بسم الله الرحمن الرحیم

1. بسم الله الرحمن الرحیم

2. عوارض جانبی ناشی از داروهای تزریقی

3. بر اساس مطالعات سازمان جهانی بهداشت در کشورهای در حال توسعه سالانه 16000 میلیون تزریق با هدف اقدامات درمانی و یا بهداشتی تجویز می شود. 10-5 درصد تزریقات به منظور بهداشتی و 90 درصد تزریقات به منظور درمانی تجویز می شوندو این درحالیست که 70% این تزریقات غیر ضروری می باشند . ميزان تزريقات غير ايمن از 15% در منطقه اروپاي شرقي تا 50% درقاره آسيا متفاوت است . در بعضی از کشورهای در حال توسعه گاهی 9 بیمار از 10 بیماری که به مراکز مراقبت های اولیه پزشکی مراجعه می نمایند 1 تزریق دریافت می کنند. بر اساس بررسی های صورت گرفته توسط مرکز ADR بیش از 50% عوارض به ثبت رسیده ناشی از مصرف داروهای تزریقی بوده است.

4. تزریق غیر ضروری زمانی رخ می دهد که داروی جایگزین خوراکی در دسترس باشد،ماده تزریق شده نامناسب یا مضر باشد یا هنگامی که علائم و تشخیص بیماری مجوزی برای دریافت درمان به شکل تزریق نباشد.

5. وضعیت تجویز و مصرف داروهای تزریقی در ایران 42%از بیماران مراجعه کننده به پزشکان داروهای تزریقی دریافت می کنند که در مورد برخی از پزشکان عمومی این رقم به 80%می رسد. از طرفی این ادعا وجود دارد که داروی ضد درد تزریقی مناسب در ایران موجود نیست. از طرف دیگر داروهای تزریقی در فهرست داروهای غیر نسخه ای(OTC )وجود ندارد.

6. تزریقات منطقی تزریق زمانی ضروری است که به منظور دستیابی به اهداف زیر انجام پذیرد: شروع اثر سریعتر و قوی تر در موارد اورژانسی میان بر زدن دستگاه گوارش در کسانی که قادر به بلعیدن نبوده و دچار عوارض گوارشی شدید می شوند. درمان بیماران بیهوش یا کسانی که همکاری نمی کنند. درمان با داروهایی که فقط به شکل تزریقی موثرند. دستیابی به تاثیر موضعی (تجویز داخل مفصل)

7. معایب تزریقات هزینه بیشتر در مقایسه با سایر اشکال دارویی نیاز به آموزش پرسنل مشکل بودن خروج دارو از بدن در صورت بروز واکنش جانبی یا سمی دو برابر بودن شانس عفونت و احتمال ورود میکروارگانیسم ها و توکسین های مرگبار به بدن افزایش احتمال بیشمصرف دارو به دلیل ورود مستقیم به جریان خون واکنش ها و عوارض بافتی

8. واکنش ها و عوارض بافتی درد و آسیب بافتی هنگام تزریق حجم زیاد دارو و یا لرزش دست هنگام تزریق ترمبوز فلبیت آمبولی هوا در اثر آسپیراسیون ناقص همولیز صدمه وریدهای محیطی و رسوب دارو در ورید نشت و خروج دارو از عروق به ویژه در مورد داروهای سیتوتوکسیک آبسه باکتریایی در محل تزریق به دلیل عدم رعایت شرایط آسپتیک و بهداشت آسیب به عصب در اثر تزریق در محل ناصحیح که دو عصب اصلی که تحت تاثیر قرا می گیرند عصب سیاتیک و عصب رادیال می باشد

9. خطاهای دارویی و پزشکی با داروهای تزریقی 50% خطاهای دارویی در دنیا با داروهای تزریقی و به دلیل تزریق داروی اشتباه و یا استفاده از راه تزریقی اشتباه می باشد که اکثر موارد منجر به مرگ ناشی از این خطاها،ناشی از داروهای تزریقی است. بخش عمده ای از تزریقات توسط افراد غیر حرفه ای و آموزش ندیده انجام می شود و این امر علاوه بر استفاده از تکنیک های غیر استریل،احتمال خطاهای دارویی از نظر دوز،مدت مصرف و ..... را افزایش داده و می تواند به درمان غیر موثر،مقاومت آنتی بیوتیکی یا سمیت دارویی منجر شود.

10. باورهای غلط در مصرف داروهای تزریقی حجم بالایی از تزریقات در درمان بیماری های غیر پیچیده،غیر شدید و خود محدود شونده نشانگر نامناسب بودن کاربرد و تجویز اشکال دارویی تزریقی است. آنتی بیوتیک ها به ویژه پنی سیلین ها، ویتامین ها،کورتیکواستروئیدها،آنالجزیک ها و آنتی هیستامین ها از جمله پر مصرف ترین داروهای تزریقی هستند. اگر خود درمانی با داروهای خوراکی سبب بهبودی نشود و یا هنگامی که دستیابی به درمان سریع مورد نظر باشد بیماران تمایل به تزریق پیدا می کنند. در بسیاری از فرهنگ ها این اعتقاد وجود دارد که تزریق ورود مستقیم دارو به جریان خون بوده و راه بسیار قویتر و سریعتری برای بهبودی و تامین سلامت است. بعضی ها معتقدند که پزشکان تزریق را بهترین روش درمان می دانند. پزشکان بیش از حد داروی تزریقی تجویز می کنند زیرا بر این باورند که تزریق بیشتر سبب جلب رضایت بیماران می شود. منافع اقتصادی پزشک نیز خود عاملی برای افزایش ارائه خدمات تزریقی است. گاهی اوقات فقدان تاثیر کافی فرآورده خوراکی بعضی داروهای موجود در بازار منجر به انتخاب تزریقی آن می گردد.

11. دلایل ارائه شده توسط نسخه نویسان جهت تجویز فرآورده های تزریقی: قدرت داروهای تزریقی شروع اثر سریعتر داروهای تزریقی جذب ضعیف داروهای خوراکی فقدان اثربخشی داروهای خوراکی ناتوانی بیماران در دریافت دارو از طریق دهان تمایل بیماران به داروهای تزریقی شرایط مزمن بیمار همچون بیماری وخیم،سوءتغذیه،سوء مصرف الکل پیشنهاد اساتید دانشگاهی

12. سوء تفاهم میان پزشکان و بیماران درباره تجویز داروهای تزریقی:

13. اثر ارتباط بین تجویز کننده و مصرف کننده دارو:

14. پارامترهای فارماکوکینتیک:

15. فاکتورهایی که جذب و فراهم زیستی داروها را تحت تاثیر قرار می دهد:

16. سطح پیک سرمی آنتی بیوتیک های خوراکی و تزریقی:

17. زمان رسیدن به غلظت سرمی آنتی بیوتیک ها در روش های مختلف تجویز دارویی:

18. درمان عفونت های خفیف تا متوسط :

19. درمان عفونت های شدید:

20. مقایسه قیمت آنتی بیوتیک های خوراکی و تزریقی:

21. داروهای ضد التهاب تزریقی و خوراکی

22. ویتامین های خوراکی و تزریقی

23. نتیجه گیری:

24. تزریقات غیر مطمئن آفتی برای سیستمهای بهداشتی تزریق غیر مطمئن شکلی از انجام تزریق است که سلامتی فرد دریافت کننده،کارکنان بهداشتی و جامعه را به خطر می اندازد. هنگامی که نکات ایمنی رعایت نشود تزریقات می تواند منجر به بروز مشکلات عفونی و غیر عفونی شود. مشکلات غیر عفونی می تواند به دلیل آسیب های ناشی از تکنیک های نامناسب تزریق و یا به دلیل واکنش نسبت به مواد تزریقی اشتباه،ایجاد شود. استفاده مجدد از سرنگ ها و سرسوزن ها بدون استریل کردن میلیون ها نفر را در معرض خطر ابتلا به عفونت ها قرار می دهد.بررسی های انجام شده نشان می دهد که 40% تزریقات در دنیا با سرنگ ها و سرسوزن های استفاده شده غیر استریل انجام می شود. جمع آوری،جابجایی و امحاء نادرست تجهیزات تزریقی آلوده کارکنان بهداشتی و جامعه را در معرض خطرات و آسیب های ناشی از تماس با سرسوزن ها قرار می دهد.

25. بیماری های ناشی از تزریقات غیر مطمئن هر ساله تزریقات غیر مطمئن موجب 1/3 میلیون مرگ زودرس ، از دست رفتن 26 میلیون سال زندگی و هزینه های درمانی سالانه معادل 535 میلیون دلار می شود. تزریقات غیر مطمئن عاملی در انتقال پاتوژن های مخاطره آمیز با منشا خونی شامل HBV/HCV/HIV و نیز عامل بیماری مالاریا است. سازمان بهداشت جهانی برآورد کرده که تقریبا 2% از کل موارد جدید ابتلا به عفونت HIV در جهان و در جنوب آسیا تا 9% موارد در اثر تزریقات غیر ایمن ایجاد می شود. از میان 21 میلیون نفری که هر ساله در کشورهای در حال توسعه به هپاتیت B مبتلا می شوند 32% از طریق تزریقات غیر ایمن مبتلا گشتند. از میان 2 میلیون نفری که هر ساله در کشورهای در حال توسعه به هپاتیت C مبتلا می شوند 40% از طریق تزریقات غیر ایمن مبتلا گشتند.

26. 5 محور بنيادي ایمني تزريقات انجام تزریقات، فلبوتومی، دن لانست ، تزریقات داخل وریدی و یاانفوزیون براساس استاندارد ها بمنظورکنترل و پیشگیری از بروزعفونت و آسیب به بیماران . كاهش رفتار پر خطر كاركنان بهداشتي بمنظور پيشگيري از جراحات ناشي ازوسايل تيز و برنده (وسایل تیز و برنده شامل کلیه ی وسایل تیز مصرف شده ونشده ی تمیز نظیر بیستوری ، آنژیوکتها ، شیشه های شکسته سرم ، گایدهای جراحی ، پنس های شکسته ، سرسوزن و... می باشد) افزايش سطح ايمني كاركنان در ضمن كاربا وسايل تيز و برنده درماني. جمع آوري ، نگهداري ، انتقال و دفع مناسب و بهداشتي پسماندهاي آلوده وپرخطر .  تغيير رفتار و نگرش اجتماعي مددجويان و پزشكان نسبت به مقوله تقاضاو تجويز دارو به روش تزريقي .

27. روش های پیشگیری از وقوع عوارض ناشی از داروهای تزریقی: اجتناب از انجام تزریقات غیر ضروری نحوه آماده سازی دارو توجه به رنگ و شفافیت فرآورده های دارویی هنگام تزریقات توجه به روش تزریقی دارو در بروشور مربوط به آن دارو سرعت تزریق دارو

28. عوارض فرآورده های تزریقی

29. سفالوسپورین ها • نسل اول:سفالکسین، سفالوتین، سفازولین • نسل دوم : سفوروکسیم ،سفوکستین • نسل سوم : سفتریاکسون، سفوتاکسیم، سفوپرازون، سفتازیدیم، سفتی زوکسیم، سفیکسیم • نسل چهارم : سفپیم

30. هشدار • حساسیت متقاطع با پنی سیلین به ویژه سفتریاکسون و سفازولین • جهت انفوزيون وريدي حداقل 100-50 سي سي مايع مورد نياز است، كه مي توان از محلول كلريد سديم و يا دكستروز 5% استفاده كرد. • تزریق وریدی بین 15تا30 دقیقه • هنگام آماده سازي ويال، پس از افزودن حلال آن را به خوبي تكان دهيد. در صورت مشاهده ذرات يا هر گونه تغيير رنگی از تزريق آن خودداري نماييد.

31. سفتریاکسون • تا سال90 تعداد 51مورد مرگ در اثر تزریق آن گزارش شده است. • عمده عوارض شامل عوارض پوستی، عوارض گوارشی، تنگی نفس، شوک آنافيلاکسي، واکنشهاي شبه آنافيلاکسي و ایست قلبی- تنفسی مي باشند که در بسیاری از موارد، واکنش ها شدید، جدی و تهدیدکننده حیات بوده اند. • از تجویز اين دارو در مواردی مانند سرماخوردگی و سایر مواردی که از جمله موارد مصرف تأیید شده این فرآورده نیست، جداً خودداری شود. • از جايگزين نمودن فرم تزريقي آنتي بيوتيکها در مواردي که اشکال خوراکي موثر و قابل تجويز مي باشند، جدا پرهيز شود. • قبل از تزریق حتما در مورد سابقه حساسیت به این دارو یا پنی سیلین سوال شود.

32. تداخل بسیار مهم • سفتریاکسون نباید همراه رینگر و رینگرلاکتات حتی تا 24 ساعت بعد از تزریق،تجویز شود چون این محلول ها محتوی کلسیم هستند و با دارو ایجاد کمپلکس می کنند.

33. آمینوگلیکوزیدها • جنتاماسین • آمیکاسین • استرپتومایسین • نئومایسین • اسپکتینومایسین

34. عوارض شایع:سمیت کلیوی، سمیت گوشی و بلوک عصبی عضلانی • اگر به صورت Bolus تزریق شود یک CMAX بالا ایجاد می شود و ریسک سمیت گوشی و بلوک عصبی عضلانی را بیشتر می کند. باید به مدت یک ربع تا نیم ساعت انفوزیون شوند.

35. تداخلات • تزریق هم زمان با وانکو مایسین و سفالوسپورین ها موجب افزایش خطر بروز سمیت کلیوی می شود. • تزریق طولانی مدت،تزریق در افراد دهیراته و مسن نیز خطر سمیت کلیوی را افزایش می دهد. • تزریق با فوروزماید افزایش سمیت گوشی

36. وانکومایسین • pH ویال ها، شدیداً قلیایی است (13-12) پس اگر به صورت IM تجویز شود، باعث تخریب شدید عضلانی می شود. در تجویز وریدی اگر دارو سریع وارد بدن شود، باعث رهایش هیستامین می گردد که نتیجه آن فلاشینگ، کاهش فشارخون (redman syndrome) است. پس باید دربزرگ سالان وکودکان طی حداقل 60 دقیقه انفوزیون شود. اگر باز هم سندرم ایجاد شد، سرعت تجویز دارو کم شود.

37. سرعت تزريق حداكثر 10 ميلي گرم در دقيقه تنظيم گردد و پايش فشار خون در حين انفوزيون انجام گيرد. • غلظت وانکومایسین باید حداکثر mg/ml 5 باشد، در بیماران با محدودیت مصرف مایعات ممکن است غلظت mg/ml 10 استفاده گردد. برای رقیق سازی ویالهای 500 میلی گرمی و1 گرمی، باید به ترتیب 10 و 20 میلی لیتر آب مقطر را به ویال اضافه نموده، محلول حاصل را به ترتیب، حداقل با 100 و 200 میلی لیتر از رقیق کننده سازگار رقیق نمود. رقیق کننده های سازگار شامل دکستروز 5%، سدیم کلراید 9/0% می باشد.

38. فنی توئین • 5 تا 10 درصد بیماران مصرف کننده فنی توئین دچار واکنشهای پوستی ناشی از این دارو می شوند. ضایعات پوستی اغلب به صورت شبه سرخک، شبه مخملک یا کهیر بوده و در اکثر موارد همراه با خارش می باشند. • از 132مورد سندرم استیون جانسون گزارش شده 10مورد ناشی از این دارو است که یک مورد آن منجربه مرگ شده است. • در صورت بروز راش پوستي در طول درمان با فني توئين، مصرف دارو می بایست قطع شود. چنانچه راش ايجاد شده متعاقب مصرف فني توئين بصورت اکسفولیاتیو، پورپوريک یا ضايعات تاولي باشد و يا در صورت شک به لوپوس اريتماتوز، سندرم استيون جانسون يا نکروليز اپيدرمي سمي، علاوه بر قطع مصرف دارو، درمان مجدد با فني توئين نبايد شروع شود.

39. فنی توئین تداخل باDW تزریق فقط با NS تداخلات مهم:آمیکاسین،لیدوکائین،مرفین

40. آمیودارون • اختلالات بینایی • تزریق وریدی در عرض حداقل 10دقیقه • انفوزیون فقط با DW,NS

41. متوکلوپرامید • براساس تحقيقات اخير، متوکلوپراميد شايعترين علت اختلالات حرکتي ناشي از مصرف دارو مي باشد. لازم به ذکر است که در حدود 20٪ بيماران بررسي شده در تحقيقات مذکور، بيش از سه ماه از داروي متوکلوپراميد استفاده نموده اند. • وقوع عوارض اکستراپيراميدال در کودکان، بزرگسالان جوان و متعاقب تزريق وريدي دوزهاي بالاي دارو شايع تر مي باشد، اگرچه ممکن است در تمامي گروه هاي سني، در هر دوز مصرفي و با مصرف خوراکی دارو نیز رخ دهد. • عوارض شامل: حرکات غيرارادي دستها ویا پاها، حرکات غيرارادي تنه، یا علائمی نظیر جدا کردن لبها با صدا (ملچ ملچ کردن)، حالتی نظیر ادا درآوردن در صورت، بيرون آوردن متناوب زبان، حرکات سريع چشمها يا چشمک زدن • توصيه مي شود که درمان با متوکلوپراميد بيش از سه ماه به طول نينجامد و در صورت نياز به ادامه درمان، فوايد دارو در مقابل مضرات آن سنجيده شود.

42. متوکلوپرامید • دگزامتازون، فورزماید (تزریق همزمان)

43. هپارین • بر احتمال شروع تأخيري ترومبوسيتوپني ناشي از مصرف هپارين (heparin-induced thrombocytopenia or HIT) و ترومبوسيتوپني و ترومبوز ناشي از هپارين (heparin-induced thrombocytopenia and thrombosis or HITT • اين عارضه معمولاً طي 14-5 روز پس از شروع درمان رخ مي دهد و در بيماران با سابقه قبلي دريافت هپارين، ممكن است بلافاصله پس از شروع مصرف نيز بروز نمايد.تعداد پلاکت به کمتر از 100000

44. جنتامایسین، هیدروکورتیزون، مورفین، وانکومایسین

45. رانیتیدین • عوارض متعاقب تزريق داروي رانيتيدين عمدتاً مشتمل بر کهير، خارش، ضايعات پوستي، اختلالات تنفسي، واکنشهاي آنافيلاکسي و شبه آنافيلاکسي مي باشد. • يکي از مشکلات مشاهده شده هنگام تزریق این دارو، عدم رعايت نحوه آماده سازي و سرعت تزريق وريدي فرآورده بوده است. لذا به منظور کاهش عوارض ناشی از تزریق این فرآورده، یادآور می شود که داروي رانيتيدين بايد حتماً پيش از تزريق وريدي، بامحلولهای سازگار(DW, N/S )رقيقشود. هم چنین لازم است از تزریق سریع وریدی اجتناب گشته و تزریق وریدی حداقل ظرف 5 دقیقه انجام گیرد.

46. ترامادول • از میان عوارض گزارش شده، تهوع و استفراغ (390 مورد)، سرگیجه (196مورد)، افت شدید فشارخون (70مورد)، تشنج (68مورد) و اختلالات تنفسی (62مورد) بیشترین موارد گزارش شده می باشند. • در میان گزارشهای ارسالی، 6 مورد مرگ مشکوک به مصرف داروي ترامادول گزارش شده است که در 5 مورد متعاقب تزریق عضلاني و در يک مورد به دنبال مصرف شکل خوراکي این دارو رخ داده است. • از تزريق وريدي سريع اين فرآورده جدا خودداري نماييد. تزريق وريدي اين دارو بايد حداقل طي 3-2 دقيقه يا به صورت انفوزيون انجام گيرد. • به طور كلي دپرسيون تنفسي ايجاد شده توسط ترامادول كمتر از مرفين است ولي در بيماراني كه اين دارو را به طور تزريقي دريافت مي كنند، احتمال بروز دپرسيون تنفسي وجود دارد.

47. ترامادول • در بيماران با سابقه صرع و تشنج و بيماراني كه خطر بروز تشنج در آنها بالاست ( مواردي مانند تروماي سر يا سندرم قطع دارو و الكل ) احتمال بروز تشنج با ترامادول افزايش مي يابد. • ايمني و اثر بخشي مصرف ترامادول در كودكان زير 16 سال ثابت نشده است و مصرف آن در اين گروه سني توصيه نمي گردد.

48. پیروکسیکام و دیکلوفناک • از تجويز آمپول ديكلوفناك سديم و پيروكسيكام در كودكان زير 15 سال جداً خودداري فرماييد. • از تزريق وريدي آمپولهاي ديكلوفناك سديم و پيروكسيكام جداً خودداري فرماييد. • تزريق عضلاني آمپول ديكلوفناك سديم بايد به ميزان 75 ميلي گرم در روز ( در موارد شديد 75 ميلي گرمي دو بار در روز ) حداكثر به مدت 2 روز تجويز گردد.

49. طرز نگهداری و مصرف ویال ها و داروهای تزریقی ایران

50. داروهایی که محل نگهداری آنها در یخچال می باشد: