فصل چهارم - ابزار كاربردي در لينوكس

1. 1 فصل چهارم - ابزار كاربردي در لينوكس ويرايشگر متني

2. راهنماي استفاده از ويرايشگر متني vi

3. ويرايشگر متني راهنماي استفاده از ويرايشگر متني vi در لينوكس، تقريبا غير ممكن است كه هر كاربر، هر چند وقت يكبار نيازمند استفاده از يك ويرايشگر متني است. در محيط گرافيكي ويرايشگر متني مرسوم gedit مي‌باشد در محيط متني نيز از دو ويرايشگر متني بنام emacs و vi مي‌توان استفاده نمود. از جمله مزاياي ويرايشگرهاي متني امكان استفاده در ترمينال متني و يا اتصال متني برروي شبكه مانند telnet مي‌باشد و نيازي به هيچ رابط گرافيگي نمي‌باشد.

4. ويرايشگر متني راهنماي استفاده از ويرايشگر متني vi در اينجا ما قصد داريم ويرايشگر متني vi را با هم بررسي نمائيم. بطور معمول كار با vi با باز نمودن يك فايل آغاز مي‌گردد:

5. ويرايشگر متني راهنماي استفاده از ويرايشگر متني vi براي باز نمودن يك فايل متني كافي است تا پس از دستور vi نام فايل را به همراه مسير قرارگيري فايل وارد نمائيد: linux:~ # vi <option> <filename>

6. ويرايشگر متني راهنماي استفاده از ويرايشگر متني vi جهت باز نمودن فايل متني /tmp/test از شكل زير مي‌توان استفاده نمود: linux:~ # vi /tmp/test در صورتي كه فايل وارد شده يك فايل جديد باشد تصويري مانند تصوير زير خواهيد ديد:

7. ويرايشگر متني راهنماي استفاده از ويرايشگر متني vi علامت چشمك‌زن در بالاي صفحه نشان‌دهنده محل اعلان جهت تايپ متن است. پائين‌ترين خط صفحه اطلاعاتي در مورد آنچه در حال رخداد است را نمايش مي‌دهد. اين مكان خط فرمان ويرايشگر است. در صورتي كه فايل باز شده يك فايل جديد باشد در ادامه كلمه [New File] نمايش داده مي‌شود. كاراكترهاي ~ كه در بين خط بالا و پائين نمايش داده مي‌شود صرفا به عنوان يك پركننده موقت خطوط مي‌باشد. نكته قابل توجه اينستكه ويرايشگر در حالت نمايش مي‌باشد و امكان اضافه يا تغيير متن وجود ندارد.

8. ويرايشگر متني راهنماي استفاده از ويرايشگر متني vi • براي ورود به حالت ويرايش در محيط ويرايشكر مي‌توان از پارامترهاي زير استفاده نمود: • a • به add كه امكان اضافه نمودن متن را در سمت چپ اعلان فراهم مي‌كند. • i • به معني insert است و امكان تايپ متن را در سمت راست اعلان آمادگي فراهم مي‌كند. البته بجاي استفاده از كليدهاي i و a مي‌توان از كليد insert صفحه كليد نيز براي تغيير حالت استفاده نمود. نكته قابل توجه ديگر اينست كه پس از ورود به حالت ويرايش، در خط فرمان ويرايشگر كلمه – insert – نمايش داده مي‌شود.

9. ويرايشگر متني راهنماي استفاده از ويرايشگر متني vi • در حالت نمايش از كليدهاي زير نيز مي‌توان در بين متن حركت نمود: • h, l, j, k • كليدهاي h براي حركت به سمت چپ، l به سمت راست، j به سمت پائين و k حركت به سمت بالا را نشان مي‌دهند. • w • اعلان را به ابتداي كلمه بعدي منطقل مي‌نمايد. • b • اعلان را به ابتداي كلمه قبلي باز مي‌گرداند. • 0 • اعلان را به ابتداي خط جاري هدايت مي‌نمايد. • $ • اعلان را به انتهاي خط جاري هدايت مي‌كند.

10. ويرايشگر متني راهنماي استفاده از ويرايشگر متني vi • در حالت نمايش از كليدهاي زير نيز مي‌توان در بين متن حركت نمود: • H • اعلان را به ابتداي نخستين خط صفحه حركت مي‌دهد. • M • اعلان را به ابتداي خط مياني صفحه حركت مي‌دهد. • L • اعلان را به ابتداي خط پاياني صفحه حركت مي‌دهد.

11. ويرايشگر متني راهنماي استفاده از ويرايشگر متني vi همانند تمام ويرايشگرهاي متني موجود در vi نيز مي‌توان از كليدهاي Home، End ،PgUPو PgDown براي جركت در سطح متن و از كليد Del براي حذف قسمتي از متن نيز استفاده نمود.

12. ويرايشگر متني راهنماي استفاده از ويرايشگر متني vi • در ادامه دستورات درون محيط vi كه براي حذف قسمتهايي از متن بكار مي‌رود را بررسي مي‌نمائيم: • x • كاراكتر زير اعلان را پاك مي‌نمايد. • X • كاراكتر قبل از اعلان را پاك مي‌نمايد. • dw • از كاراكتر جاري تا پايان كلمه را پاك مي‌نمايد. • d$ • از كاراكتر جاري تا پايان خط را پاك مي‌نمايد. • d0 • از كاراكتر ماقبل تا ابتداي خط را پاك مي‌نمايد.

13. ويرايشگر متني راهنماي استفاده از ويرايشگر متني vi • مي‌توان از دستورات درون محيط vi زير جهت ذخيره تغييرات و خروج از برنامه استفاده نمود: • ZZ • تغييرات را ذخيره كرده و از برنامه خارج مي‌گردد. • w • تغييرات را ذخيره كرده ولي مي‌توانيد به ويرايش ادامه دهيد. • wq • همانند فرمان ZZ عمل مي‌نمايد. • q • از برنامه در صورتي خارج مي‌گردد كه تمامي تغييرات ذخيره شده باشد. • q! • از برنامه خارج شده و تغييرات را ناديده فرض مي‌نمايد.

14. ويرايشگر متني راهنماي استفاده از ويرايشگر متني vi • گروهي ديگر از دستورات درون محيط vi عمليات زير را انجام مي‌دهند: • u • تغييرات انجام شده را به حالت قبل برمي‌گرداند (undo). • Ctrl+r • اين دستور برعكس دستور u عمل نموده و عمل تكرار و يا redo را انجام مي‌دهد.

15. ويرايشگر متني راهنماي استفاده از ويرايشگر متني vi • گروهي ديگر از دستورات درون محيط vi عمليات زير را انجام مي‌دهند: • ! • در محيط vi مي‌توان با تايپ يك علامت تعجب و دستور موردنظر در ادامه آن دستور را در محيط vi اجرانمود. پس از اتمام اجراي دستور ، با فشردن كليد Enter مي‌توان به محيط ويرايشگر بازگشت. • !bash • با اين دستور يك پوسته فرمان از درون vi باز نموده و پس از اتمام كار نيز با تايپ دستور exit نيز مجددا به محيط ويرايشگر بازگشت.

16. ويرايشگر متني راهنماي استفاده از ويرايشگر متني vi • گروهي ديگر از دستورات درون محيط vi عمليات زير را انجام مي‌دهند: • Ctrl+g • جهت بدست آوردن اطلاعات فايل در حال ويرايش شامل شماره خط، تعداد خطوط و ... از اين دستور استفاده مي‌گردد. • Ctrl+f • باعث انتقال مكان‌نما به يك صفحه جلوتر مي‌شود. • Ctrl+b • باعث انتقال مكان‌نما به يك صفحه عقب‌تر مي‌گردد. • Ctrl+d • باعث انتقال مكان‌نما به نيم صفحه جلو‌تر مي‌گردد. • Ctrl+u • باعث انتقال مكان‌نما به نيم صفحه عقب‌تر مي‌گردد.

17. ويرايشگر متني راهنماي استفاده از ويرايشگر متني vi • گروهي ديگر از دستورات درون محيط vi عمليات زير را انجام مي‌دهند: • G • باعث انتقال مكان‌نما به آخرين خط فايل مي‌گردد. • 1G • باعث انتقال مكان‌نما به خط شماره يك فايل مي‌گردد. ورود هر عددي بجاي عدد يك باعث انتقال مكان‌نما به همان خط مي‌گردد.

18. ويرايشگر متني راهنماي استفاده از ويرايشگر متني vi • گروهي ديگر از دستورات درون محيط vi عمليات زير را انجام مي‌دهند: • / • جهت جستجو در متن موردنظر و بعد از اعلان آمادگي مي‌توان از اين دستور استفاده نمود. براي اينكار كافيست تا در خط فرمان ويرايشگر، پس از تايپ علامت اسلش بلافاصله نا كلمه مورد نظر وارد و اينتر زده شود. بطور مثال : (/Hello) • ? • جهت جستجو در متن موردنظر و قبل از اعلان آمادگي مي‌توان از اين دستور استفاده نمود.

19. ويرايشگر متني راهنماي استفاده از ويرايشگر متني vi • استفاده از شماره در كنار دستورات باعق تكرار آن دستور خواهد شد. به مثالهاي زير توجه نمائيد: • 3dw • سه كلمه بعدي را پاك مي‌نمايد. • 5cl • تا پنج حرف بعدي، از محل مكان‌نما را پاك مي‌نمايد. • 6j • مكان‌نما را به شش خط پائين‌تر منتقل مي‌نمايد.

20. 1 فصل چهارم - ابزار كاربردي در لينوكس ابزار مديريتي در لينوكس

21. كار با بسته‌هاي فشرده‌سازي

22. ابزار مديريتي در لينوكس كار با بسته‌هاي فشرده‌سازي در لينوكس، تقريبا بسته‌هاي كدباز مورد استفاده با فرمت *.tar، *.tar.gz ارائه مي‌گردند. كه يك فرمتي براي فشرده‌سازي مي‌باشد. براي استفاده از اين فايل‌ها بايد با كمك دستورات tar ، GZip و Gunzip از حالت فشرده خارج نمود. در ادامه به بررسي اين دو دستور مي‌پردازيم.

23. ابزار مديريتي در لينوكس كار با بسته‌هاي فشرده‌سازي جهت باز نمودن بسته‌هاي با پسوند tar مي توان از دستور زير استفاده نمود: linux:~ # tar <option> <filename.tar>

24. ابزار مديريتي در لينوكس كار با بسته‌هاي فشرده‌سازي • گروهي از پارامترهاي اين دستور نيز در زير آورده شده است: • -x • جهت بازنمودن فايل بسته‌بندي شده مي‌باشد. • -c • جهت بسته‌بندي فايلها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. • -f • انجام آرشيو فايلها و شاخه‌ها در فايل tar

25. ابزار مديريتي در لينوكس كار با بسته‌هاي فشرده‌سازي در مثال زير يك كپي از فايل‌ها و شاخه‌هاي بسته MyApp.tar برروي ديسك سخت كپي مي‌گردد: linux:~ # tar -xf MyApp.tar

26. ابزار مديريتي در لينوكس كار با بسته‌هاي فشرده‌سازي در مثال زير يك بسته با نام MyApp.tar از محتوي شاخه log تهيه مي‌گردد: linux:~ # tar -cf MyApp.tar log/

27. ابزار مديريتي در لينوكس كار با بسته‌هاي فشرده‌سازي جهت باز نمودن بسته‌هاي با پسوند .tar.gz مي‌توان از دستورات GZip به شكل زير استفاده نمود: linux:~ # gzip <option> <filename.tar>

28. ابزار مديريتي در لينوكس كار با بسته‌هاي فشرده‌سازي • گروهي از پارامترهاي اين دستور نيز در زير آورده شده است: • -l • جهت نمايش فايلهاي موجود در فايل فشرده شده • -d • خارج‌نمودن فايلها از حالت فشرده شده. • -t • صحت فايلهاي فشرده شده را بررسي مي‌نمايد. • -f • جهت اجبار فايلهاي موجود و رونويسي آنها.

29. ابزار مديريتي در لينوكس كار با بسته‌هاي فشرده‌سازي در مثال زير يك فايل فشرده‌ شده، از فايل MyApp.tar تهيه و برروي ديسك سخت كپي مي‌گردد: linux:~ # gzip -f MyApp.tar

30. ابزار مديريتي در لينوكس كار با بسته‌هاي فشرده‌سازي در مثال زير فايل فشرده‌سازي شده با نام MyApp.tar.gz باز نموده و محتوي آن را برروي ديسك سخت كپي مي‌گردد: linux:~ # gzip -fd MyApp.tar.gz

31. نصب بسته‌هاي كاربردي

32. ابزار مديريتي در لينوكس نصب بسته‌هاي كاربردي • بسته‌هاي موجود جهت نصب در لينوكس ردهت غالبا به دو صورت مي‌باشند: • گروه اول بسته‌هايي هستند كه مراحل نصب آنها به صورت دستي بايستي انجام گردد. اين گروه معمولا به صورت بسته‌هايي هستند كه محتويات نرم‌افزار بصورت شاخه و زيرشاخه‌هاي و بهمراه فايل‌هاي مورد نياز با قالب tar نيز فشرده‌سازي و بسته‌بندي شده‌اند.

33. ابزار مديريتي در لينوكس نصب بسته‌هاي كاربردي جهت نصب دستي بسته‌هاي نرم‌افزاري بصورت دستي همواره لازم است تا قبل از شروع به نصب برنامه، نسبت به مطالعه فايل‌هاي متني مستندات نصب شامل Install و ReadMe اقدام گردد. اين مورد از آن جهت حائز اهميت است كه در صورت پيش‌نياز بسته در حال نصب، به انجام تنظيمات، تغييرات و رعايت موارد خاص اين عمل، قبل از نصب صورت پذيرد:

34. ابزار مديريتي در لينوكس نصب بسته‌هاي كاربردي در اين مرحله مي‌بايد‌ بسته جهت كامپايل شدن پيكربندي گردد. استفاده از دستور Configure باعث انجام پيكربندي متناسب با شرايط نصب برروي سخت‌افزار جاري مي‌گردد. ممكن است جهت پيكربندي بسته‌ها نياز باشد تا پارامترهاي ديگري به بسته اضافه نمائيد كه براي تامين اين منظور لازم است تا فايلهاي Install و ReadMe مطالعه گردند. با اجراي دستور فوق بسته جهت كامپايل آماده شده و فايل‌هاي لازم پيكربندي براي نصب ايجاد مي‌گردد. در صورتي كه پارامتري براي پيكربندي نيز تعيين شده باشد .اين موارد نيز در فايلهاي ايجاد شده لحاظ مي‌گردد.

35. ابزار مديريتي در لينوكس نصب بسته‌هاي كاربردي جهت ايجاد پيكربندي براي كامپايل بسته‌هاي نرم‌افزاري از دستور Configure استفاده مي‌گردد: linux:~ # ./configure [<Options>]

36. ابزار مديريتي در لينوكس نصب بسته‌هاي كاربردي در صورتي كه ايجاد پيكربندي بدون خطا و با موفقيت انجام پذيرد، براي كامپايل بسته‌هاي نرم‌افزاري از دستور make استفاده مي‌گردد: linux:~ # make

37. ابزار مديريتي در لينوكس نصب بسته‌هاي كاربردي جهت نصب برنامه كامپايل شده بايد از دستور make install استفاده ‌گردد. با اين عمل برنامه در محل خود نصب شده و از اين پس مي‌توانيد آنرا از خط فرما اجرا نمائيد: linux:~ # make install

38. ابزار مديريتي در لينوكس نصب بسته‌هاي كاربردي جهت حذف برنامه كامپايل شده مي‌توان از دستور make clean استفاده ‌گردد. بعضي از برنامه‌ها داراي دستور make uninstall نيز هستند: linux:~ # make clean

39. ابزار مديريتي در لينوكس نصب بسته‌هاي كاربردي • بسته‌هاي موجود جهت نصب در لينوكس ردهت غالبا به دو صورت مي‌باشند: • گروه دوم بسته‌هاي RPM هستند كه مراحل نصب آنها به صورت خودكار انجام مي‌پذيرد. نصب اين گروه از بسته‌ها ساده‌تر مي‌باشد. اما بايد توجه نمود كه جهت نصب اين بسته‌ها ابتدا مي‌بايد كليه بسته‌ها و كتابخانه‌هاي مورد نياز قبلا نصب و راه‌اندازي شده باشد.

40. ابزار مديريتي در لينوكس نصب بسته‌هاي كاربردي جهت كار با بسته‌هاي با پسوند .rpm مي‌توان از دستورات RPM به شكل زير استفاده نمود: linux:~ # rpm <option> <filename.rpm>

41. ابزار مديريتي در لينوكس نصب بسته‌هاي كاربردي • نام‌گذاري بسته‌هاي موجود نيز داراي معاني خاصي است كه در زير ليست شده است: • Myapp-4.3.2.i386.rpm • مقدار i386 نشاندهنده قابل اجرا بودن بسته برروي pcهاي معمولي است. • Myapp-4.3.2.src.tar.gz • كلمه src نشاندهنده اين است كه بسته حاوي كد سورس برنامه مي‌باشد. • Myapp-4.3.2.bin.SPARC.tar.gz • bin.SPARC نشاندهنده كد باينري قابل اجرا برروي پردازنده‌هاي SPARC مي‌باشد. • Myapp-4.3.2.STABLE.tar • نشانه برنامه‌هاي با حداقل خطا در بسته‌ها

42. ابزار مديريتي در لينوكس نصب بسته‌هاي كاربردي • گروهي از پارامترهاي اين دستور نيز در زير آورده شده است: • -i • جهت نصب بسته • -U • جهت ارتقا بسته‌هاي از قبل نصب شده • -q • جهت كسب اطلاعات از بسته مورد استفاده قرار مي‌گيرد • -V • جهت بررسي صحت بسته. • -e • جهت حذف بسته از قبل نصب شده • -b • جهت ساخت بسته جديد

43. ابزار كمكي در محيط لينوكس

44. ابزار مديريتي در لينوكس ابزار كمكي در محيط لينوكس جهت نمايش فضاي خالي پارتيشن‌هاي موجود برروي ديسك‌هاي سخت از دستور زير استفاده نمود: linux:~ # df <option>

45. ابزار مديريتي در لينوكس ابزار كمكي در محيط لينوكس • گروهي از پارامترهاي اين دستور نيز در زير آورده شده است: • -h • جهت نمايش اطلاعات با واحد شمارش مناسب • -t • جهت فيلتر نمودن نمايش اطلاعات براساس نوع فايل سيستم

46. ابزار مديريتي در لينوكس ابزار كمكي در محيط لينوكس جهت نمايش فضاي خالي پارتيشن‌هاي موجود برروي ديسك‌هاي سخت از دستور زير استفاده نمود: linux:~ # df <option>

47. ابزار مديريتي در لينوكس ابزار كمكي در محيط لينوكس • گروهي از پارامترهاي اين دستور نيز در زير آورده شده است: • -h • جهت نمايش اطلاعات با واحد شمارش مناسب • -t • جهت فيلتر نمودن نمايش اطلاعات براساس نوع فايل سيستم

48. ابزار مديريتي در لينوكس ابزار كمكي در محيط لينوكس جهت نمايش ميزان فضاي اشغال شده توسط فايل و شاخه‌هاي موجود از دستور زير استفاده نمود: linux:~ # du <option>

49. ابزار مديريتي در لينوكس ابزار كمكي در محيط لينوكس • گروهي از پارامترهاي اين دستور نيز در زير آورده شده است: • -h • جهت نمايش ميزان فضاي اشغال شده تمامي فايلهاي موجود • -c • جهت نمايش مجموع فضاهاي اشغال شده

50. ابزار مديريتي در لينوكس ابزار كمكي در محيط لينوكس تسك يا وظايف موجود در حافظه را مي‌توان از دستور ps استفاده نمود: linux:~ # ps <option>