SÖĞÜTLÜ ÇOK PROGRAMLI LİSESİ

1. SÖĞÜTLÜ ÇOK PROGRAMLI LİSESİ AYHAN CANCA REHBER ÖĞRETMEN

2. ERGENLİK NEDİR? • Çocuklukla yetişkinlik arasında yer alan, 11. yaştan 21 yaşına kadar uzanan, ruhsal değişikliklerin olduğu, hızlı bir büyüme ve olgunlaşmanın olduğu, dalgalanmaların yoğun olarak görüldüğü zor bir dönemdir. • Bu dönem fırtınalı, gergin ve stresli bir dönemdir. • Bir durum değil, bir süreci belirtmektedir • Geleceğe dönük kararlar verme ve seçim yapma dönemidir.

3. ERGENLİK NEDİR? Nasıl kozadan çıkan tırtıl ne kelebeğe ne de kozadaki biçimine benziyorsa aynı biçimde ergen de ne erişkin, ne de çocuk olan kimliğini belirleme savaşı içinde olan bireydir.

4. ERGENLİK NE DEĞİLDİR… • Çocuğun büyüğü, yetişkinin küçüğü değildir. • Anne-babanın tersine bir yapılanma değildir. • Hastalık ve problem yaratma dönemi değildir. • Otoriterimize başkaldırı, ailemize yabancılaşma değildir.

5. ERGENLİK DÖNEMİ • Ergenliğin ilk yıllarında kişi çelişkili ve tutarsız davranışlar ortaya koyarken, ergenliğin son yıllarında daha tutarlı ve belirgin davranış örüntüleri geliştirmeye başlamıştır. • Ergen yaşadığı bedensel değişimlere bağlı olarak çekinebilir ve kendini saklama ve bu değişimlerden çevreyi haberdar etmeme isteği içinde olabilir • Hayalcilik oluşabiliyor. Genç nelerden yoksunsa, nelere arzu duyuyorsa o şeylerin hayalini kurar. • Bu dönemde kendileri hakkında daha fazla düşünmeye başlamakta ve kendilerini daha fazla değerlendirmektedirler. • Bu dönemde ergenlerin kendilerine sordukları soru ‘’ben kimim‘’ sorusudur. • Yeni şeyler deneme merakı artmıştır.

6. Ergenin psikolojisini şu şekilde ifade etmeye çalışalım… • İnsan, • 0-9 yaşında. Babam her şeyi biliyor ve çok güçlü • 10-13 yaşında. Az da olsa babamın da bilmediği şeyler var galiba • 14-18 yaşında. Babam aslında pek fazla bir şey bilmiyor • 19-25 yaşında. Babam da bir şeyler biliyor • 26-…. Aaah ah şu rahmetli olsa da işleri nasıl yapacağımızı bir sorsak

7. Bir gencin ergenlik dönemini değerlendirmesi… Bedensel değişikliklerin farkındayım, bu yüzden çok utanıyorum. Pek çok sorunlarla karşılaştım. Bu sorunların hala bazılarını çözmüş değilim. Ortaokul sıralarında bazen arkadaşlarımın beni sevmediklerini, benimle ilgilenmedikleri duygusuna kapılırdım. Bu yüzden olur olmaz tartışmalara girer onlarla küserdim. Tek isteğim onların ilgisini çekmekti. Bu dönemde kendimi bir takım duygular içinde hissediyorum. Hırçınlık, alınganlık, sinirlenince bağırma gibi. Yalnızlıktan hoşlanıyordum, sıkılgan biriydim. Günlük hayatta ufak olayları dahi düşünüyordum. Sıkılgan oluşum beni üzüyordu. Neden böyleyim diye kendime kızıyordum. Yine bu dönemde başkalarının benimle ilgili düşüncelerine çok önem verirdim. Etek giyemezdim. Herkes bana ‘ne kadar kadınsı‘ diyecek diye çok korkardım. Yüksek topuklu ayakkabı giydiğimde herkesin bana baktığını düşünüyordum. Kendimi beceriksiz hisseder, başkalarını kırdığım zaman ‘tamam ben salağım’ derdim.

8. Paniğe gerek yok… • Bedensel değişimin artması bir takım fizyolojik rahatsızlıklara neden olabilir. (bel ağrıları, bacak ağrıları…) • Bu dönem terlemenin en çok olduğu dönemdir. Bunun için sık sık yıkanmak, iç çamaşır ve giysileri sık değiştirmek, temiz vücuda temiz giysiler giymek gerekmektedir. • Bu dönemde genç fizyolojisine dikkat etmeli, değişiklerle birlikte paniğe kapılmamalıdır.

9. Ergenlerin duygularında istikrarsızlık olduğu görülür. Duyguları anlık bile değişebilir. Bu nedenle ebeveynin bunu kabul etmesi ve her defasında ‘’daha dün iyiydin, şimdi ne oldu’’ türünde sorgulamalara ve baskıcı yaklaşımlara girmemesi gerekir.

10. Ergenliğin Tutum ve Davranışlar Üzerindeki Genel Etkileri • Yalnızlık isteği • Çalışma isteksizliği • Disipline karşı direniş • Çekingenlik • Fazla hayal kurma • Duygululuğun artması • Karşı cinse olan zıtlık • Toplumsal zıtlık

11. Yalnızlık isteği • Her genç yalnızlığını paylaşacağı ayrı bir odasının olması ister. Odasında saatlerce kalabilir. Ciddi bir sorunu olduğu düşünülüp kaygılanılmamalıdır. Ergen kendisi ile baş başa kalıp yaşadıklarının muhasebesini yapma ihtiyacı hisseder.Küçük nedenlerle kızabilir, kırılabilir. Gencin bu isteğinin doğal karşılanması gerekir. İsteksizlik oluşabilir • Hızlı bir bedensel gelişme içinde oldukları için enerjilerini tam olarak kullanamamalarına neden oluyor. Vücut enerjisi adeta büyümeye harcanıyor gibidir. Sonuçta isteksizlik oluşabiliyor. Bir takım ağrılar, sızılar oluşabiliyor. İşte tüm bu durumlar derslere de yansıyabiliyor. İlkokulda elde edilen başarıda düşüş görülebiliyor. Bu başarısızlık durumunda kaygı duymamak gerekir. Bunun geçici olduğunu düşünmek en doğru karardır.

12. Toplumsal zıtlık durumu • Sürekli içinde bulunduğu ortama karşı çıkar. Bu nedenle çevresi ile olan ilişkilerinde zaman zaman geçimsizlik oluşabilir. (gerek aile, gerek okul, gerek arkadaş ilişkilerinde) Otoriteye karşı direniş eğilimleri • Ev ortamında mutlaka otoriteyi temsil eden birisi vardır. Ya anne, ya baba, ya da abi, abla… Gelişmekte olan ergenin karşı çıkacağı ilk kişi otoriteyi temsil eden kişidir.Eğer otoriteye karşı çıkamıyorsa bu istek ergende daha da alevlenecektir.

13. Karşı cinse olan zıtlık • Genellikle bu dönemde kızlar ve erkekler birbirlerini sevmezler. Ancak birbirleri olmadan da yapamazlar. Sürekli karşı cinsten olanları küçük düşürme eğilimine girebiliyorlar. Duygululuğun artması • Bu dönemde ergenler çok fazla duygusal olabiliyorlar. Ancak bu durum biçim değiştirerek kendisini gösterir. • Karamsarlık • Ters anlama • Çabuk sinirlenme • Memnun olmama • Küçük şeylerden ağlama

14. Kendilerine olan güven duygusu azabiliyor… • Çocukların kendilerine olan güvenlerinin azalmasının nedeni onlardan beklenen rollerin yoğunluğudur. • İyi bir öğrenci • İyi bir evlat • İyi bir abla, ya da abi • İşte çocuklardan beklenen mükemmeliyetçi özellikler öz güveni sarsıyor.

15. Ergenlerin Kaygıları Bedenle ilgili Kaygılar • Bedeninin fiziksel özelliklerinin normal olup olmadığı durumu kaygı yaratabiliyor. • Örneğin; ayaklarının büyük olduğunu düşünen genç daha küçük ayakkabı isteyebilir. Ellerini saklar. Sivilceli yüzlerine, düzensiz dişlerine karşı kaygı duyabilir. • Gelişime bağlı olarak sık sık sakarlıklar görülebilir.

16. Sağlıkla ilgili Kaygılar • Yeterli uyuyamamak • Gevşeyip rahatlayamamak • Sakarlık • Bedensel görünüm • Gerginlik Kişilik ile ilgili Kaygılar • Kendini aşağı görme • Kendisine güveni olmamak • Kendisini yetersiz görmek • Sık sık öfkeye kapılmak • Küçük şeylere üzülmek • Olayları çok ciddiye almak

17. Sosyal İlişkilerine Yönelik Kaygılar • Yeni tanıştığı insanlarla nasıl konuşacağını bilememe • Yeterince arkadaş edinememe • Topluluk önünde konuşmaktan çekinme Meslek Seçimi ile ilgili Kaygılar • Hangi mesleği seçeceğini bilememek • Yeteneklerinin, ilgilerinin neler olduğunu bilememek • Ailesinin meslek seçimine karışması

18. Ergenlerin şikayetleri • Büyüklerin anlayışsızlığı ve baskısı ve onu kırıcı davranışlar • Arkadaş edinmede güçlük • Kız-erkek arkadaşlığının olmaması • Kız-erkek arkadaşlığının aile ve çevre tarafından anlaşılmaması ve karşı çıkılması • Boş zamanlarını etkin bir biçimde değerlendirecekleri yerlerin, olanakların olmaması • Evde ve okulda dayağın bir eğitim aracı olarak kullanılması • Kendilerinin dinlenilmemesi • Ayrı oda istemeleri ve mekanına karışılması • Özgürlük ve uygun harçlık • Ne yapacaklarının söylenmesi • Çocuk muamelesi yapılması • Arkadaşlarıyla ve kendileriyle dalga geçilmesi

19. Ergende öfke ve sevgi • Ergen zaman zaman öfke patlamaları yaşayabilir. Bu esnada onunla konuşmaya çalışmak anlamsızdır. Sakinleşmesini beklemek gerekir. • Ergeni öfkelendiren konular; Özel eşyalarının habersizce alınması • Ergenlikte sevgi hoş ilişkiler kurabilen, kendini seven ve güven veren kişilere yöneliktir. • Ergenin sevdiği kişi adedi azdır. • Karşı cinse delicesine aşık olma, kısa süre sonra bu duyguyu yitirme sıkça görülen olaydır.

20. Ergenlik dönemi ruhsal özellikleri • Bu dönemde depresyonlarda artış görülür. Öz güven problemi, karşı cinsle yaşanan problemler, okul ve aile içi problemler bunlara sebebiyet verebilir. Genellikle kısa süreli yaşanır ve müdahale gerekmez. • Ergenlerin kendi gözlerinde kendileri çok önemli olduğu için başkaları için de önemli olduklarını düşünürler. Görüntü ve davranışlarının sürekli başkaları tarafından izlendiği kanısındadırlar. (Kızlarda erkeklere göre daha fazladır.) • Tedirgin, kuruntulu, güç beğenen ve çabuk tepki gösterebilirler • Bencilleşirler • Asi olur, konan yasakları saçma bulur • Kendine tanınan hakları az bulur • Gürültülü müziğe bayılırlar • Süse ve giyime düşkündürler • Uzun boy, kısa boy sorun olmaya başlar • Odalarına kapanıp yalnız kalmak isterler

21. Arkadaş ilişkileri • Ergen için arkadaş çok önemlidir. Bu nedenle arkadaş seçimi konusunda ergenin dikkatli olması ve ailenin hassas davranması gerekir. • Arkadaşlarının kendisi için ne düşündüğü çok önemlidir. Erkeklerin kurdukları gruplar daha kalabalıktır, ilişkiler yüzeyseldir. • Kızlardan oluşan gruplar daha küçüktür, ilişkiler ise daha sıkıdır. • ‘’Ailesi içinde geçimsizlik ve dengesizlik olan ergenlerde, bir baskı hakim ise, masum arkadaş grupları yerine çeteye yönelir.’’ • Bu dönemde ergenin fark edilme ve takdir edilme ihtiyacı vardır. Bu ihtiyacını aile içinde gideremeyen ergen, farklı arkadaş gruplarında bu ihtiyacını giderebilir. • Ergenlik döneminde akranlarla olan ilişkiler kuvvetlenirken ergenler ebeveynleriyle saç stili, giyiniş tarzı gibi güncel konularda münakaşa etmektedirler.

22. Anne ve babalar bu yaşlardaki çocuklarının hangi davranışlarından yakınıyorlar: • Hırçınlaştı • Ders çalışmıyor • Sorumluluk duygusu yok • Canım sıkılıyor diyor • En küçük istekleri sert bir dille ifade ediyor • Kardeşlerini kızdırmaktan zevk alıyor • Okuduğunu anlamıyor gibi durgunlaştı, dalgınlaştı. • İleri derecede alıngan • Çabuk karamsarlığa kapılıyor • Aşırı süsleniyor. ‘siz bana karışamazsınız’ diyor

23. Ergenin ihtiyaçları • Kimlik oluşumu, bedenini kabul • Ait olma ve bağımsız olma • Güçlü olma, güçlü olanla ilişkili olma • Hak arayabilme, meraklarını giderme • Can sıkıntısıyla baş edebilme • Kendini sabit, sürekli ve değerli hissetme • Davranışlarına rehber olacak bir dizi değerler ve ahlak sistemi geliştirmek • Meslek seçmek ve ona hazırlanmak • Anne babanın kararlarından arınmış olarak kendi tercihlerini yapabilmek

24. Nasıl yardım ederim??? • Ergen her şeyden önce anlaşılma ve değer görme duygusunu yaşamalıdır. Bu nedenle ebeveynlerin söz ve davranışlarında hassas olmaları gerekir. Aksi takdirde bu duygularını tatmin adına farklı çevrelere ihtiyaç duyacaktır. • Ergenle fikir alış-verişi yapılmalı, aile konuları dışında tutulmamalıdır. • Nasihat genellikle işe yaramaz. Sadece o an için çözümdür. • Samimi, saygılı, kabul edici, şevkatli, soğukkanlı, empatik iletişim • Kendi sorununu kendi çözeceği güveni • Teşvik, övgü, kısa hedefler oluşturma • Arkadaşlarını, meraklarını tanıma • İyi ve yetkin olduğunu hissedeceği alanlar için ortam hazırlama, sermaye verme • Her zaman kaldıracağı sorumluluklar verme

25. DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM…