PROGRAM MAK

1. PROGRAM MAK Katarzyna JanczulewiczMichał Dębicki Gr. 1/3, II rok INIB, 2009/2010

2. Program MAK (tj. Mały Alfabetyczny Katalog) jest systemem bazodanowym, służy do tworzenia i prowadzenia baz o charakterze katalogów i kartotek w różnych kategoriach bibliotek. Został opracowany i jest rozprowadzany przezBibliotekę Narodową w Warszawie – Dział Przetwarzania Danych. Autoryzowany serwis programu MAK prowadzi Federacja Bibliotek Kościelnych FIDES. Istnieje również nieoficjalna strona użytkowników programu MAK (www.mak.popotam.pl) MAK obsługuje ponad 1900 bibliotek, w tym: ponad 1400 bibliotek publicznych ok. 120 bibliotek kościelnych ponad 200 bibliotek uczelnianych Źródło: www.bn.org.pl

3. MAK HISTORIA

4. 1989 – idea programu MAK • Autorzy: Jan Wierzbowski, Jerzy Swianiewicz • 1990 – wersja 1.0 programu MAK: • 1991 – program do drukowania z MAKa • Rozbudowa modułu edycyjnego – (umożliwiający dowolną postać i format druku) • 1994 – uruchomienie modułu wypożyczeń • 1994 – dostosowanie do pracy w sieci • 1994 – pierwsze nagranie baz na CD • 1997 – MAKWWW • Widoczny brak wsparcia technicznego i serwisowego programu ze strony BN-u. Biblioteka nigdy nie zorganizowała profesjonalnego serwisu, który wspomagałby użytkowników w implementacji programu – tworzenie się nieformalnych grup użytkowników. • W latach 90 XX w. całość programu mieści się na dyskietce

5. 2001 – niezależny od BN serwis techniczny programu wysiłkiem ks. Krzysztofa Goneta (towarzyszył MAK-owi od początku) • Wdrażanie w systemach bibliotecznych formatu USMARC (i MARC 21); ukazanie ograniczeń programu. • W wersji 4.3 obsługa formatu MARC 21 • 2003 – kopiowanie z kartotek wzorcowych • 2006 – pobieranie opisów z Internetu • Wersja DOS-owa MAK-a nie ma szans obronić się przed inwazją wszechobecnego środowiska graficznego (por.: MOL lub SOWA). • Zdecydowano się powołać dwuosobowy zespół, którego zadaniem miało być opracowanie nowej wersji programu.

6. 2007 - Zwiastun nowego MAK-a w wersji 5.0, pracujący w środowisku graficznym, z wbudowanym formatem MARC 21.Pokazywany był w wersji wstępnej na konferencji „Pakiet MAK – możliwości oprogramowania i perspektywy rozwoju”, a następnie podczas warsztatów zorganizowanych w Książnicy Narodowej. • - Testowa wersja fragmentu modułu wypożyczania. • - Nie uwzględniono istnienia kartotek haseł wzorcowych • 2008 – zamawianie przez Internet - Instytut Książki z Krakowie Ogólnopolski program rozwoju bibliotek „Biblioteka Plus”. Projekt MAK-a Plus został włączony do programu Ministerstwa Kultury, mającego dostarczać oprogramowanie bibliotekarzom. MAK w nowej wersji ma pracować w bazie SQL. Instytut Książki podejmuje działania nad następcą MAK-a w ramach kilkuletniego programu, który zakończy żywot zapewne w 2011 roku. Źródło: Czy MAK przejdzie do historii? - Katarzyna Ślaska, Tomasz Cieślik; Requiem dla MAK-a Jerzy Franke

7. Federacja Bibliotek Kościelnych „FIDES” 1995 – powstanie Federacji, decyzją Konferencji Episkopatu Polski. 1995 – przynależność do BETH (Bibliotheques Européennes de Théologie jako jeden z dwunastu członków zwyczajnych tej organizacji, która jest międzynarodową radą (istniejącą od 1961 r.) zrzeszającą stowarzyszenia bibliotek teologicznych. Delegat Federacji bierze udział w corocznych Zgromadzeniach Generalnych BETH. 2004 - uruchomienie multiwyszukiwarki FIDKAR (16 rocznica pontyfikatu Jana Pawła II) 2006 – uruchomienie Biblioteki Wirtualnej Obecnie – wsparcie dla przejścia bibliotek uczestniczących na nowy format katalogowania - MARC 21 oraz prowadzi dalsze prace nad opracowaniem tezaurusa nauk kościelnych. Biblioteki zrzeszone: Jest ich 88, w tym większość bibliotek wydziałów teologicznych i wyższych seminariów duchownych, poza tym biblioteki diecezjalne i zakonne.

8. WNIOSKI MAK System martwy Technologicznie przestarzały Bez większych nadziei na poprawę

9. MAK KOSZTY

10. Cennik  (obowiązujący od 1 lutego 2008 r.): Zmiany z a) na b) można dokonać w dowolnym czasie dopłacając różnicę, ponadto klient opłaca koszty wysyłki. Biblioteka Narodowa zastrzega sobie możliwość zmiany cen. Źródło: www.bn.org.pl

11. Dokumentacja otrzymywana przy zakupie: Postać drukowanaInstrukcja instalacji pakietu MAK, wersja 4.3 pakiet MAK - instalowanie, funkcje edycyjne struktura pakietu MAK Użytkownicy, którzy kupują pakiet po raz pierwszy dostają ponadto książki: pakiet MAK, obsługa bazy (wyd. 4, 31.07.2002) pakiet MAK, edycja i drukowanie (wyd. 5, 01.04.2004) Zawarta w pakiecieW pakiecie MAK 4.3: Instrukcja instalowania MAK 4.3 PAKIET MAK - Instalowanie, funkcje edycyjne STRUKTURA pakietu MAK Instalowanie emTeX i TeX Live 6 / 7 Struktura BAZOSPISU i OPCJOSPISU Pierwszy zakup - bez dodatkowych opłat jeden komplet instrukcji: - Pakiet MAK – obsługa bazy - Pakiet MAK - edycja i drukowanie Źródło: www.bn.org.pl

12. Szkolenia Szkolenie jest prowadzone w postaci kursów podstawowych i kursów dla administratora przez: Bibliotekę Narodową - Zakład Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej. Konsultacje Konsultacji merytorycznych udzielają telefonicznie oraz osobiście (na terenie BN) pracownicy Biblioteki Narodowej. W uzasadnionych przypadkach pracownicy BN udzielają konsultacji i pomocy w siedzibie użytkownika. Źródło: www.bn.org.pl

15. Użytkownicy programu MAK – charakterystyka • 1897 użytkowników kupiło program MAK • 1255 użytkowników kupiło najnowszą wersję MAK 4.3 • 253 użytkowników kupiło program MAKWWW • 225 użytkowników kupuje bazy danych (PB, BZCZ, Kartoteka wzorcowych haseł przedmiotowych, serwisy bieżące) • Komisja ds. Dystrybucji danych BN i systemu MAK: 170 użytkowników zakupiło program z rabatem, 110 otrzymało program bezpłatnie) Źródło: Federacja Bibliotek Kościelnych FIDES: Multiwyszukiwarka dla Komputerowych Baz Bibliotecznych

16. WNIOSKI MAK MAK jest TANI dlatego tak popularny

17. MAK STRUKTURA

18. System operacyjny i wymagania:DOS, pracuje też w Windowsie w trybie tekstowym. Może być zainstalowany i wykorzystywany w sieci komputerowej. Wymagania sprzętowe są na dzisiejsze czasy bardzo niskie (program obsłuży praktycznie każdy współczesny komputer). Oszczędna (w miejsce na dysku) baza danych. Nadawanie różnych praw dla różnych użytkowników systemu. Jednakże MAK wymaga obeznania w technologii informatycznej (np. zawiłość instalacji, zaawansowana parametryzacja) i nie jest intuicyjny dla użytkownika nie przyzwyczajonego do interfejsu tekstowego (nawet ze wskazówkami i pomocą skrótów na ekranie).

19. MODUŁY: • Moduł obsługi bazyumożliwia: zakładanie i reorganizacje bazy, wprowadzanie, modyfikacje (korektę i uzupełnianie) oraz skreślanie danych, wyszukiwanie i tworzenie podzbiorów bazy, drukowanie ad hoc, a także import i eksport danych z i do zbiorów zewnętrznych. • Moduł drukowania (edycji) umożliwia drukowanie danych z bazy wg przyjętych (definiowanych przez użytkownika) formatów; można drukować różne zestawienia, bibliografie, karty katalogowe itp. • Moduł wypożyczeńumożliwia obsługę wypożyczalni; moduł ten korzysta z bazy wypożyczanych przedmiotów (np. książek, dlatego ta baza jest nazywana baza książek) oraz z bazy osób (instytucji) wypożyczających, zwanej baza czytelników

20. PROGRAMY: • MAKWWW – moduł OPAC, służący do prezentacji baz w InternecieWykorzystuje protokół Z 39.50 (MAK pracuje zarówno jako host, jak i jako klient). • CDMAK (służy do znajdowania jednego lub wielu dokumentów spełniających podane kryteria) • Program konwersji MARC BN => MARC 21

21. PARAMETRYZACJA: • Zmiany mogą być lokalne i globalne – dla pojedynczego użytkownika/bibliotekarza jak i całego systemu • Można dostosowywać formaty druku, rozmieszczenie materiału, podawane dane, marginesy rozmiar i krój czcionek – dla różnych formatów bibliografii, zestawień, rejestrów ubytków, kart • Możliwość zapisywania zbiorów ustawień • Duże możliwości adaptacyjne praktycznie w każdym module (choć najwięcej w module drukowania) – wymagają jednak pewnej wiedzy informacyjnej

22. KARTOTEKI WZORCOWE W aktualnych systemach coraz większa role spełniają kartoteki wzorcowe; pakiet MAK niestety nie ma pełnego i jednolitego aparatu do obsługi tych kartotek; istnieją jednak narzędzia ułatwiające: • prowadzenie kartotek wzorcowych, • wykorzystanie kartotek przy wprowadzaniu danych, • wykorzystanie kartotek przy wyszukiwaniu. JHP BN aktualizowany jest w tygodniowej częstotliwości, w dwóch typach dokumentów: „Wykaz nowych haseł” oraz „Wykaz haseł usuniętych”, na stronie internetowej BN umieszczone są 4 ostatnie aktualizacje.

23. Wykorzystanie kartotek przy wprowadzaniu danych Przy wprowadzaniu danych kartoteki wzorcowe są wykorzystywane do kopiowania danych; technika tej czynności jest zwykle następująca: • ustawienie kursora w miejscu, do którego dane maja być wprowadzone, • wybranie indeksu (najczęściej z bazy zawierającej kartotekę wzorcowa); • znalezienie i wyświetlenie odpowiedniego dokumentu kartoteki wzorcowej; • ustawienie sposobu kopiowania (cały dokument, pole, podpole itd..); dla każdego indeksu można określić domyślny sposób kopiowania wpisując odpowiednie opcje do bazospisu • wykonać kopiowanie (Istnieje opcja, którapozwala na kopiowanie całych pól, także z bazy o zupełnie innej strukturze).

24. Wykorzystanie kartotek przy wyszukiwaniu • umożliwienie „nawigacji” - wiązanie terminów szerszych i węższych; • pomoc przy wyszukiwaniu wg terminów odrzuconych. • wyszukanie odpowiedniego (pierwszego) dokumentu w kartotece wzorcowej, • pobranie wartości pierwszego podpola w tym dokumencie: • wyszukanie w indeksie tej wartości, • ustawienie indeksu od tej wartości; • wyszukanie odpowiedniego (pierwszego) dokumentu w kartotece wzorcowej, • wyświetlenie zadeklarowanych podpól w tym dokumencie,

25. WNIOSKI MAK Modułowość: TAK/NIEOsobno do kupienia jest tylko MAKWWW, ale resztę stanowią odrębne, wyspecjalizowane programyParametryzacja: TAKMożliwa w dużym zakresie, jednak wymagająca sporych umiejętności lub informatyka na etacie

26. WNIOSKI MAK Zintegrowanie: NIENiektóre dane trzeba specjalnie przenosić; Inne są wykorzystywane w kilku modułach Kompleksowość: NIEUmożliwia część funkcji jak np. opracowanie i udostępnianie, ale ma problemy np. z obsługą podstawowych funkcji OPAC

27. WNIOSKI MAK MAK jest jedynie częściowo zintegrowanymsystemem bibliotecznym

28. MAK INNE ZASTOSOWANIA

29. Zastosowanie systemu MAK: • Katalogi biblioteczne • Katalogi prac dyplomowych • Bibliografie • Bazy danych w BN: • - Przewodnik Bibliograficzny • - Bibliografia Zawartości Czasopism • - Kartoteka wzorcowych haseł przedmiotowych • - Katalogi centralne czasopism i książek zagranicznych • - Informator o bibliotekach • - Katalogi zbiorów specjalnych