Bölüm 4

1. Bölüm 4 Bilişsel Gelişimi

2. Tartışalım... • Bebek niçin sakladığınız oyuncağı bulma çabasını göstermez? • Çocuklar niçin kendi kendileriyle konuşurlar? • Çocuklar niçin 1 kilo demirin 1 kilo pamuktan daha ağır olduğunu düşünür? • Kız çocuğu niçin bebeğiyle oynarken onunla sanki canlıymış gibi konuşur?

3. Bilişsel gelişim? • İlk çalışmalar: ‘zeka düzeyi’ ve ‘düşünme hızı’ ilişkisi • 1930’lar - Arnold Gesell: • Olgunlaşmanın önemi • Farklıniteliklere sahip dönemlerin varlığı ve her dönemin gelişim ödevlerinin yerine getirilmesi • ELEŞTİRİ • Bireysel farklılıkların ve çevresel yaşantıların göz ardı edilmesi

4. Piaget, bilişselgelişimi, biyolojikilkelerleaçıklamıştır. Piaget’egöregelişim, kalıtımveçevreninetkileşimininbirsonucudur. • Bu gelişimietkileyenilkeler: • Olgunlaşma • Yaşantı • Uyum • Örgütlenme • Dengeleme

5. Bilişselgelişim, olgunlaşmaveyaşantıkazanmaarasındakisüreklietkileşiminbirürünüdür.

6. Zeka Şema ÖrgütlemeAdaptasyon DengelemeÖzümlemeUyumsama (Düzenleme)

7. ٭ Piaget’egörezeka, çevreyeuyumyapabilmeyeteneğidir. (iyiuyum= iyizeka) • ٭ Piaget: Örgütlemeveuyumsağlamainsanındoğuştangetirdiğiikitemeleğilimdir.

8. Örgütleme: Süreçlerisistematikvetutarlı hale getirmevebuamaçlabirleştirme,koordinasyonsağlama, fikirleriveeylemleribirleştirmeeğilimidir. • Her biruyumharaketi, organize edilmişbirdavranışınparçasıdır. • Adaptasyon (UyumSağlama) : Çevreyeuyumsağlama. (yenidurumagöreşemadeğiştirme)  Örnekler veriniz...

9. Şema: Örgütlenmiş davranış veya düşünce örtüsüdür. Çocuğun etkileştikçe geliştirdiği davranış ve düşünce kalıplarıdır. • Şemaen temelzihinselyapıdır, yenigelenbilgininyerleştirileceğibirçerçevedir. • Çevreyeuyumsağlamayısağlar. • Yeniöğrenilecekbilgidahaöncekişemaiçindeözümlenilirveöğrenilir. • Şemalarsürekliolarakolgunlaşmaveyaşantıkazanmayoluyladeğişmeyeuğrayıpyeniden organize edilebilir.  Örnekler veriniz...

10. Özümleme: Bireyin, yeni karşılaştığı durumları olayları vs. Kendisinde öncedenvarolanbilişselyapılara(şemalara) yerleştirerek uyumununu sağlayanbilişselbirsüreçtir. • Uyumsama(Düzenleme): Mevcutşemayıyenidurumlara, objelere, olaylaragöreyenidenbiçimlendirme, şekillendirmesürecidir.  Örnekler veriniz....

11. Dengeleme: Bireyinözümlemevedüzenlemeyoluylaçevremizeuyumsağlayarakdinamikbirdengeyeulaşmasısürecidir. • Dengelemesürecibireyinçevreyeuyumunuvedengeyeulaşmasınısağlar. • Her dengesizliközümlemevedüzenlemeyoluylagiderilirveyenibirdengedurumusağlanır.  Örnekler veriniz....

12. PİAGET’YE GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ • DuyusalMotor dönem(0-2 yaş) • İşlemöncesidönem(2-7 yaş) • Somutişlemlerdönemi (7-12yaş) • Soyutişlemlerdönemi (12yaş +)

13. Bireybu dönemleri sırasıyla geçirmektedir. • Evrelerbirhiyerarşioluştururlar. • Gelişimoranlarındafarklılıklarvardır. • Gelişimkuramları her evreiçintipikolangelişimözelliklerinibelirtmektedir. • Bu dönemlergeçişlibirözelliğesahiptir. Birdönemdendiğerinegeçerken her ikidöneminözelliklerigörülebilir. • Ergenlikdönemivesonrasınadenkgelensoyutislemlerdöneminebazıyetişkinlerulaşmayabilir. NİÇİN? • Bu dönemlerfarklıkültürortamlarındafarklıyaşlardagörülebilir. 

14. DuyusalMotor (0-2 yaş) • Bu döneminbaşlıcaözellikleri: • Motor veduyusaletkinlikleryoluylabilgiedinilir. • Motor etkinliklerinkoordinasyonugelişir. • Duyusaletkinliklerinkoordinasyonugelişir. • Nesnedevamlılığıkazanılır. • Taklityeteneğigelişirveoyunlaroynar. • Konuşmavesembolikdüşüncebaşlar. • Karmaşıkolmayanzihinselişlemlerbaşlar. • Kendisininesnelerdenayırteder. • Döngüseltepkilerortayakoyar.

15. NesneDevamlılığı: Nesneleringörülebilirya da ulaşılabilirolmasadahivarolduğununbilinmesiözelliğidir. • Taklit: Birdavranışörneğiniya da modelitakipvekopyaetmeyeteneğidir. • SembolikDüşünce: Çocuklarınöncelikle, nesneveolaylarızihinselolaraksembolleştirmesiveresmedmesi

16. İşlemöncesidönem (2-7 yaş) • Başlıcaözellikler: Sembolikdönem (2-4 yaş) • Dilkullanmayı, nesneleriimgelervesözcükleribelirtmeyiöğrenir. • Nesneleritekbirözelliğegöresınıflar. • Düşüncelervekonuşmalarben-merkezlidir. • Mantıkyürütmedetümevarımya da tümdengelimyollarınıkullanamazlar. • Konuşmalardaanimizmvekolektif monolog tarzıgörülür. • Kişilerinsürekliliğioluşur.

17. Animizm:Doğadakicansıznesnelerecanlıymışgibidavranmak. (tahta parçasını araba yapmak) • Kolektif Monolog:Birgrupiçindeçocuklarınbirbirlerinekarşılıkvermedenkendilerinegörebirseylerkonuşmaları.

18. Sezgiseldönem (4-7 yaş) • Problemlermantıkkurallardanziyadesezgileredayalıolarakçözülür. • Sıralamavesayıuygunluğunukavrayamaz. • Korunumhenüzgelişmemiştir. • Çocuklarişlemleritersineçeviremezler (tersinedönebilirlik) • Tek yönlü mantık kullanılır • Çocuklar (5 yaş) fikirlerinidüzgünbirşekildeuzuncümlelerleifadeedebilmektedirler.

19. Korunum:Herhangibirnesneya da nesnegurubununfizikselbiçimiya da mekândakikonumudeğiştiğinde, nesneninmiktar, sayı, alan, hacim vb. özelliklerinindeğişmeyeceğiilkesidir. • Maddekorunumu (6-7 yaş); • Uzunluk korunumu (6-7 yaş); • Nitelik değişmezliği (6-7 yaş); • Sayıların korunumu (7 yaş); • Alan korunumu (7 yaş); • Ağırlık korunumu (9-12 yaş); • Hacim korunumu (11-12 yaş)

20. Somutişlemlerdönemi (7-12yaş) Başlıcaözellikler: • Nesnelerinyüzeyselözelliklerinebakmakyerinemantıksalçıkarsamalaryapmaksözkonusudur. • Nesneler arası değişmeyen ilişkiler nesneyi görmeden mantık yoluyla kavranabilir. • Tersinedönebilirlikvekorunumlailgilisınırlılıklargiderilir. • Sıralamavesınıflamayeteneğigelişir. Sınıfiçermesiyapılabilir. • Benmerkezciliğinyerinisosyaldavranışalmayabaşlar. • Soyut kavramlar konuşulabilir ama içerik olarak kavramada problem olabilir.

21. Soyutişlemlerdönemi (12yaş +) Döneminbaşlıcaözellikleri: • Nesneveolaylargözönündeolmadığıhaldesoyutdüşünülebilir. • Hipotezlervasıtasıyledüşünülebilir. (Eğer X . . . ise, o zamanY. . . olur) • Analiz, sentezvedeğerlendirmedüzeyindesoyutlamalaryapılabilir. • Soyutproblemlersistematikolaraksınanabilir. • Ulaşılansonuçlarhakkındagenellemeleryapılabilir. • Soyutbağlamlardantamamensıyrılmışkavramlaroluşturulur. (Oran, enerji vs.) • Duygu ve düşüncelerin sembollerle aktarıldığı etkinliklere (resim, müzil vs.) ilgi artar ve uğraş olarak seçilir. • Ergen benmerkezciliği. (ergenin ona bakılması ve gözlenildiğini düşünmesi)

22. Dil Gelişimi • Bireyin motor gelişimi ve dil gelişimi arasında bir ilişki var mı? • Bireyin dil gelişimini etkileyen faktörler nelerdir?

23. Davranışçı Kuram • Çocuklar dili öğrendikleri gibi öğrenirler. • Pekiştirilen sesler kullanılır. • Dil taklit edilerek öğrenilir.  Dil yalnızca taklit ve pekiştireçle öğrenilebilir mi?

24. Biyolojik Temelli Kuramlar (Psikolinguistik kuram) • Chomsky, McNeill, Lenneberg’e göre dil gelişimi biyolojik ve psikolojik temellidir. • İnşanlar doğuştan dil öğrenebilecek mekanizmaya sahiptir. • Belirili aşamaları geçen ve olgunluğa ulaşan birey konuşmayı öğrenir. • Dil öğrenmede ‘temel yapı’ (sözcüklerin anlamını kavrama), ‘yüzeysel yapı’ (konuşulan sözcükler) içeren süreçlerin ve bilişsel gelişimin gerçekleşmesi gerekir.

25. Dil gelişimi yaşa göre nasıl değişme gösterir? Dil gelişim Dönemleri 1) Agulama Evresi (0-1yaş) Ses var mana yok. • Ağlama evresi (0-2 ay): ağlama ve sesler • Babıldama evresi (2-5 ay): ünlü+ünsüz (ba, ma, agu...) • Çağıldama (Heceleme) (6-12 ay) evresi: konuşma organları olgunlaşmış ve öğrenmeyle yeni kelimeler öğrenilir. 2) Tek sözcük evresi (12-18 ay) tek sözcükle duygular ifade edilir. 3) Telegrafik Konuşma Evresi (18-24 ay) 2-3 sözcükle şahıs ve zaman ekleri olmayan ifadeler (süt anne ver) 4) İlk Gramer Evresi (24-60 ay) dilbilgisi kurallarına uygun cümleler kurulur. - Dilde genellemeler görülür (kitap-lık. –lık eki eklenir oyuncaklık)

26. Öğretmenlere Öneriler • Öğrencilerin içinde bulundukları dönemin özelliklerini göz önünde bulundurmak. • Soyut kavramları somut materyallerle desteklemek. • Bireysel farklılıkları ve öğrenci potansiyelini göz önünde bulundurmak. • Öğrenci dikkatini toplamak, öğrenciyi farklı materyallerle güdülemek. • İlköğretimin her basamağında farklı dönemlerde bulunan öğrencilere göre öğretimi farklılaştırmak

27. 6-7 yaşlarında okuma yazma yanında telaffuz çalışmaları yapmak. • İlköğretim 4.-5. sınıflarda soyut düşünceyi geliştirmek için bağımsız çalışmalar vermek; okumayı geliştirmek & sevdirmek için okul dışı okumayı teşvik etmek. • 6.-8. sınıflarda • Bilimsel çalışma yapmaya yönelik merak ve ilgiyi artırmak • Soyut kavramları somutlaştırmak ve bazı derslerde deneyler yapmak. • Derslerde kuramsal tartışmalara yer vermek • Türkçe öğretiminde farklı yazı çalışmalarıyla dil kullanımını geliştirmek. • Sosyal Bilimler öğretiminde neden-sonuç tartışmaları yapmak. • Soyut düşünceyi uygulamaya koymakta yardımcı olmak.