1 / 28

ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK

ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK. 10. GAIA. DBH 2. LEHEN ERRESISTETZIA GUNEA. 711an Musulmanek Iberiar penintsula konkistatu Bisigodoen Erresuma desagertu Bisigodoak Kantabriar mendikatean babestu Erresistentzia-gune garrantzitsua. ASTURIASKO ERRESUMA. 722an Covadongako Gudua

elma
Download Presentation

ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK 10. GAIA DBH 2

  2. LEHEN ERRESISTETZIA GUNEA • 711an Musulmanek Iberiar penintsula konkistatu • Bisigodoen Erresuma desagertu • Bisigodoak Kantabriar mendikatean babestu • Erresistentzia-gune garrantzitsua

  3. ASTURIASKO ERRESUMA • 722an Covadongako Gudua • Pelaio buruzagi, noble kristauak garaipena lortu • Ondorioz hegoalderantz hedatzen hasi • VIII-IX mendeetan Alfontso I.a eta Alfontso II.ak helburuak: • Duero ibaiaren harana birpopulatzea • Razziak/musulmanen arpilatze-espedizioak eragotzi • Laborantza-lur gehiago eduki • Asturiasko monarkek mendebalderantz hedatu • Galizia okupatu (X-XII arte independente)

  4. LEONGO ERRESUMA • Alfontso IIIak hegoalderantz hedatzen jarraitu • Musulmanak ahul baitzeuden • 854an Leon hiriburu bihurtu • Aurretik Oviedo • Ordundik aurrera (Asturias-)Leongo Erresuma

  5. ARTE ERROMANIKOA • Asturiar artea • IX. Mendean garatu • Arte bisigodoaren eragin handia • Eraikin erlijioso ugari • Eskultura eta pinturak barrualdea dekoratu • Eraikinen ezaugarriak: • Homarria (materiala) • Horma-bularrak (eraikin garaiagoak ondorioz) • Puntu-erdiko arkua eta kanoi-ganga gailendu • *Narancoko Andre Maria jauregia (Asturiasen) • *Oviedoko katedraleko Ganbera Santua

  6. ARTE ERROMANIKOA • Mozarabiar artea • X. mendean • Musulmanen lurreko kristauek garatua • Ezaugarri nagusiak: • Eliza txikiak (egitura bisigodoaz) • Barrualdeko dekorazio soila • Harlandua, adreilua eta hormarria erabili • Ferra-arkua (islamiar estilokoa) • Beatoak erabili = Monje mozarabiarrek idatzitako eskuizkribuak • *Escaladako Done Mikel eliza (Leon) • *Peñalbako Done Jakue Eliza (Leon)

  7. ESCALDAKO DONE MIKEL ELIZA

  8. PEÑALBAKO DONE JAKUE ELIZA

  9. GAZTELA-LEONGO ERRESUMA • Leongo Erresuma konderritan banatua • Konderririk garrantzitsuena = Gaztela (urruti, beraz nahiko independentzia) • Gaztela mugaldea zegoen, beraz musulmanen eraso asko jasan • Bizi baldintza latzak + Gotorleku ugari (defendatzeko) • X. amaieran Fernán González kondeak Gaztelako erresuma independente bihurtu (monarkia ahul zegoen) • XI-XIII. Gaztelako eta Leongo erresumak hurbiltze eta urruntze aldiak izan (oinordekotza eta ezkontzengatik) • 1230ean, Fernando IIIak behin betiko batu GAZTELAKO ERRESUMA bezala

  10. Erregerik garrantzitsuenak garai honetan: • Fernando III • Alfonso Xa Jakintsua (Fernandoren semea) • Gaztelako antolakuntza politikoa: • Monarkia: agintari gorena • Gorteak: XII. Mendean sortu ziren erakunde politikoak. • Aholkuntza-funtzioak betetzen zituen soilik. • Monarka zen batzarburua • Kontzejuak: Udalerrietako administrazio- eta gobernu-organoa • Beste erakunde batzuk: • Audientzia: erresumako justizia-organo gorena (IX) • Errege ogasuna: erresumako ondasunak eta aberastasunak administratzea eta zergak kobratzeaz arduratzen zena. (XIV)

  11. GAZTELAREN HEDAPENA • 1031an kaliferria zatitu = taifak sortu (erresuma txiki independenteak) = pariak ordaindu musulmanei • Gaztelako Erresuma Iberiaren hegoaldera hedatu = erresuma sendotu • 1085an Toledoko Taifa konkistatu • Hurrengo urteetan Guadalajara + Madril + Cuenca • Laster gelditu: • XI.mende amaieran tropa almoravideak iritsi • XII.mendean Almohadeak iritsi

  12. 1212an Kristauak garaitu Navas de Tolosan = Andalusia oso hartu (Granadako erresuma ezik) • Errekonkistan emankorrenak: • Alfontso VI (1040-1109) • Fernando III (1201-1252) • Hedapenaren arrazoiak: • Monarkek lur gehiago nahi • Laborantza-lur gehiago behar (biztanleria hazkundea) • Galdutako lurraldea berreskuratzeko gurutzada • *Konkista ondoren lurra birpopulatu behar = jabetza-eskubideak eman (latifundioak)

  13. IX.mende ondoren, Portugal konderria sortu (Aturias-Leóngo Erresumaren menpe) • Portugalgo kondea = erregearen basailua baina independentziaz jokatu • XII. Mendean, Alfontso Henrikes kondeak musulmanan kontrako kanpaina (ongi atera) • Errege izendatu bere burua • 1143an independentzia lortu zuen (Zamorako Bakea) • Gaztelako Erresuma berreskuratu nahi = Aljubarrotako Guduan (1385) • XIII.mendean gaur egungo mugak hartu • Henrike Nabigatzailea erregeak garaipen politiko eta militarrik handienak: • Merkataritza hedatu • Aurkikuntzak sustatu

  14. EKONOMIA ETA GIZARTEA ASTURIAS-LEONGO ERRESUMAK • VIII-X. mendean Asturias-Leongo Erresumak iraupeneko ekonomia (norberaren kontsumoa) • Nekazaritzako produktuak • Abeltzaintzako ekoizpena • Soberakinik ez = Merkataritza-trukerik ez • Ekonomia nagusiki landatarra (Al Andaluskoa hiritarra)

  15. EKONOMIA ETA GIZARTEA GAZTELAKO ERRESUMAKO EKONOMIA • XI-XIII. bitartean, ekonomia asko hazi = nekazaritza errendimenduak gora (ardi merinoen abeltzaintza) • 1273an Alfontso X.ak Mertaren Kontzeju Prestua sortu (abeltzain nobleak beren interesak babesteko) • Merkataritzaren goraldiaz = Kantabriako eta Bizkaiko portuak garatu • Salerosteko azoka handiak sortu

  16. EKONOMIA ETA GIZARTEA GRANADAKO ERRESUMA NAZARIA • Gaztelako erresumarekin harreman estuak • VII-XII. Bitartean oparotasun handia • Luxuzko produktuak: zetazko ehunak, zeramika, beira, brontzea, zilarra eta urrea (kristau-erresumentan estimatuak)

  17. EKONOMIA ETA GIZARTEA GAZTELAKO GIZARTEA • Biztanleria urria (gaztazkengatik) • Hiriak garatzen, baina gehienak landako herrietan bizi • Biztanleria etnia eta erlijio askotarikoa: kristauak, juduak eta musulmanak

  18. ERDI AROAREN AMAIERA • XIV. Mendetik aurrera garrantzi handiko aldaketak Gaztelan • Krisialdi demografikoa • Nekazaritzaren errendimendu apala • Uzta txarrak Gosetea = herritarrak ahulduta • Izurrite Beltza 1348an = Herri asko biztanlerik gabe • *Alfonso XI.a izurriteaz hil 1350an Gibraltar setiatzean • Krisialdi politikoa • Nobleek galerak izan • Zerga feudalak igo = erregearen kontra matxinatu lur berriak lortzeko • Gatazka dinastikoak • Henrike Trastamarakoa vs Petri I (anaia) = Gerra zibila (1369an bukatu) • Krisialdi soziala • Elikagaiak garestitu • Jaun feudalek beren eskubide feudalak gogor aplikatu • Monarkek zerga berriak • Nekazarien matxinadak = Irmandiñoen matxinada (Galizian)

  19. XV. Mendean susperraldia • Demografia suspertu • Nekazaritza espezializatu • Abeltzaintza igo • Eskulangitzako + ehungintzako jarduerak sustatu • Larrungintza + burdinazko tresnak (armak) • Trastamara dinastia • Gaztelako koroa mendearen erdialdera arte sendotu = Errege Katolikoak ezkontzean • Gaztelako Isabel I (1451-1504) + Aragoiko Fernando II (1452-1516) • Al Andalusen amaiera • 1492an Errege Katolikoek lurralde guztia hartu • Granadako azken monarka Boabdil

  20. DONE JAKUE BIDEA • Leku santuetara erromesaldiak egiteko ohitura zabaldu • Jakue apostoluaren hilobia aurkitu (Konpostelan) • Katedrala egiten hasi • Erromes-bide berri bat sortu • Erromes-bidea EHtik pasatu • Merkataritza eta kultura-truke handia • Populazio gune berriak sortu • Burgoak = erromesen premiak asetzeko • Bi erromes-bide: • Itsasaldekoa: • Bilbo (Begoñako Santiago katedrala) • Ziortzako Kolejiata: erromesek gaua igarotzeko • Barrualdekoa

  21. XI. Mende geroztik arte erromanikoa hedatzeko modu bilakatu: • Jakan, Lizarran, Iruñean, Logroñon, Burgosen, Leonen, Santiagon... • Hainbat zubi, ostatu, ospitale eta eliza eraikin erromesei bidaia errazteko • Erromesak erlijio-arrazoiengatik egiten zuten Donejakue Bidea • Erromesen janzkera: • Bide-zorroa: limosna gisa jasotzen zituzten jakietarako • Pordoia: ibiltzeko erabiltzen zuten makila • Kapela eta kapa: eguraldi txarretik babesteko • Maskorra: Santiagorako erromesaldiaren sinboloa

  22. NAFARROAKO ETA ARAGOIKO ERRESUMAK 11. GAIA DBH 2

  23. MARKA HISPANIKOA • VIII. Mendean: • Karolingioek Marka hispanikoa ezarri • Iruñetik Bartzelonaraino (Konderritan zatitu) • IX. Mendearen hasieran • Karolingioetatik independentzia lortu • Lehenak: Iruñea eta Aragoi • Marka hispanikoa Konderri Katalanetara mugatu • 830ean: Aritza familiak frankoak bidali • Iruñeko Erresuma sortuz • Nafarroako Erresuma bilakatu geroago • IX. mendean Arabako Konderria sortu

  24. Antso III Gartzez Nagusia (1004-1035) lurralde-hedapenik handiena lortu • Nafarroa+Gaztela+Aragoi Erresumak batu • Hiltzean lurrak banatu konderri edo erresumetan: • Nafarroa: Gartzia III Santxez • Antso IV (anaiak hil 1076an) • *XIX. Mendean galdu zuen erresuma izaera Frantzesengandik (Enrike III) • Gaztela: Fernando I • Antso II (Gaztelako lehen erregea) • Alfonso VI (Araba+Gipuzkoa+Bureba+Bizkaia+Durangaldea bereganatu) • XII-XIII. mendeetan • Aragoi: Ramiro I (Aragoiko lehen errege bilakatu) • Aragoiko Antso Ramirez (lehengusua hiltzean Iruñeko Koroa bereganatu) • Anfontso Ia Borrokalaria (XII. hedapenik handiena) • *Alfontso I hiltzean erresuma berrezarri = Nafarroako Erresuma • Sobrarbe eta Ribagorza: Gonzalo (1045 hiltzean Ramirok hartu bere lurrak

  25. Foruak: antzina-antzinatik ahoz transmititutako EH aratzen zuten usadio eta ohiturak ziren. • XIV-XVI bitartean idatziz jaso ziren = lege balioa hartu. • Lurraldeek estatus propioa izan zuten • Frantziako Iraultzara arte 1789 • Karlistaldira arte 1876 • XIII-XIVan Aragoiko Koroak oparotasun ekonomikoa: • Aragoi: zerealen nekazaritza eta abeltzaintza • Valentzia: nekazaritza ureztatua eta luxuzko artisau-ekoizpena sustatu • Katalunia+Mallorca: hirigune garrantzitsuak sortu + manufaktura eta merkataritza burgesak sortu

  26. Esportatu: ehunak, artisautza-produktuak (burdina, larrua…), papera, kolara, azafraia • Inportatu: garia, zeta, urrea, arabiako goma, espezieak • *Kontsulatuak ezarri Mediterraneoko portuetan • XIV-XV mendeetan uzta txarra = 1348an Izurrite Beltza = Krisialdi demografikoa + ekonomikoa = krisialdi ekonomikoa (remençako nekazariak nobleen aurka) • Elizak aberatsak + boteretsuak = liskar garaian bakea bermatzen zuten • Monasterioak kultura-guneak = Monasterioetako liburutegiak batik bat • Bertan garatu hizkuntza erromanikoetan idatzitako lehen dokumentuak

More Related