Õºðºí㺠îðëîãûí ìýä¿¿ëýã ãàðãàã÷èä çîðèóëñàí ñóðãàëò

1. Õºðºí㺠îðëîãûí ìýä¿¿ëýã ãàðãàã÷èä çîðèóëñàí ñóðãàëò Àâëèãàòàé òýìöýõ ãàçàð 2010 îí

2. Àâëèãûí ýñðýã õóóëü /ÕÎÌ-èéí ýðõ ç¿éí îð÷èí/ • 2006 îíû 06 ñàðä øèíý÷ëýãäýí áàòëàãäñàí. • Õóóëèéã 2006 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 01-íýýñ ìºðäºæ ýõýëñýí. • ÓÈÕ-ûí 2007.01.31-íû 09 òîîò òîãòîîëîîð ÕÎÌ-èéã á¿ðòãýõ õàäãàëàõ æóðàì, ÕÎÌ-èéí ìàÿãòûã áàòàëñàí. • Òºðèéí àëáàíû òóõàé õóóëèéí 13 äóãààð ç¿éëèéí 13.1.10-ä áàñ ºì÷ õºðºíãº, îðëîãûí òàëààð ìýä¿¿ëýõ ¿¿ðýãòýé ãýæ çààñàí áàéäàã.

3. ÕÎÌ-ýý õýçýý, ÿìàð õóãàöààíä ìýä¿¿ëýõ âý? • Àëáàí òóøààëòàí òóõàéí àëáàí òóøààëä òîìèëîãäñîí ýñâýë ñîíãîãäñîí ºäðººñ õîéø 30 õîíîãèéí äîòîð • Öààøèä æèë á¿ðèéí 2-ð ñàðûí 15-íû äîòîð. • ÕÎÌ-òîé õîëáîîòîé òàéëàí ìýäýýã äýýðõ õóãàöààíààñ õîéø 14 õîíîãèéí äîòîð ÀÒÃ-ò òàéëàãíàõ

4. ÕÎÌ ãàðãóóëàí àâàõ øàëòãààí • Õ¿í á¿ð òàòâàð òºëäºãòýé àäèëõàí òºðèéí àëáàí õààã÷ á¿ð ÕÎÌ ãàðãàæ õýâøèõ • Òºðèéí àëáàíä àæèëëàæ òîäîðõîé ýðõ ìýäýë ýäýëæ áàéãààãèéíõàà õ¿ðýýíä ÕÎÌ-ýý íèéòýä ìýäýýëæ áàéõ • Òºðèéí àëáàíû øóäàðãà áàéäëûã áèé áîëãîõîä ÒÀÕààã÷ ÕÎÌ-ýý ãàðãàõ íü èõýýõýí ÷óõàë ç¿éë þì. • Àâëèãààñ óðüä÷èëýí ñýðãèéëýõ ãîë àðãà õýðýãñëèééí íýã íü ÕÎÌ ãàðãàõ ÿâäàë þì. • Àâëèãûí ãýìò õýðýãò õîëáîãäñîí òîõèîëäîëä ò¿¿íèé õºðºíãº, îðëîãûã òîäîðõîéëîõ ãîë íîòëîõ áàðèìò áîëíî.

5. Õºðºíãº, îðëîãûí ìýä¿¿ëýã ãàðãàã÷ ãýæ õýí áý? • Òºðèéí óëñ òºð, çàõèðãàà, òóñãàé àëáàí òóøààëä áàéíãà, ýñõ¿ë ò¿ð õóãàöààãààð òîìèëîãäñîí áóþó ñîíãîãäñîí àëáàí õààã÷ • Òºðèéí áîëîí îðîí íóòãèéí ºì÷èò, ò¿¿í÷ëýí òºðèéí áîëîí îðîí íóòãèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóóëèéí ýòãýýäèéí óäèðäàõ áîëîí çàõèðãààíû àëáàí òóøààëòàí • ÎÍÐÒ-èéí ¯Ç-èéí äàðãà, Åðºíõèé çàõèðàë • Òºðèéí ÷èã ¿¿ðãèéã õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó ò¿ð áóþó áàéíãà ã¿éöýòãýæ áàéãàà ÒÁÁ-ûí óäèðäàõ àëáàí òóøààëòàí • Á¿õ øàòíû ñîíãóóëüä íýð äýâøèã÷

6. Õºðºíãº, îðëîãûí ìýä¿¿ëãèéã õààíà ãàðãàæ ºãºõ âý? • Òºðèéí ºíäºð àëáàí òóøààëòàí áîëîí ò¿¿íèé çýðýã çèíäààòàé àäèëòãàõ àëáàí òóøààëòíû ÕÎÌ-èéã ÀÒÃàçàðò • ÓÄØ-ýýñ áóñàä á¿õ øàòíû ø¿¿õèéí ø¿¿ã÷, ØÒÃàçàð, õýëòýñ àëáàí äàðãà íàð, àæëûí àëáàíû ÒÇ-íû àëáàí õààã÷èä ØÅÇ-ä • Çàñãèéí ãàçðààñ òîìèëîãääîã àëáàí òóøààëòíóóä ÕÎÌ-ýý ÒÀǺâëºëä • Áóñàä àëáàí òóøààëòíû ÕÎÌ-èéã ò¿¿íèéã òîìèëñîí, ýñõ¿ë óäèðäàõ ýðõ á¿õèé àëáàí òóøààëòàíä • Åðºíõèéëºã÷èéí ñîíãóóëüä íýð äýâøèã÷ ÑÅÕ-íä, ÓÈÕ-ûí ñîíãóóëüä íýð äýâøèã÷ ñîíãóóëèéí òîéðãèéí õîðîîíä, á¿õ øàòíû ÈÒÕ-ä íýð äýâøèã÷ àéìàã, íèéñëýë, ñóì, ä¿¿ðãèéí ñîíãóóëèéí õîðîîíä òóñ òóñ ãàðøàæ ºãíº.

7. ÕÎÌ ãàðãàã÷èéí ¿¿ðýã • Õóóëüä çààñàí õóãàöààíä ãàðãàæ ºãºõ • ¯íýí çºâ ìýä¿¿ëýõ • Ýõ ¿¿ñâýðèéí òàëààð òîäîðõîé òàéëáàð ºãºõ • Èõ õýìæýýíèé ººð÷ëºëòèéí òàëààð ìýäýãäýõ • Áàòëàãäñàí ìàÿãòûí äàãóó àñóóëò áîëãîíä õàðèóëàõ • Çàñâàðã¿é, òîâ÷ òîäîðõîé áè÷èõ

8. ÕÎÌ ãàðãàã÷èä õ¿ëýýëãýõ õàðèóöëàãà • Ìýä¿¿ëýã ãàðãàã÷ ÕÎÌ-ýý õóãàöàà õîæèìäóóëæ ãàðãàñàí ýñõ¿ë á¿ðòã¿¿ëýýã¿é áóþó ñàíààòàé õóäàë ìýä¿¿ëñýí áîë ýíý íü ò¿¿íèéã àëáàí òóøààëààñ íü îãöðóóëàõ, ò¿òãýëç¿¿ëýõ, õàëàõ ¿íäýñëýë áîëíî. • Ìýä¿¿ëýã÷ ÕÎÌ-ýý õóãàöààíä íü ãàðãàæ ºãººã¿é, ýõ ¿¿ñâýðèéã íü çààãààã¿é, ò¿¿íèéã õýðõýí îëñîí òàëààð òàéëáàð ºã÷ ÷àäàõã¿é áîë ÀÒÃàçàð øàëãàíà. Ǻð÷èë èëýðâýë ø¿¿õýýð øèéäâýðë¿¿ëíý.

9. Õºðºí㺠îðëîãûí ìýä¿¿ëãèéí á¿òýö • Ìýä¿¿ëýã ãàðãàã÷èéí ãýð á¿ëèéí áàéäàë • Îðëîãî • Õºðºíãº, çýýë, áýëýã ãýñýí ¿íäñýí 3 õýñãýýñ á¿ðäýæ áàéãàà.

10. Ìýä¿¿ëýã ãàðãàã÷èéí ãýð á¿ëèéí áàéäàë • Ìýä¿¿ëýã ãàðãàã÷- îâîã íýð, òºðñºí îí, ñàð, ºäºð, îäîî ýðõýëæ áàéãàà àæëûíõàà àëáàí òóøààëûí íýð, àíãèëàë, çýðýãëýë, áàéãóóëëàãûí íýð, õàÿã • ̺í ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿äèéí îâîã íýð, òºðñºí îí, ñàð, ºäºð, îäîî ýðõýëæ áàéãàà àæëûíõàà àëáàí òóøààëûí íýð, àíãèëàë, çýðýãëýë, áàéãóóëëàãûí íýð, õàÿã • Ãýð á¿ë ãýäýãò ººðèéí ãýð á¿ëä áàéãàà, õàìòàð÷ àìüäàð÷ áàéãàà ýõíýð, íºõºð, õ¿¿õýä, ýöýã, ýõ, àõ ä¿¿ íàð õàìààðàãäàíà.

11. Îðëîãî Ýíý õýñýãò ìýä¿¿ëýã ãàðãàã÷èéí áîëîí ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿äèéí öàëèí õºäºëìºðèéí õºëñ, øàãíàë, óðàìøóóëàë áîëîí òýäãýýðòýé àäèëòãàõ õºäºëìºð ýðõëýëòèéí îðëîãî, ¿éë àæèëëàãààíû îðëîãî, õºðºíãèéí îðëîãî, õºðºí㺠áîðëóóëñíû îðëîãî, áóñàä îðëîãûã òóñ òóñ áè÷íý.

12. Öàëèí, õºäºëìºðèéí õºëñ • Àëáàí òóøààëòíû àæèë îëãîã÷òîé áàéãóóëñàí õºäºëìºðèéí ãýðýýíä çààñíû äàãóó àâ÷ áàéãàà ¿íäñýí öàëèí, íýìýãäýë õºëñ, íýìýãäýë, àìðàëòûí îëãîâîð, òýòãýâýð, òýòãýìæ, òýäãýýðòýé àäèëòãàõ îðëîãî. • Һ뺺ëºí óäèðäàõ çºâëºë, õÿíàëòûí çºâëºë, îðîí òîîíû áóñ çºâëºë áîëîí áóñàä çºâëºë, õîðîî, àæëûí õýñãèéí ãèø¿¿íèé öàëèí õºëñ, óðàìøóóëàë, òýäãýýðòýé àäèëòãàõ îðëîãî.

13. Øàãíàë, óðàìøóóëàë áîëîí òýäãýýðòýé àäèëòãàõ õºäºëìºð ýðõëýëòèéí îðëîãî • Àæèë îëãîã÷îîñ àæèëòàí, ò¿¿íèé ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿íä îëãîñîí øàãíàë, óðàìøóóëàë, òýòãýìæ áîëîí ò¿¿íòýé àäèëòãàõ îðëîãî. • Ãàäààä äîòîîäûí ÀÀÍÁ, èðãýí áîëîí áóñàä ýòãýýäýýñ ºãñºí á¿ð òºðëèéí øàãíàë, óðàìøóóëàë • ¯íäñýí àæëûí ãàçðààñ áóñàä õóóëèéí ýòãýýä áîëîí õóâü õ¿íòýé áàéãóóëñàí ãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð àæèë, ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ àâñàí øàãíàë, òýòãýìæ, òýäãýýðòýé àäèëòãàõ îðëîãî.

14. ¯éë àæèëëàãààíû îðëîãî • Ýì÷, õóóëü÷, ºì㺺ëºã÷, àðõèòåêòîð÷, íÿãòëàí áîäîã÷, áàãø çýðýã ìýðãýæëýýð àæèëëàæ îëñîí îðëîãî • Õóâèàðàà àæèë ã¿éöýòãýõ, á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõ, áîðëóóëàõ, ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ çýðãýýð îëñîí ¿éëäâýðëýë, àðèëæààíû îðëîãî • Òîãòìîë áóñ ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëæ îëñîí îðëîãî

15. Õºðºíãèéí îðëîãî • Ò¿ðýýñèéí îðëîãî • Ýðõèéí øèìòãýëèéí îðëîãî • Íîîãäîë àøãèéí îðëîãî • Õ¿¿ãèéí îðëîãî • ªì÷ëºë, ýçýìøèëä áàéãàà õºðºíãèéã áóñäàä àøèãëóóëñíààñ îëñîí îðëîãî

16. Õºðºí㺠áîðëóóëñíû îðëîãî • ¯ë õºäëºõ õºðºí㺠áîðëóóëñíû îðëîãî • Õºäëºõ õºðºí㺠áîðëóóëñíû îðëîãî • Õóâüöàà, ¿íýò öààñ áîðëóóëñíû îðëîãî

17. Áóñàä îðëîãî • Øèíæëýõ óõààí, óòãà çîõèîë, óðëàãèéí á¿òýýë òóóðèâàõ, øèíý á¿òýýë á¿òýýãäýõ¿¿íèé áîëîí àøèãòàé çàãâàð çîõèîí á¿òýýõ, ñïîðòûí òýìöýýí, óðëàãèéí òîãëîëò çîõèîí áàéãóóëàõ, òýäãýýðò îðîëöîõ çàìààð îëñîí îðëîãî. • Óðëàãèéí òîãëîëò, ñïîðòûí òýìöýýíèé øàãíàë, íààäìûí áàé øàãíàëûí îðëîãî • Òºëáºðò òààâàð, áîîöîîò òîãëîîì, ýä ìºíãºíèé õîíæâîðò ñóãàëààíû îðëîãî • Øóóä áóñ îðëîãî • Ìàëûí áîëîí áóñàä îðëîãî

18. Õºðºíãº, çýýë, áýëýã Õºðºí㺠îðëîãûí ìýä¿¿ëãèéí ýíý õýñýãò ìýä¿¿ëýã÷èéí áîëîí ò¿¿íèé ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿äèéí õºðºíãº, çýýë, áýëýãòýé õîëáîîòîé ìýäýýëëèéã áè÷íý.

19. Áàðèëãà áàéãóóëàìæ • Áàðèëãà áàéãóóëàìæèéí òºðºë-¿éëäâýðèéí áîëîí ¿éë÷èëãýýíèé áàðèëãà, îðîí ñóóö, áàéøèí, àãóóëàõ, õàøàà çýðãèéã çààæ ¿íäñýí õèéö, òàëáàéí õýìæýýã áè÷íý. • Áàéðøèë- òóõàéí áàðèëãà áàéãóóëàìæèéí áàéðøëûã òîäîðõîé áè÷íý. • ¯íèéí ä¿í-áàðèëãûí õóäàëäàæ àâñàí ¿íý, ýñâýë òóõàéí õºðºíãèéí îäîîãèéí çàõ çýýëèéí äóíäàæ õàíøèéã áàðèìòëàí ººðºº òîãòîîíî. • Òàéëáàð- òóõàéí õºðºíãèéã îëæ àâñàí ýõ ¿¿ñâýð, ºì÷ëºëèéí õýëáýð, ãýð÷èëãýýíèé äóãààð, õºðºíãèéí îíöãîé øèíæ ÷àíàð çýðãèéã áè÷íý.

20. Àâòî òýýâðèéí õýðýãñýë • Òºðºë ìàðê-òýýâðèéí õýðýãñëèéí òºðºë, çàãâàð, íýð • Òîî õýìæýý • Á¿ðòãýëèéí äóãààð- òýýâðèéí õýðýãñëèéí ãýð÷èëãýýíèé äóãààð, óëñûí äóãààð • Òàéëáàð- ýõ ¿¿ñâýðèéí òàéëáàð, ýçýìøèã÷èéí íýð, ¿éëäâýðëýñýí îí, õóäàëäàí àâñàí îí, áóñàä òàéëáàð

21. Ìàë • Òºðºë- ìàëûí òºðºë, ¿¿ëäýð • Òîî, òîëãîé- òóõàéí îíä ìàë òîîëóóëñàí À äàíñàíä á¿ðòãýëòýé òîîãîîð àâíà. • ¯íèéí ä¿í- õóäàëäàæ àâñàí ¿íý, îäîîãèéí çàõ çýýëèéí ¿íý • Òàéëáàð- òóõàéí ìàëûã îëæ àâñàí ýõ ¿¿ñâýð, áàéðøèë, ýçýìøèæ áàéãàà õ¿íèé íýð, îíöãîé øèíæ áàéäàë, áóñàä òàéëáàð

22. Ãàçàð • ªì÷ëºõ, ýçýìøèõ ýðõèéí óëñûí á¿ðòãýëèéí ãàð÷èëãýýíèé äóãààð • Áàéðøèë, á¿ñ íóòàã- òóõàéí ãàçðûí áàéðøèë, çýðýãëýë • Õóäàëäàæ àâñàí îãíîî • ¯íèéí ä¿í- çàõ çýýëèéí ¿íýëãýý • Òàéëáàð- ýõ ¿¿ñâýð, ãàçðûí ºì÷ëºã÷, ýçýìøèã÷èéí íýð, áóñàä òàéëáàð

23. Õàäãàëàìæ • Õàäãàëàìæ áàéðøóóëæ áóé áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí íýð • Áàéðøèë, ñàëáàðûí õàÿã • Ä¿í • Òàéëáàð- õàäãàëàìæèéí ýõ ¿¿ñâýð, ýçýìøèã÷èéí íýð, õàäãàëàìæèéí òºðºë, õóãàöàà

24. Ýðõ, êîíöåññ, ëèöåíç • Òºðºë- ººðèéí áîëîí ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿íèé ºì÷èëäºã, ýçýìøäýã, àøèãëàäàã çîõèîã÷èéí ýðõ, ïàòåíò, ëèöåíçèéí íýð òºðºë • Ýçýìøèã÷èéí íýð • Îðëîãî- ýçýìøèæ, àøèãëàñíààñ òóõàéí æèëä îëñîí îðëîãî • Òàéëáàð- ýðõèéã îëãîñîí áàéãóóëëàãûí íýð, ýðõèéã àíõ àâñàí îãíîî, ýðõèéí ãýð÷èëãýýíèé äóãààð

25. Õºðºí㺠îðóóëàëò, õóâüöàà • Ìýä¿¿ëýã÷èéí áîëîí ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿äèéí ýçýìøäýã ¿íýò öààñ, õóâüöàà, ºðèéí áè÷èã, áîíäûí òºðºë, ñåðèéí äóãààð • Õóâüöàà, ¿íýò öààñ ãàðãàñàí êîìïàíèé íýð • Ýçýìøèæ áàéãàà õóâüöààíû òîî • Õóäàëäàæ àâñàí ¿íèéí ä¿í • Íîîãäîë õóâü

26. Çýýë • ªºðèéí áîëîí ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿äèéí çýýë àâñàí áàéãóóëëàãûí íýð, õàÿã, ¿éë àæèëëàãààíû ÷èãëýë • Çýýëèéí õýìæýý- òóõàéí æèëä àâñàí çýýëèéí õýìæýý • Çýýëèéí õ¿¿- çýýëèéí õ¿¿ä òºëñºí ä¿í • Çýýë òºëæ äóóñàõ õóãàöàà • Çýýëèéí áàðüöàà, áàòëàí äààëò- çýýëèéí áàðüöààíä òàâüñàí õºðºíãº, áàòëàí äààã÷ áîë ò¿¿íèé íýð, õºðºíãèéí òºðºë • Òàéëáàð- çýýëèéí òºðºë, çîðèóëàëò, çýýëèéí õóãàöàà

27. Áýëýã Õºðºí㺠îðëîãûí ìýä¿¿ëýã ãàðãàã÷ ººðºº áîëîí ò¿¿íèé ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿ä íü òýäýíä ãàäààä, äîòîîäûí çî÷èí òºëººëºã÷, áàéãóóëëàãà, èðãýäýýñ ìýä¿¿ëýã ãàðãàã÷èéí àëáàí ¿¿ðýãòýé íü õîëáîãäóóëàí ºãñºí, ò¿¿íèé àëáàí òóøààëûí íýã ñàðûí öàëèí, õºëñíººñ äýýø õýìæýýíèé ¿íýòýé áýëãèéã ìýä¿¿ëíý.

28. Õºðºíãº, îðëîãûí ìýä¿¿ëãèéí áàòàëãààæèëò Ìýä¿¿ëýã ãàðãàã÷ íü õºðºíãº, îðëîãûí ìýä¿¿ëãýý á¿ðýí áºãëºñíèé äàðàà ãàðûí ¿ñãýý çóðæ, õºðºíãº, îðëîãûí ìýä¿¿ëýã á¿ðòãýõ ýðõ á¿õèé àæèëòàíä õºðºíãº, îðëîãûí ìýä¿¿ëãýý õ¿ëýýëãýí ºãñºí îãíîîã áè÷íý.

29. ÀÍÕÀÀÐÀË ÒÀÂÜÑÀÍÄ ÁÀßÐËÀËÀÀ