ប្រព័ន្ធចិញ្ចឹម សត្វប្រកប ដោយ ចីរភាព

1. គង់ សារឿន (ស.ស.រ) ទូរសព្ទដៃៈ 066 699 666 អ៊ីមែលៈ kong.saroeun@sru.edu.kh ប្រព័ន្ធចិញ្ចឹមសត្វប្រកបដោយចីរភាព

2. ឥទ្ធិពលបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុលើការចិញ្ចឹមសត្វ និងយុទ្ធសាស្រ្តសម្រាលបន្ទុក IMPACTS OF CLIMATE CHANGE ON LIVESTOCK AND MITIGATION STRATEGIES

3. សំណួរត្រឹះរិះ • ចូរពន្យល់អំពីការបញ្ចេញ GHG ក្នុងវិស័យចិញ្ចឹមសត្វ ។ • តើបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុមានឥទ្ធិពលយ៉ាងដូចម្តេចទៅលើប្រជាជនដែលពឹងផ្អែកលើការចិញ្ចឹមសត្វជាអាជីពរបស់ខ្លួន ? • ចូរពន្យល់ពីឥទ្ធិពលផ្ទាល់ និងប្រយោលនៃបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុទៅលើសត្វចិញ្ចឹម និងប្រព័ន្ធចិញ្ចឹមសត្វ ។ • តើគេគួររៀបចំយុទ្ធសាស្រ្តបន្ស៊ាំការចិញ្ចឹមសត្វទៅនឹងបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុយ៉ាងដូចម្តេចខ្លះ ? • តើគេអាចសម្រាលបន្ទុកការបញ្ចេញ GHG ពីសត្វបានយ៉ាងដូចម្តេច ?

4. The effects of climate change on livestock and fisheries. • Adaptation and mitigation strategies in the livestock sector. • Livestock and soil carbon sequestration. • Gender issues in relation to livestock and climate change.

5. អាកាស ទឹក ធាតុរបស់ បរិយាកាស អាកាសធាតុ និន្នាការបរិយាកាសជាក់លាក់ និងគំរូទីតាំងជាក់លាក់កំណត់ដោយអន្តរអំពើធាតុបរិយាកាស អន្តរអំពើ O2 ចំហាយទឹក CO2 ទឹកភ្លៀង ផ្សេងៗ ព្រឹល គ្រាប់ព្រឹល ខ្យល់ Pattern Concentration កម្តៅ/សីតុណ្ហភាពព្រះអាទិត្យ កម្តៅ Cold

6. តាមធម្មជាតិមិនអាចជៀសបានតាមធម្មជាតិមិនអាចជៀសបាន អាចបន្ស៊ាំបាន យឺតៗ Existing form Quality, គម្រូនៃធាតុរបស់អាកាសធាតុ អាកាសធាតុ ដែលប្រែប្រួល ខុសប្រក្រតី ពិបាកបន្ស៊ាំ អាចជៀសបាន រហ័ស បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ តាមធម្មជាតិ ដំណើរធម្មជាតិ ការចូលរួមដោយ ទង្វើមនុស្ស បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ ដោយបង្ខំ បង្កើតសម្ពាធបញ្ហាដល់ ពិភពលោកនាបច្ចុប្បន្ន

7. បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុគឺជាបាតុភូតមួយដោយសារការបញ្ចេញនូវឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ពីចំហេះឥន្ធនៈ ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ នគរូបនីយកម្ម និងឧស្សាហូបនីយកម្មដោយវាបង្កអោយមានការប្រែប្រួលថាមពលព្រះអាទិត្យ សីតុណ្ហភាព និងកំណកអាកាស ចាប់ពីឆ្នាំ 1970 និង2004 ការបញ្ចេញ GHGs បានកើនឡើង 70 %

8. បសុសត្វ : ការបញ្ចេញGHG N2O • បសុសត្វ 18 % នៃ GHGs • ល្បើងខាងក្នុងរបស់សត្វ • លាមក (ផលសំណល់ផ្សេងៗ) • ការដាំដំណាំចំណីសត្វ និងការផលិតចំណី • ប្រភពប្រយោល : ការប្រែប្រួលលើការប្រើប្រាស់ដី និងការកាប់ព្រៃឈើដើម្បីបង្កើតដីដាំស្មៅ CH4

9. ឥទ្ធិពលបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុឥទ្ធិពលបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ កំណើនកម្ពស់ ទឹកសមុទ្រ កំណកអាកាស បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុមានឥទ្ធិពលខ្លាំងទៅលើប្រជាជនដែលពឹងផ្អែកលើការចិញ្ចឹមសត្វជាអាជីពរបស់ខ្លួន (Thornton et al., 2002) ប្រភេទសត្វ រុក្ខជាតិ និងតំបន់ធម្មជាតិ សុខភាព កសិកម្ម ព្រៃឈើ ធនធានទឹក តំបន់ឆ្នរ អត្រាងាប់ដោយសារ អាកាសធាតុ ជំងឺឆ្លង ជំងឺផ្លូវដង្ហើមដោយ សារគុណភាពខ្យល់ សំណឹកឆ្នេរខ្សាច់ ទឹកជំន់តំបន់ឆ្នេរ ចំណាយបន្ថែមដើម្បីការពារ សហគមន៍តំបន់ឆ្នរ ការបាត់បង់ជម្រក និងប្រភេទសត្វ/រុក្ខជាតិ តំបន់ត្រជាក់ ការរលាយផែនទឹកកក ទិន្នផលដំណាំ តម្រូវការស្រោចស្រព សមាសភាពព្រៃឈើ តំបន់ភូមិសាស្រ្តព្រៃឈើ សុខភាព និងផលិតភាពព្រៃឈើ ការផ្គត់ផ្គង់ទឹក គុណភាពទឹក ការធ្វើសញ្ជ័យដើម្បីទឹក

11. បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ និងឥទ្ធិពលរបស់វាក្នុងប្រទេសណេប៉ាល់ • ប្រមាណ 0.060C ក្នុងមួយឆ្នាំ • សីតុណ្ហភាពនៅភ្នំហិម៉ាឡៃកំពុងតែកើនឡើងក្នុងកម្រិតមួយដ៏លឿន • ផែនទឹកកក Rika SambaGlacier នៅតំបន់Dhaulagiri កំពុងថយចុះក្នុងអត្រា 10m ក្នុងមួយឆ្នាំ

12. បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ និងឥទ្ធិពលរបស់វាក្នុងប្រទេសណេប៉ាល់ • ផែនទឹកកក AX010 Glacier នៅ ShorongHimalនឹងលែងមាននៅឆ្នាំ 2060 ប្រសិនបើនិន្នាការបច្ចុប្បន្ននៅបន្ត • បឹងទឹកកកហិម៉ាឡៃជាង 40 សឹងតែជិតរលាយហើយ (UNEP) • មានផែនទឹកកករលាយដ៏រហ័សមានន័យថាមានបម្រែបម្រួលតាមរដូវច្រើនក្នុងលំហូរទឹកទន្លេ កង្វះទឹក ជំនន់ញឹកញាប់ និងគ្រោះរាំងស្ងួតក្នុងប្រទេស

13. បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ និងឥទ្ធិពលរបស់វាក្នុងប្រទេសកម្ពុជា • ?????? • ?????? • ?????? • ??????

14. ឥទ្ធិពលផ្ទាល់ និងប្រយោលលើសត្វចិញ្ចឹម និងប្រព័ន្ធចិញ្ចឹមសត្វ • ចំណី: បរិមាណ និងគុណភាព • ការលូតលាស់ និងគុណភាពរុក្ខជាតិចំណីសត្វ • ការប្រែប្រួលសមាសធាតុវាលស្មៅ • ការប្រប្រួលកំហាប់កាបោន អ៊ីដ្រាតរលាយក្នុងទឹក និង Nទៅតាមទិន្នផលគិតជារូបធាតុ សោះទឹកដែលទទួលបាន • កំលាយជាលិការុក្ខជាតិទៅជា ជាតិឈើ

15. ឥទ្ធិពលផ្ទាល់ និងប្រយោលលើសត្វចិញ្ចឹម និងប្រព័ន្ធចិញ្ចឹមសត្វ • សម្ពាធកម្តៅ (Heat stress) : • ការស៊ីចំណី អត្រាងាប់ ទំហំទំហាត់ តំណពូជ សុខភាព និងផលិតកម្ម • កង្វះថាមពលកើនឡើង • ទឹក: • កង្វះទឹក • មិនត្រឹមតែជះឥទ្ធិពលលើប្រភពទឹកផឹករបស់សត្វប៉ុណ្ណោះទេ • ថែមទាំងធ្វើអោយថយចុះទិន្នផលនៃប្រព័ន្ធផលិតកម្មចំណីសត្វ និងវាលស្មៅ

16. ឥទ្ធិពលផ្ទាល់ និងប្រយោលលើសត្វចិញ្ចឹម និងប្រព័ន្ធចិញ្ចឹមសត្វ • ជំងឺសត្វ និង ភ្នាក់ងារជំងឺសត្វ • ជំងឺដែលកើតពីភ្នាក់ងារអាចឆ្លងដោយ ៖ • ការរីករាលដាលចំនួនភ្នាក់ងារនៅក្នុងតំបន់អាកាសធាតុបង្គួរ (ដូចជាជំងឺកើតពីដង្កែរខាំសត្វនៅតំបន់រយៈកម្ពស់ខ្ពស់ៗ) • បម្រែបម្រួលភ្លៀងធ្លាក់ក្នុងរដូវវស្សា ដែលនេះក៏អាចនាំទៅរកការរាលដាលចំនួនភ្នាក់ងារ និងការផ្ទុះជំងឺខ្នាតធំ

17. ឥទ្ធិពលផ្ទាល់ និងប្រយោលលើសត្វចិញ្ចឹម និងប្រព័ន្ធចិញ្ចឹមសត្វ • ជំងឺសត្វ និង ភ្នាក់ងារជំងឺសត្វ • ការឆ្លងពពួកបរាសិត (ព្រូន តេញ៉ា) • អាចបាត់តុល្យភាពទ្រីប៉ាណូសូម៊ែ (Trypanotolerance) • របាយ និងឥទ្ធិពលនៃជំងឺគ្រុនចាញ់ក្នុងប្រព័ន្ធជាច្រើន • ជំងឺ Schistosomiasisនិងជំងឺ lymphatic filariasisក្នុងប្រព័ន្ធស្រោចស្រព • អត្រាងាប់ និងអត្រាឈឺដោយកម្តៅអាចកើនឡើង

18. ឥទ្ធិពលផ្ទាល់ និងប្រយោលលើសត្វចិញ្ចឹម និងប្រព័ន្ធចិញ្ចឹមសត្វ • ជីវចម្រុះ • កំណើនសីតុណ្ហភាពពិភពលោក 2.5° C ហានិភ័យខ្ពស់នៃការផុតពូជសត្វ • ពូជសត្វ/ដំណាំកម្រក្នងតំបន់អាចបាត់បង់ (ដោយសារឥទ្ធិពលបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ និងការរាតត្បាតជំងឺ)

19. យុទ្ធសាស្រ្តបន្ស៊ាំការចិញ្ចឹមសត្វយុទ្ធសាស្រ្តបន្ស៊ាំការចិញ្ចឹមសត្វ • យុទ្ធសាស្រ្តបង្កាត់សត្វ • ពង្រឹងសមត្ថភាពអ្នកចិញ្ចឹមសត្វ • ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងសត្វចិញ្ចឹម

20. ១. យុទ្ធសាស្រ្តបង្កាត់សត្វ • ស្វែងយល់ និងពង្រឹងពូជក្នុងតំបន់ • បន្ស៊ាំនឹងបញ្ហាអាកាសធាតុ (stress) និងធនធានចំណីក្នុងតំបន់ • ពូជធន់នឹងកម្តៅ • ពូជធននឹងជំងឺ • កំណែលម្អសេនេទិចក្នុងតំបន់ • ការបង្កាត់ Cross-breeding

21. ២. ពង្រឹងសមត្ថភាពអ្នកចិញ្ចឹមសត្វ • បង្កើនការយល់ដឹងពីការផ្លាស់ប្តូរផ្សេងៗក្នុងពិភពលោកs. បណ្តុះបណ្តាលពីបច្ចេកវិទ្យា និងការអនុវត្តខាងក្សេត្របរិស្ថានសម្រាប់ការផលិត និងរក្សាចំណីសត្វ កែលម្អការផ្គត់ផ្គង់ចំណីសត្វ និងកាត់បន្ថយទុរាហារូបត្ថម្ភ និងអត្រាងាប់ក្នុងហ្វូង

22. ៣. ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងសត្វចិញ្ចឹម • ម្លប់ និងទឹកជួយកាត់បន្ថយសម្ពាធកម្តៅ(stress) • ការកាត់បន្ថយចំនួនសត្វចិញ្ចឹម– ចំនួនសត្វចិញ្ចឹមកាន់តែតិចធ្វើអោយមានផលិតកម្មមានប្រសិទ្ធភាព និងការបញ្ចេញ GHG ទាបពីការចិញ្ចឹមសត្វ • ផ្លាស់ប្តូរសមាសភាពហ្វូងសត្វ(ជម្រើសយកសត្វធំជាជាងសត្វតូច) • ការគ្រប់គ្រងដោយកែលម្អនូវធនធានទឹក (ឧ. ការស្រោចស្រពដោយសម្រក់ ឬឩបករណ៍ស្រោច ការស្តុកទុកទឹកភ្លៀង)

23. ការសម្រាលបន្ទុកការបញ្ចេញ GHG ពីសត្វMitigation of livestock GHG emissions • ចំណីសម្រេចកាន់តែខ្ពស់ក្នុងរបបចំណីសត្វការបញ្ចេញ CH4 កាន់តែទាប • ការគ្រប់គ្រងកាកសំណល់សត្វ (សុខូបត្ថម្ភវត្ថុស្តុកទុកដោយគ្រប) • ការដាំដុះដំណាំកសិឧស្សហកម្ម • បន្ស៊ីស្មៅសត្វលើវាលស្មៅតាមរយៈការឃ្វាលបណ្តាក់ • ការគ្រប់គ្រងការដាំដុះដំណាំចំណីសត្វ • ជម្រើសពូជដែលលូតលាស់លឿន • បន្ថយផលិតកម្មសត្វ និងការបរិភោគសាច់សត្វ

24. សំណួរត្រឹះរិះ • ចូរពន្យល់អំពីការបញ្ចេញ GHG ក្នុងវិស័យចិញ្ចឹមសត្វ ។ • តើបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុមានឥទ្ធិពលយ៉ាងដូចម្តេចទៅលើប្រជាជនដែលពឹងផ្អែកលើការចិញ្ចឹមសត្វជាអាជីពរបស់ខ្លួន ? • ចូរពន្យល់ពីឥទ្ធិពលផ្ទាល់ និងប្រយោលនៃបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុទៅលើសត្វចិញ្ចឹម និងប្រព័ន្ធចិញ្ចឹមសត្វ ។ • តើគេគួររៀបចំយុទ្ធសាស្រ្តបន្ស៊ាំការចិញ្ចឹមសត្វទៅនឹងបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុយ៉ាងដូចម្តេចខ្លះ ? • តើគេអាចសម្រាលបន្ទុកការបញ្ចេញ GHG ពីសត្វបានយ៉ាងដូចម្តេច ?

25. អរគុណ រួមគ្នាជួយសង្រ្គោះផែនដី

26. Take-home messages • Participatory approaches to sustainable management of natural resources • Community involvement in adaptation strategies • Financial incentives • Risk management mechanisms • Awareness and education • Mitigation strategies • Innovation, research and technology development • Indigenous knowledge