłonnych, • Izolowana kończynowa chemioterapia perfuzyjna w hipertermii (41- 42ºC)- dożylne podawanie dużych dawek lekuprzeciwnowotworowego (melfalanu) do izolowanej od krążenia systemowego kończyny, • Chemioterapia (w tym: np. dakarbazyna, cisplatyna), stosowana jedynie jako leczenie paliatywne, mające na celu złagodzenie objawów spowodowanych przez czerniaka, • Radioterapia stosowana głównie jako leczenie uzupełniające • i miejscowe, • Immunoterapia rzadko stosowana, głównie ze względu na toksyczność • i wysoki koszt leczenia, • Terapia genowa • Szczepionka (metoda eksperymentalna) CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

18. CIEKAWOSTKI • POLSKA • W 2003 roku współczynnik zachorowalności wyniósł 3,8:100 000, co sytuuje czerniaka na 16 miejscu wśród wszystkich typów nowotworów złośliwych. • w roku 2004 ilość nowych zachorowań u mężczyzn - 902 i 1024 zachorowań • u kobiet. Ilość zgonów w tym roku wynosiła odpowiednio 484 u mężczyzn i 461 • u kobiet. • Współczynnik umieralności: • - kobiety 1,5:100 000 (przeważa czerniak kończyn) • - mężczyźni 2:100 000 (przeważa czerniak tułowia) • ŚWIAT • Największa zachorowalność na czerniaka notowana jest w Australii (28,9:100 000 u mężczyzn i 25,3:100 000 u kobiet). • Zapadalność na czerniaka złośliwego w Stanach Zjednoczonych wzrosła ponad 10 razy między 1935 a 1987 rokiem. CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

19. CIEKAWOSTKI KONIEC Z CZERNIAKIEM!!! Pamiętaj o „ABCDE czerniaka złośliwego”!!! CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

20. „ABCDE czerniaka złośliwego” CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

21. NIE ZWLEKAJ, GDY TWOJE ZNAMIĘ: • zmienia kształt lub kolor, • krwawi, • swędzi, • pojawia się wokół niego zaczerwienienie, • jest czarne lub bardzo ciemne, • jest asymetryczne, • ma nierówne, postrzępione brzegi, • pojawiają się różne kolory w obrębie znamienia, • jego średnica jest większa niż gumki na końcu ołówka (>6 mm). SZYBKO UDAJ SIĘ DO ONKOLOGA LUB DERMATOLOGA! CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

22. Pamiętaj! Najważniejsza jest profilaktyka. Czerniak wcześnie wykryty może być wyleczony! CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA

23. CZERNIAK ZŁOŚLIWY - CICHY ZABÓJCA