ÖZÜRLÜLERE YÖNELİK TUTUMLAR ÖZÜRLÜLERLE İLETİŞİM ÖZÜRLÜLER UZMANI CANAN AKTAŞ

1. ÖZÜRLÜLERE YÖNELİK TUTUMLAR ÖZÜRLÜLERLE İLETİŞİM ÖZÜRLÜLER UZMANI CANAN AKTAŞ

2. Özürlülere yönelik tutumlar özürlülerle iletişim • Tutum Kavramı • Özürlülere yönelik tutumlar • Özürlülere yönelik tutumların kaynakları • Olumsuz tutumların özürlüler üzerindeki etkileri • Çeşitli özür grupları ile iletişimi güçlendirmede kullanılacak yöntemler

3. TUTUM NEDİR? “Kişinin arzularının korkularının inançlarının ön yargılarının ya da eğilimlerinin bir karışımı” Chave (1928) “Olumlu ya da olumsuz değerde olan çevredeki bir şeye doğru ya da karşı harekete geçme eğilimi” Bogardus (1932) “Bireyin ilgili durum ya da nesnelere ilişkin tepkisi üzerinde dinamik ya da yönlendirici bir etki yapan, yaşantı içinde organize olmuş, bir zihinsel ya da sinirsel hazırlık durumu” Alport (1935)

4. TUTUMLAR

5. İNSANLAR TUTUMLARI NEDEN GELİŞTİRİRLER? • Dünyayı daha basit, organize olmuş bir biçimde tanımlamak ve açıklamak için • Yeni durumlarda kendilerini koruyabilecek bir yapı oluşturmak için • Karmaşık bir dünyaya tepki vermeyi kolaylaştırdığı için • Temel değerlerini diğer insanlara açıklama imkanı sağlamak için • Topluma uyum sağlamak için

6. Tutumların Özellikleri • Tutumlar kalıp yapılardır • Değişime dirençlidirler • Çevresel gözlemler ve yaşantısal deneyimler ile gelişirler

7. Özürlülere yönelik tutumlar nelerdir?

8. Tarihsel gelişim: • İlkel kabilelerde - öldürme ya da şef yapma • Eski yunan – evlenmelerini engelleme • Eski roma – ekonomik fayda • Eski mısır - rehabilitasyon • Orta çağ - cadı avı • Dinlerin etkileri • İnsan hakları hareketleri • Engelli kişilerin hakları sözleşmesi

9. Özürlülerle ilgili kullanılan dil • Anormal • Muhtaç, bağımlı • Sakat, çarpık, kötürüm • Kör, ağma • Tekerlekli sandalyeye mahkum • İnmeli,felçli, spastik • Deli, gerizekalı, idiot, moron, mongol • Sağır dilsiz

11. Kalıp yargılar

12. Bir günlük askerlik

13. Azmin zaferi ….

14. 2008 Toplum Özürlülüğü Nasıl Anlıyor Araştırması • Özürlü tanımlamalarında bedensel özürlülük, yardıma muhtaçlık, yetersizlik acizlik, zorluk sağlıklı olmama öne çıkmaktadır. • Özürlülere yönelik olumlu tutuma sahip olanların oranları, olumsuz tutuma sahip olanlardan daha fazladır. • Özürlülüğün Allah’ın insana verdiği bir sınav olduğu inancı yüksektir. • Özürlüler arkadaş, komşu, çalışan olarak kabul edilmekle birlikte özel ilişkiler için (evlenme) tercih edilmemektedir.

15. 2008 Toplum Özürlülüğü Nasıl Anlıyor Araştırması • Genç yaştakilerin, bekârların, eğitim ve gelir düzeyi yüksek olanların, işi olanların özürlü tanıdığı olanların, özürlü bebeğin doğması gerektiğine inananların tutumları daha olumludur. • Ailesinde ya da akrabasında özürlü olanların tutumları, aile ve akraba çevrelerinde özürlü olmayanların tutumlarına göre daha olumsuzdur.

16. 2008 Toplum Özürlülüğü Nasıl Anlıyor Araştırması • Ruhsal sorunu olanlar ve zihinsel özürlüler yakın arkadaş, iş arkadaşı, eş ve komşu olarak, bir iş yerine çalışan olarak, bir günü geçirmede bir partner, bir eş olarak tercih edilmemektedir. • Zihinsel özür, görme özürü ve ruhsal duygusal sorunlar katılımcıların kendi başlarına gelmiş olsa en zor baş edebilecekleri özür gruplarıdır. • Özürlülerin eğitim almaları gerektiği bildirilmesine karşın, ruhsal duygusal sorunu olanların ve zihinsel özürlülerin akranlarıyla aynı ortamda eğitim almaları uygun görülmemektedir.

17. Özürlülere yönelik olumsuz tutumlar • Özürlüler bağımlıdır • Başkalarına muhtaçtır • Eksik insanlardır • Özürlüler tüketicidir • Özürlüler başarısızdır • Özürlüler sorumluluk almazlar • Özürlüler topluma yüktür • Özürlü olağanüstü çabalarla normal insan haline getirilmesi gereken kişilerdir

18. Özürlülere yönelik olumsuz tutumlar • Özürlüler dengesiz uyumsuz kişilerdir. • Yapabildikleri her şey mücizedir. • Özürlerini kullanarak çevrelerindeki insanlara her istediklerini yaptırırlar. • Özürlüler kırılgandırlar hep alttan almak gerekir

19. ÖZÜRLÜLERE YÖNELİK TUTUMLARI OLUMSUZ YAPAN ŞEY NEDİR?

20. Özürlülere yönelik yaklaşımlar • Acıma • Reddetme • Dışlama • Kabullenmeme • Görmezden gelme • Öfkelenme

21. Özürlülere yönelik tutumlar nasıl oluşmakta? • Öğrenme yaklaşımı • Beklentilerin bozulması • Özürün olumsuz yanının ortaya çıkması • Biriktirilmiş yas • İkili duygular • Suçluluk fenomeni • Özrün oluşumundan dolayı suçlama • Heiderhalo etkisi

22. Özürlülere yönelik olumsuz tutumlar özürlüleri nasıl etkiler?

23. Meyerson formülü

24. Olumsuz tutumlar özürlüleri nasıl etkiler?

25. Olumsuz Tutumların Etkileri: • Benlik saygısı • Benlik kavramı • Sosyal uyum Kendini doğrulayan kehanet

26. Özürlülerle İletişim

27. Özürlülerle iletişimi engelleyen tavırlar • Etiketleme • Sana üzülüyorum • Senin için doğru olanı ben bilirim • Kim kaygılı • Aşırı hassas davranma (Ya kırılırsa) • Her alanda avantaj sağlama

28. Görme özürlüler • Az gören • Görmeyen • Tünel görüşü • Renk körlüğü • Doğuştan körlük • Sonradan olma körlük

29. Doğru sanılan yanlışlar • Körlük tam bir karanlık yaşamaya mahkumiyet demektir. • Tüm görme engelli bireyler Brail ile okumayı bilir. • Görme engelli bireyler yardım almaksızın karşıdan karşıya geçemezler. • Görme engelli bireyler çevrelerinde olan her şeyi ve herkesi 6. hisleri sayesinde duyar ve hissederler. • Tüm görme engellileri bir birlerine benzerler.

30. Görme özürlüyü görünce acil durum ilan etmeyin • Rehberlik edecekseniz onun sizin kolunuza girmesine izin verin • Rehberlik ederken yürüyüş hızı normal olmalıdır. • Görme özürlü kişiye yönelerek normal ses tonu ile konuşun Görme özürlülerle iletişim

31. Görme özürlülerle iletişim • Aşırı koruyucu olmayın, yönlendirin. • Rehber köpek ile oynamayın. • Ayrılırken mutlaka sesli olarak bildirin. • Kendinizle ilgili hatırlatıcı tanımlayıcı özel bilgi verin. • Bakmak görmek gibi terimleri kullanmaktan kaçınmayın.

32. Görme özürlülerle iletişim • Dokunma duyusunu kullanarak içinde bulunulan mekanı tanıtın • Işık ile ilgili bir sorun olup olmadığını sorun • Mekanın görme özürlülerin kullanımına uygunluğunu sağlayın

33. İşitme ve konuşma özürlüler • 16-25 dB çok hafif derecede işitme kaybı • 26-40 dB hafif derecede işitme kaybı • 41-55 dB orta derece derecede işitme kaybı • 56-70 dB orta- ileri derecede işitme kaybı • 71-90 dB ileri derecede işitme kaybı • ≥91 dB çok ileri derecede işitme kaybı

34. Asıl sorun iletişimde güçlük Tarama Yönlendirme Cihazlandırma İşitme ve konuşma terapisi

35. İşitme engellilerin kullandıkları yöntemler • Dudaktan okuma • İşaret lisanı • Yazarak iletişim

36. İşitme Özürlülerle İLGİLİ DOĞRULAR VE YANLIŞLAR İşitme engelliler konuşmayı öğrenemez İşaret lisanı bilmeyen kişilerle iletişim kuramazlar İşitme engellilerin aynı zamanda zeka sorunları vardır. Tüm işitme engelliler dudak okumayı bilirler. İşitme cihazları işitme engelini bütünü ile yok eder

37. İŞİTME ÖZÜRLÜLERLE İLETİŞİM • Hangi iletişim yolunu kullandığını öğrenin • Derdinizi tercümana anlatmayın • Dudak hareketlerinin görünmesinin engellenmemesi • Tekrarlama • Işıklandırma • Mimik ve beden hareketlerinin kullanımı

38. İŞİTME ÖZÜRLÜLERLE İLETİŞİM • İletişimi bölen engellerin açıklanması • Aynı anda birden fazla kişi konuşmamalıdır • Yönergeler ve bilgilendirmelerin ışıklı panolarda yer alması sağlanmalıdır. • Toplantılarda tercüman ve konuşmacıyı iyi gören bir konum sağlanmalıdır. • Jest ve mimikler kullanılmalıdır. • Ani acil bir durum oluştuğunda …

39. Ortopedik özürlüler hakkında doğru sanılan yanlışlar • Tekerlekli sandalye kullanan tüm kişiler sandalyeye bağımlıdır. • Felçli olmak tümü ile hissisizliktir. • Özürlü kişiler için yapılacak özel düzenlemeler çok pahalıdır. • Tekerlekli sandalye kullanan kişilerin bir aile hayatı olamaz.

40. Ortopedik Özürlü: Kas ve iskelet sisteminde yetersizlik, eksiklik ve fonksiyon kaybı olan kişidir. Kol, ayak, bacak, parmak ve omurgalarında kısalık, eksiklik, fazlalık, yokluk, hareket kısıtlılığı, şekil bozukluğu, kas güçsüzlüğü, kemik hastalığı olanlar, felçliler, serebralpalsi, spastikler ve spinabifida olanlar bu gruba girmektedir.

41. HAREKET ENGELİ YARATAN ÇEŞİTLİ DURUMLAR • Amputasyon • Serenbral palsi • Kas hastalıkları • Multiple Sclerosis • Çocuk felci • Spina Bifida • Omurilik yaralanmaları

42. HAREKET ENGELLİ KİŞİ İLE İLETİŞİMİ KOLAYLAŞTIRACAK İPUÇLARI • Yardıma ihtiyacı olup olmadığını sorun • Aşırı koruyucu olmayın • İstemsiz kas hareketleri olabilir buna şaşırmayın • Sandalyeme dokunma • Doğrudan iletişim kurun “koşmak, yürümek” gibi kelimeleri kullanmaktan kaçınmayın • Eşit düzeyde iletişim kurun • Felçli inmeli, yatağa bağımlı gibi terimler kullanmayın

43. Ruhsal Duygusal Sorunlar • YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUKLAR • DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU • DELİRYUM DEMANS VE DİĞER AMNESTİK BOZUKLUKLAR • ŞİZOFRENİ ve DİĞER PSİKOTİK BOZUKLUKLAR

44. Yetişkinlik döneminde görülen rahatsızlıklar • DEPRESİF BOZUKLUKLAR, • ANKSİYETE BOZUKLUKLARI • SOMATOFORM BOZUKLUKLAR • ALKOL-MADDE KULLANIMI İLE İLİŞKİLİ BOZUKLUKLAR • YEME BOZUKLUKLARI

45. Ruhsal sorunları olan kişilerle ilgili doğru sanılan yanlışlar Ruhsal sorunları olan kişilerin • Aynı zamanda zeka sorunları vardır. • Öfkeli, tehlikelidiler. • Eğitim düzeyleri düşüktür. • Düzelemezler. • Deli/dahidirler. • Şizofreninin tedavisi yoktur.

46. RUHSAL SORUNLARI OLAN KİŞİLERLE İLETİŞİMİ KOLAYLAŞTIRACAK İPUÇLARI • Bazı durumlarda yönergeleri anlayamayabileler tekrarlayıcı olun • Oryantasyon sorunları olabilir bu nedenle iletişim için daha fazla zaman ayrılmalıdır. • Hastalığı hakkında bilgi alın • Tedavi için destekleyici olun • Empatik bir yaklaşım • Destek önemlidir.

47. Zihinsel Özürlü • Çeşitli derecelerde zihinsel yetersizliği olan kişidir. • Zeka geriliği olanlar (mentalretardasyon), Down Sendromu, Fenilketonüri (zeka geriliğine yol açmışsa) bu gruba girer.

48. Zihinsel engellilerle iletişimi güçlendirecek ipuçları • Söylenenleri anlayıp anlamadığını sorun • Direkt biçimde kendisi ile iletişim kurun • Yönergeleri basamaklandırın • Kontrol edin ve ödüllendirin • Karışık dil mecaz kinaye kullanmayın • Hatırlatıcı olun • Yazma ve okuma sorunları olanlar için sesli kayıtlar kullanın

49. Zihinsel engellilerle iletişimi güçlendirecek ipuçları • Hesaplamalarda sorunları olabilir • Hesap makinesi kullanmalarına izin verin • Sabırlı olun ve denemesine izin verin • Öğrenme zorlukları, yavaş hareket etme ve koordinasyon sorunları olabilir. • Sık tekrar, sabırlı, ödüllendirici ve özendirici olmak iletişimi kuvvetlendirecektir.

50. Epilepsi nöbeti geçiren kişinin nöbet sırasından kendine zarar vermesini ve nefes almasını engelleyici koşulları ortadan kaldırın • Turett sendromunda tik ve garip sesler küfürlü konuşma söz konusudur. • Cücelik sorunu olan kişiye çocukmuş gibi davranmayın, yardıma ihtiyacı olup olmadığını sorun, konuşurken eşit düzeyde olmayı sağlamak için mümkünse oturun