Детаксикација: Ефектот на трошокот на трудот врз вработеноста во Македонија

1. Детаксикација: Ефектот на трошокот на трудот врз вработеноста во Македонија Вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски Универзитет Американ Колеџ Скопје Факултет за деловна економија

2. вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски, Универзитет Американ Колеџ-Скопје Структура на презентација • Мотивација • Макроекономски перформанси • Пазар на труд • Оданочување на труд • Емпириски студии • Емпириски модел • Методологија и податоци • Резултати и дискусија

3. вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски, Универзитет Американ Колеџ-Скопје Мотивација • Спроведени даночни реформи • Даноци • Социјални придонеси • Концепт на бруто плата • Состојби на пазар на труд • Оценка на ефекти • Насоки за политиката

4. вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски, Универзитет Американ Колеџ-Скопје Макроекономски перформанси

5. вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски, Универзитет Американ Колеџ-Скопје Пазар на труд (2009 год.)

6. вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски, Универзитет Американ Колеџ-Скопје Висока невработеност - причини • Слаба почетна позиција • Низок раст на економијата и ниско создавање работни места • Високо даночно оптоварување (трошок за труд)

7. вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски, Универзитет Американ Колеџ-Скопје Оданочување на труд (1) • Даночен јаз помеѓу трошок за труд и нето плата • (Де)Мотивација за: • 1) (барање на) работа – на работоспособното население; и за • 2) вработување – на работодавачите • Сива економија и искривени релативни цени

8. вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски, Универзитет Американ Колеџ-Скопје Оданочување на труд (2) • Намалување на оданочување може да влијае врз пораст на вработеност • Ефектот врз вработеноста зависи од: • даночна инциденца; • еластичност на понуда и побарувачка.

9. вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски, Универзитет Американ Колеџ-Скопје Оданочување на труд – емпириски студии • Оценка на: • 1) еластичност на побарувачка и на 2) ефект на пренесување (pass-through effect) • Еластичност на побарувачка: -0.2 до -0.4 (Светска банка); Behar (2009), -0.24 во ЕУ-10; Западен Балкан, -0.21 (Светска банка) • Ефект на пренесување: релативно низок • Пресметките се несигурни или „неочекувани“

10. вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски, Универзитет Американ Колеџ-Скопје Споредба на даночно оптоварување

11. вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски, Универзитет Американ Колеџ-Скопје Модел • Модел на побарувачка на труд • Et = α + β1lnWt + β2PITt + β3SCt + β4lnПt + β5PTt + εt • Разграничување на оптоварување на оптоварување со соц. придонеси и со ПДД – причина: доминацијата на нискоквалификувани работни места во транзициските земји; • контролна променлива за воведувањето на концептот на бруто плата од 2009, што се смета дека извршило одреден ефект врз намалување на сивата економија во земјата.

12. Метод и податоци • Податоци: квартални за период 1998:Q1-2010:Q3 • АРС одДЗС (интерполација на вработеноста пред 2004); • Плати од ДЗС; • Деловниот вишок на фирмите добиен како резидуал; • Фискалните променливи од МФ. • Применет сезонски филтер • Метод на векторска корекција на грешки • Сите серии се интегрирани од ред еден; • Идентификуван еден коинтеграциски вектор. вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски, Универзитет Американ Колеџ-Скопје

13. вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски, Универзитет Американ Колеџ-Скопје Резултати и дискусија (1)

14. вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски, Универзитет Американ Колеџ-Скопје Резултати и дискусија (2) • Во услови на висока невработеност, фирмите „конзумираат“ дел од намаленото даночно оптоварување (институции на пазарот на труд); • Продуктивноста на фирмите (нето оперативниот вишок) позитивно влијае врз вработеноста (0.15-0.23 п.п.) • Се отфрла претпоставката за позитивен ефект од воведувањето рамен данок врз вработеноста

15. вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски, Универзитет Американ Колеџ-Скопје Резултати и дискусија (3) • Реформата во системот на социјални придонеси извршила големо влијание врз вработеноста (1.8-3.0 п.п.) • доминација на нископродуктивни работни места • пониско ниво на вработеност • Новиот концепт на бруто плата позитивно влијаел врз вработеноста (сива економија и подобрена наплата)

16. Заклучок Наодите робустно сугерираат дека социјалните придонеси претставуваат значајно оптоварување на трудот; Спротивно на ова, ефектот од оптоварувањето со персонален данок е незначаен; Реформата на бруто платата, барем делумно, влијаела врз пренесување на неформалната во формалната вработеност, па оттаму најверојатно влијаела и врз намалување на сивата економија во земјата. вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски, Универзитет Американ Колеџ-Скопје

17. Препораки • Според наодите на оваа студија: • владата се советува да продолжи да ги намалува социјалните придонеси, најверојатно веднаш штом состојбата на буџетот се подобри какошто кризата згаснува; и • доследната примена на концепцијата на бруто плата со сите нејзини придружни мерки, вклучувајќи ги и напорите на УЈП да вложува во наплатата на приходите за социјално осигурување, треба да остане важна оперативна активност како средство за барем парцијално намалување на неформалната економија. вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски, Универзитет Американ Колеџ-Скопје