عنوان تحقیق : میرزا کوچک خان جنگلی

1. عنوان تحقیق: میرزا کوچک خان جنگلی تهیه و تنظیم:سیده مریم شفیق ندامانی دبیر تاریخ مرکز فرزانگان رشت

2. به نام خدا پیش گفتار: با توجه به اینکه در درس تاریخ سال سوم راهنمایی ،((درس9)) از دانش آموزان خواسته شده که درباره ی نهضت جنگل و میرزا کوچک خان تحقیقی انجام دهند این گزارش کوتاه را جهت آشنایی بیشتر دانش آموزان با نهضت جنگل و اهداف آن تهیه نمودم،هرچند که مطمئنا نتواسته ام حق مطلب را به درستی ادا کنم.

3. مقدمه: یکی از واقعات مهم زمان در کشور ما، که از آغاز قرن بیستم میلادی روی داده واقعه مشروطیت است.مشروطیت به معنای حکومت عدل و قانون و برقراری تساوی حقوق و مهارشدن قدرت های مطلقه و عدم تجاوز به آزادی های اندیشه و قلم وگفتار است. همزمان با اوج‌گيري نهضت مشروطه، شماري از آزادي‌خواهان رشت، کانوني به نام مجلس اتحاد تشکيل دادند که ميرزا کوچک خان هم که در آن دوران يک طلبه بود، به آنها پيوست.

4. معرفی:

5. میرزا کوچک خان جنگلی • زادروز 1257 محله استاد سرا رشت • درگذشت 11آذر 1300 ارتفاعات تالش- خلخال • آرامگاه سلیمان دراب رشت • نام های دیگر: یونس استادسرائی • سالهای فعالیت:1277-1300 • لقب: میرزا کوچک خان-سردار جنگل-کوچک خان-کوچک جنگلی • دوره: اواخر قاجاریه و پهلوی اول

6. میرزا مردی خوش هیکل،قوی بنیه،زاغ چشم، دارای سیمایی متبسم وبازوانی ورزیده، پیشانی باز ،از لحاظ اجتماعی مودب و متواضع ،با عاطفه و معتقد به مسائل دینی و مومن به اصول اخلاقی بود. دارای دوخواهر و دو برادر یکی از برادران بزرگتر از او به نام محمد علی و یکی کوچکتر به نام رحیم که هردو بعد از وی وفات یافتند. ورزش را دوست میداشت ،اهل مشروبات الکلی و دخانیات نبود .به اشعار فردوسی علاقه خاصی داشت به طوری که در گوراب زرمیخ(مرکز تاسیسات نظامی جنگل) جلسات منظمی برای قرائت شاهنامه فردوسی ترتیب داده بود.

7. وی ابتدا در مدرسه حاجی حسن در صالح آباد رشت آموزش دید و در ادامه به تحصیل صرف و نحو و تحصیلات دینی در مدرسه جامع پرداختو تحصیلات حوزوی را در مدرسه صالحیه قزوین ادامه داد ، او همچنین به همین منظور مدتی را در مدرسه محمودیه تهران گذراند.

8. میرزا در واقعه مشروطیت به انقلابیون جبهه شمال پیوست و در فتح قزوین شرکت داشت . روسها مدتی او را از رشت تبعید کردند. در سال ۱۲۹۳ ه.ش میرزا که تازه از تبعید آزاد شده و به رشت آمده بود به شدت تحت تاثیر ظلم و ستم نیروهای روس بر مردم گیلان قرار گرفت و تصمیم گرفت که به کمک دوستان مشروطه خواه خود دوباره دست به قیام بزند . اما اینبار علاوه بر مطالبه آرمانهای آزادی خواهانه مشروطه که آنرا بر باد رفته می‌دید به دنبال نجات ایران و علی الخصوص گیلان از اشغال آشکار نیروهای نظامی‌نیز بود .

9. جنبش جنگل: جنگ جهانی اول و پادرمیانی انگلیس و روسیه تزاری در آن و ناتوانی شدید حکومت مرکزی ایران در اثر فقدان حمایتهای خارجی، فضای سیاسی و اجتماعی آماده‌ای را برای ایجاد و رشد حرکتهای مردمی به وجود آورد. در این فضای آماده، جنبش جنگل در شهریور ۱۲۹۳ شمسی (اوت ۱۹۱۴) شکل گرفت و در مدّتی کوتاه نه تنها در گیلان، بلکه در اکثر نقاط ایران با استقبال مردم روبرو شد و روزبه روز بر توان نظامی آن افزود، به طوری که به خطری جدّی برای سیاست استعماری انگلیس در منطقه تبدیل شد.

10. یکی از اقدامات میرزا و همراهانش ، درجریان مبارزات سیاسی علیه نظام حکومتی و استعمار ، انتشار نشریه ای با عنوان "جنگل" بود که در مجموع در سه دوره مجزای انتشارش مشتمل بر ۳۹ شماره شد. نخستین دورهٔ روزنامهٔ جنگل از یکشنبه ۱۹ شعبان‏ ۱۳۳۵(۲۰ مرداد ۱۲۹۶،۱۰ ژوئن ۱۹۱۷) منتشر شد و تا شمارهٔ ۳۱ (۱۷ شعبان ۱۳۳۹،۱۸ خرداد ۱۲۹۷،۸ ژوئن ۱۹۱۸) ادامه یافت. (چاپ سنگی- محل چاپ‏ کسما). از دیگر اقدامات میرزا میتوان به تاسیس 4مدرسه در کسما، صومعه سرا، ماسوله و فومن به یاری کمکهای مردمی اشاره نمود. نشریه جنگل:

11. نهضت جنگل و اقدامات نظامی: میرزا بعد ها تصمیم گرفت که با ایجاد یک پایگاه نظامی و تهیه سلاح گرم شمال کشور را از وجود اشغالگران روس پاک کند . اما در این میان دشمن جنگلی ها تنها روسیه نبود بلکه دولت ایران که به شدت تحت فشار روس ها بود با مبارزه عملی و علنی با قوای جنگل پرداختند .جنگلی ها تازمانی که تزارها ، قدرت را در دست داشتند به مبارزه و مخالفت با آنان پرداختند . اما در آغاز پیروزی انقلاب اکتبر روسیه ، روابط جنگلی ها با روسیه تبد یل به روابط حسنه شد . در این میان دولت انگلستان هم به نهضت جنگل پیام داده بود که در صورت اجازه عبور ارتش انگلستان از گیلان به روسیه ، بریتانیا حکومت جنگلی ها را در گیلان به رسمیت می شناسد اما پاسخ میرزا به این پیشنهاد منفی بود.

12. پس از آن بود که روسها رفتار خود را تغییر دادند. در این میان ژنرال بیچراخوف فرمانده قشون روس در گیلان با انگلیسی ها هم دست شد و خواست که از این طریق نیروهای خود را برای سرکوب انقلاب بلشویکی اعزام نماید . در این زمان بزرگترین نبرد میان روس ها و جنگلی ها در منجیل رخ داد . پس از آن انگلیس و روس در اقدامی هماهنگ گیلان را به تصرف خود در آوردند ودر این زمان مبارزات میرزا وارد دور تازه ای شد .

13. اعلام حکومت جمهوری: در اردیبهشت 1299 شمسی، روس ها رفتار خود را به طریق مزورانه ای تغییر دادند و به میرزا کوچک پیغام دادند که حاضرند با آنها همکاری کنند . میرزا در مواردی با روس ها به توافق رسید که از میان مفاد توافقنامه می توان به تاسیس حکومت جمهوری انقلابی در گیلان ، عدم مداخله شوروی در ایران و عدم اجرای اصول کمونیسم و ممنوع بودن تبلیغات کمونیستی در کشور اشاره کرد . حکومت جمهوری در گیلان شکل گرفت.

14. كودتای حزب عدالت: پس از ورود ارتش سرخ به ایران، چند تن از اعضای حزب كمونیستی عدالت باكو نیز از روسیه وارد گیلان شدند. این افراد در رشت دست به تشكیل حزبی به نام «عدالت» زدند و رفته رفته، ضمن برگزاری اجتماعات و سخنرانی ها، عملاً موارد توافق شده میان جنگلی ها و روس ها را زیر پا گذاشتند و تبلیغاتی را علیه میرزا آغاز کردند. در این مرحله بود که سیاست تهی کردن از داخل نهضت جنگل از سوی روس ها نمود بیشتری یافت . با این رهیافت ، حوزه عمل کمونیست ها در گیلان افزایش یافت تا آن جا که کودتایی سرخ در رشت از سوی روس ها رخ داد .

15. کودتا گران حملات سنگین خود را علیه نهضت جنگل آغازکردند و نقشه ترور میرزا را کشیدند والبته در این میان به تبلیغات اصول کمونیستی خود در گیلان مشغول شدند . پس ازآشکار شدن سیاست روسها و همچنین پس از به ثمر رسیدن کودتای سال 1299 ، قوای دولتی رضا خان از تفرق حاصله در میان نیروهای جنگل سود برده و به حمله علیه جنگلی ها پرداخت . در این میان بسیاری از قوای متفرق جنگل که تحت فشار شدید قرار داشتند پس از یک دوره مبارزه گسترده علیه حکومت رضا خان ، به اردوی دولت تسلیم شدند .

16. شكست نهضت و شهادت میزرا كوچك خان جنگلی: بعد از کودتای اسفند نود ونه، تلاش دولتیان برای انحلال نهضت جنگل بیشتر شد. سید ضیای طباطبایی به تطمیع میرزا پرداخت و چون راه به جایی نبرد، به توطئه ترور او رو آورد. بیست ودوم مهر 1300 بود که رضا خان با فرماندهی نیروهای سرکوب گیلان وارد رشت شد تا عملیاتی را اجرا کند که با یاری وابسته نظامی سفارت انگلستان طرح شده‌بود. در نهایت قوای قزاق از فرصت استفاده کرده طی شبیخون های فراوانی نیروهای جنگل را وادار به عقب نشینی کردند،بعضی از سران تسلیم یا کشته شدند.

17. میرزا همراه با تنها یار وفادارش گائوک آلمانی،معروف به هوشنگ، جهت رفتن به نزد عظمت خانم فولادلو که همیشه از میرزا حمایت میکرد، به طرف خلخال حرکت کرد تا از حصر خارج شود و بعد شاید متحدی بیابد، اما در راه دچار بوران و برف شد سرانجام میرزا در اثر سرما و برف و بوران کوه های گیلوا، جان به جان آفرین تسلیم کرد. فردی به نام کرم که از خلخال عازم گیلان بود میرزا را شناخت و خبر ماجرا را به روستای نزدیک رساند،تن یخ زده ی او را به روستا آوردند ولی دیگر فایده ای نداشت. گائوک آلمانی (هوشنگ)

18. خبر درگذشت میرزا به گوش محمدخان سالار شجاع برادر امیرمقتدر تالش که از بدخواهان میرزا بود رسید ،اهالی را از دفن جسد میرزا منع کرد سپس دستور داد یکی از تالش های همراه وی که رضا اسکستانی بود،سرمیرزا را از بدنش جدا کند و سر را به رشت برده به فرماندهان نظامی تسلیم کردند. رضا اسکستانی

19. سر میرزا را در مجاورت سربازخانه رشت در جایی که معروف به انبار نفت نوبل است تا مدتها در معرض تماشای مردم قرار داده و سپس خالو قربان که از یاران سابق میرزا بود سر میرزا را به تهران نزد سردار سپه فرستاد.

20. سر میرزا را به دستور سردار سپه در گورستان حسن‌آباد تهران دفن شد، بعدها یکی از یاران قدیمی میرزا بنام کاس آقا حسام سر میرزا را محرمانه از گورکن تحویل گرفت به رشت برد و در محلی بنام سلیمان داراب به خاک سپرد . درشهریور1320هنگام استعفای رضاشاه آزادیخواهان گیلان جسد میرزا را به رشت حمل کردند و در جوار سر او دفن کردند.

21. طبق اسناد و مدارک به دست آمده اولین بار حدود ۸۰ سال پیش بود که خانه میرزا کوچک توسط رحیم‌خان برادر میرزا کوچک به شخصی به نام ابراهیم کلیمی اصفهانی و سپس در سال ۱۳۲۷ هجری شمسی به مرحوم سیف‌الله ملک‌زاده فروخته شد. فرزندان ملک‌زاده بعدها به تفکیک محوطه و فروش قسمت بیشتر این خانه اقدام کردند و بخش باقیمانده از خانه میرزا هم تا سال ۱۳۶۰ به مستاجران واگذار شد.در اوایل دهه ۸۰ بود که وارث مرحوم ملک‌زاده اقدام به فروش خانه برای تخریب و احداث آپارتمان کرد اما در روز تخریب، شهردار وقت رشت از طریق فردی نا‌شناس در جریان امر قرار گرفت و بی‌درنگ جلوی تخریب کامل بنا را گرفته و با واگذاری زمین معوض به مالک آن، بنای مخروبه میرزا را به تملک شهرداری درآورد.

22. تعمیر این خانه 4سال طول کشیده و اغلب هزینه های آن از کمک‌های مردمی در داخل و خارج کشور فراهم شده است. مرکز اسناد نهضت جنگل در رشت،محله استاد‌سرا واقع شده و کتابخانه این مرکز نیز با دارا بودن چندین هزار جلد کتاب معتبر و مرجع در اختیار علاقمندان است.

23. به منظور ارج نهادن به رشادتهای آزاد مردگیلانی شهرداری رشت اقدام بهساخت و نصب تندیس میرزا در ضلع غربی میدان شهدا «میدان شهرداری» نمود .

24. تصاویر بیشتر: میرزا بهمراه اسماعیل جنگلی و سید حبیب اله خان مدنی میرزا بهمراه دکتر حشمت

25. میرزا و همرزمانش

26. نمایندگان اعزامی میرزا به مسکو چندتن از مجاهدان کرد که به یاری برادران گیلا‌نی شتافتند

27. مهر و امضای میرزاکوچک خان جنگلی

28. منابع: 1-سردار جنگل، ابراهیم فخرائی 2-گیلان در جنبش مشروطیت، ابراهیم فخرائی 3-نهضت جنگل، صادق کوچکپور 4-گائوک افسر آلمانی در ارتش نهضت جنگل،نعمت الله شهرستانی 5-www.fa.wikipedia.org 6-www.tebyan.net 7-www.alef.ir 8-www.irdc.ir 9- www.mirzayejangali.parsiblog.com