CANLILAR DÜNYASINI

1. CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM, TANIYALIM

2. CANLILARI SINIFLANDIRALIM 1 Bitkileri Sınıflandıralım Bitkiler yapısal özelliklerine göre çiçekli, çiçeksiz olmak üzere iki grupta incelenir.

3. 1. ÇİÇEKSİZ BİTKİLER Bitkilerin sınıflandırılmasında iki temel grup vardır.Bunlardan biri içeksiz bitkilerdir.adından da anlaşılacağı gibi çiçeksiz bitkilerde çiçek bulunmaz.Çiçeksiz bitkiler genellikle nemli topraklarda ve ağaç gövdelerinde yaşar.

4. KARA YOSUNU Ağaç kabuklarının güneş görmeyen taraflarında, nemli duvar ya da kaya- ların üzerinde yetişir.Kara yosunlarında kök yerine köke benzeyen yapılar bu- lunur. Bu yapılarla bulunduğu yüzeyden su alır. Kendi besinini üretir.

5. CİĞER OTU Çiçeksiz bitkilerin bir diğer türüdür.Yeşil renklidir.Yassı bir yapısı vardır.Nemli topraklarda ve ağaçların üzerinde yetişir.

6. ÇİÇEKLİ BİR BİTKİDE HANGİ KISIMLAR VAR? Çiçekli bitkiler; kök, gövde, yaprak ve çiçek kısımlarından oluşur.

7. KÖK Kök bitkinin toprak altında kalan kısmıdır.Bitki kökleri farklı şekil ve görünüşte olabilir. Bazı kökler besin olarek tüketilebilir. Kökün bitkide çok önemli görevleri vardır.kökün görevlerini şöyle özetleyebiiliriz:

8. Bitkinin topreğa tutunmasını sağlar.Kök bitikinin derinliklerine doğrukök salıp, yayılarak rüzgar ve sel gibi etkenlere karşı toprağ tutunmasını sağlar. Aynı zamanda kök sayesinde bitki, toprağın derinlikletindeki suya ulaşır.Kök topraktan aldığı su ve minarellerinbitkinin diğer kısımlarına ulaşmasında rol oynar. • Topraktaki su ve çözünmüş minarelleri almayı sağlar. Bitkiler için su ve minarel maddeler çok önemlidir.Bitkinin besin üretmesi ve canlılığını sürdürebilmesi su ve çözünmüş maddeleri almasına bağlıdır.

9. Bitkiler ürettikleri besinlerin fazlasını bazı kısımlarında depo eder.Besinin depo edildiğibu kısımlardan biri de köktür.Havuç, turp ve şeker pencarı bikilerinin kökleri besin yönünden çok zengindir.Bu bitkilerin kökleri insanlar ve hayvanlar tarafından tüketilir.

10. GÖVDE Bazı bitkilerde gövde yumuşak, ince ve yeşildir. Bu tür gövdelere otsu gövde adı verilir. Bazı bitkilerin gövdeleri kalın, dayanıklı ve serttir.Bu tür gövdelere odunsu gövde adı verilir.

11. Bitkide gövdenin görevleri şunlardır: • Kökün topraktan aldığı suyu ve suda çözünmüş maddeleri, bitkinin diğer kısımlarına taşımak.Su ve mineral maddeler bitkinin yapraklarında ve diğer bazı kısımlarında kullanılır.Suyun bu kısımlara ulaşması için gövde tarafından iletilmesi gerekir. • Bitkide besin yapraklarda üretilir.Ancak besin bitkinin bütün kısımlarında kullanılır.Bitki tarafından üretilen besinin, bitkinin farklı kısımlarına taşınması yine gövde tarafından gerçekleştirilir.

12. Bitkinin toprak üsütünde bulunan çiçek, yaprak ve meyve gibi kısımları gövde tarafından taşınır. • Gövde, bitkinin dik durmasını sağlar.Bazı otsu bitki türlerinde bitki dik durmak yerine yerde sürünebilir ya da duvar gibi yüzeylere tutunabilir.

13. YAPRAK Yaprak, bitkinin en önemli kısımlarından biridir.Yapraklar genelde yeşil renklidir.Şekil bakımından birbirinden çok farklılık gösterebilir. Bitkilerde yaprakların ççok önemli görevleri vardır: • Besin yapmak.Bitkiler, topraktan aldığı suyu, havadan aldığı karbondioksiti ve güneş enerjisini kullanarak besin üretir.bu olaya fotosentez adı verilir.Fotosentez sonucunda basit şeker ve oksijen oluşur.Besin ve oksijen, hayvanlar ve insanların hayatını devam ettirmesi için çok önemli ve gereklidir.

14. Solunum yapar.Bitkilerin solunum organı yapraklardır diyebiliriz.Bitklileri gündüz ürettikleri oksijeni yapraklardan atar ve ihtiyaç duydukları karbondioksiti alır.Gece ise oksijen alır ve karbondioksiti atar. • Terleme yapar.Bitkiler topraklardan aldıkları suyun tamamını kullanamaz.Bir kısmını yapraklardan dışarı atar.Bu olay terleme olarak adlandırılır.Terleme ve gaz alışverişi, yapraklardaki gözenekler aracılığı ile gerçekleşir.Terlemede hava sıcaklığı, rüzgar ve güneş alma gibi durumların etkisi vardır.

15. ÇİÇEK Bitkinin kısımlarından biri de çiçektir.Çiçekler rengarenk görünümleri ve hoş kokuları ile doğaya güzellik katar.Çiçek bitkinin üreme yapısıdır.Çiçekte üretilen tohumlar bitkinin çoğalmasını sağlar.Çiçeğin kısımları şunlardır: • Taç yaprak: Çiçeğin renkli kısmıdır.Çiçeğe ve etrafa güzel görüntü verir.Böcekleri çiçeğe çekerek, çiçek tozlarının çevreye ve diğer çiçeklere dağılmasına yardımcı olur.

16. Çanak yaprak: Çiçeğin yeşil renkli bölümüdür.Çiçeği dışarıdan çevreler.Çiçeğin özellikle tomurcuk durumunda iken korunmasını sağlar. • Erkek üreme organı: Çiçek tozlarının üretildiği yapılardır.Çoğunlukla dişi organın etrafında yer alır. • Dişi üreme organı: Tohumun oluştuğu kısımdır.Genellikle çiçeğin ortasında bulunur • Çiçek sapı: Çiçeği dala bağlayan kısımdır.

17. HAYVANLARI SINIFLANDIRALIM Hayvanlarda da birbirine benzer farklı özellikler bulunur.Hayvanlların sınıflandırılmasında bu benzer ve farklı özellikler bulunur.genellikle onlara ait şu özellikleri inceleriz: • Beslenme şekli • Yaşama alanı • Üreme şekli • Vücut örtüsü • Omurgası

18. OMURGALI HAYVANLAR • İnek • Aslan • Papağan • Zürafa • Timsah • Balık • Yılan

19. Omurgalı hayvanlar beş gruba ayrılır: • Balıklar • Kurbağalar • Sürüngenler • Kuşlar • Memeliler • Balıklar: • Suda yaşarlar. • Yumurtayla çoğalırlar. • Çoğunlukla vücutları pulllarla kaplıdır.

20. Kurbağalar: • Derileri kaygan ve nemlidir. • Akciğer ve deri solunumu yaparlar. • Yumurtayla çoğalırlar.Yumurtadan çıkmış yavru larva olarak adlandırılır. • Sürüngenler: • Vücutları sert pullarla kaplıdır. • Yumurtayla çoğalırlar. • Akciğer solunumu yaparlar.

21. Kuşlar: • Akciğer solunumu yaparlar. • Yumurtayla çoğalırlar. • Vücutları tüylerle kaplıdır.Kanatları sayesinde uçabilirler. • Memeliler: • Akciğer solunumu yaparlar. • Doğurarak çoğalırlar. • Vücutları kıllarla kaplıdır.

22. Vücutlarında kemiklerden oluşan iskelet ve omurga bulunmayan hayvanlara omurgasız hayvanlar denir. OMURGASIZ HAYVANLAR • Kelebek • Arı • Solucan • Böcek • Kırkayak • Örümcek

23. MANTARLAR Şapkalı mantar: Mantarlar arsında yenilebilen çeşşitleri olan mantarlardır.Şapkalı mantarların yenilebilen çeşşitlerinin besin değeri yüksektir.Ancak şapkalı mantarların zehirli türleri de vardır. Küf mantarı:Besin maddelerinin bozulmasına sebep olan mantar çeşididir.Bazı maddelerin açıkte bekletilmesi sonucende üzerlerinde yeşil ya da beyaz bir örtü oluşur.Bu örtüye küf denir.

24. Antibiyotikler zararlı mikropları öldüren maddelerdir.Penisilin ilk kez peynir küfünden üretilen bir antibiyotiktir. Maya mantarları:Gözle görülemeyecek kadar küçük mantarlardır.Maya mantarlarının çeşitli peynirlerin oluşmasında ve hamurun kabarmasında rolü vardır.

25. Hastalık yapan mantarlar: • El ve ayak derisinde, parmak aralarında kaşıntıya ve derinin tahriş olmasına, • Saçların dökülmesine, • Bebeklerin ağızlarında görülen pamukçuk hastalığına, sebep olur. Buna göre mantarların yarar ve zararlarını şöyle özetleyebiliriz.

26. Mantarların Yararları • Şapkalı mantarların besleyici değeri yüksektir. • Bazı peynirlerin üretilmesinde kullanılır. • Hamurun mayalanmasını sağlar.Ekmek pasta, hamur işi besinlerin yapımında kullanılır. • Penisilin gibi antibiyotiklerin üretilmesinde kullanılır.İlaç sanayi için önemlidir.

27. Mantarların Zararları • Zehirli türlerinin yenilmesi önemli rahatsızlıklara hatta ölümlere yol açar. • Besinlerin küflenip bozulmasına sebep olur. • Saçkıran hastalığına dolayısıyla kelliğe sebep olur.El ve ayaklarda kaşıntıya derinin zarar görmesine sebep olur. • Bazı tarım ürünlerinde hastalığa sebep olur.Buğday, mısır, çavdar gibi ürünlerdeki mantar hastalıkları çiftçiler için önemli sorunlara yol açar.

28. MİKROSKOBİK CANLILAR Mikroskobik canlılar çok küçük olduğu için bir araç olmadan gözle görmek mümkün değildir.Mikroskobik canlılar mikroskopla gözlemlenebilmektedir.Mikroskobik canlılıların da mantarlar gibi yararlı ve zararlı türleri vardır.Yararlı mikroskobik canlılar sütten peynir ve yoğurt oluşmasına, üzüm suyundan sirke oluşmasını sağlar.Ayrıca topraktaki atık maddelerin çürüyerek toprağa karışmasını sağlar. Toprağa düşen ağaç yaprakları ve atıklar çürümeseydi; zamanla birikir dünya yaşanmaz bir hale gelirdi.Zararlı mikroplar ; tifo, kolera, dizanteri, verem, tetanoz ve boğaz hastalıklarına sebep olur.

29. Mikroskobik canlılar yiyecek ve içeceklerin bozulmasına sebep olur.Buzdolabına konmayıp açıkta bırakılmış besinler uygun ortam şartlarında bozulur.Normal oda sıcaklığı mikroskobik canlıların çoğalması için uygun bir sıcaklıktır.Pastörize etmek gıdaları saklamada kullanılan yöntemlerden biridir. Pastörize edilen sütteki mikroplar öldürülür, daha sonra hava almayacak şekilde ambalajlanır.Böylece en çabuk bozulan besinlerden olan sütü uzun süre saklamak mümkün olur.