Η ΑΣΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

1. Η ΑΣΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΗΣΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Αλέξιος ΤΑΤΤΗΣ, Δ.Ν. Μάρτιος 2013

2. ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗΣ • Δικαιοπολιτική θεμελίωση: • Γενικός κανόνας: ο εκάστοτε ζημιωθείς φέρει ο ίδιος το βάρος της ζημίας του. Η μετακύλιση του βάρους αυτού (αποζημίωση) στον ζημιώσαντα απαιτεί συγκεκριμένη θεμελίωση. • Πταισματική ευθύνη: θεμέλιο επανορθωτικής δικαιοσύνης • Ευθύνη από διακινδύνευση: θεμέλιο διανεμητικής δικαιοσύνης • Θεμελίωση υπό το πρίσμα της ΟΑΔ: • Οι κανόνες περί ιατρικής ευθύνης και αποζημίωσης (πρέπει να) θεμελιώνονται στην οικονομική αποτελεσματικότητα • Ζητούμενο η δημιουργία κινήτρων ώστε οι εμπλεκόμενοι να συμπεριφέρονται με τρόπο που αυξάνει την κοινωνική ευημερία

3. ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΟΑΔ • Μικροοικονομική θεωρία: • Υπόθεση του ορθολογικού υποκειμένου (homo economicus), το οποίο (υπό συνθήκες πλήρους πληροφόρησης) δρα με σκοπό τη μεγιστοποίηση του προσωπικού του οφέλους. • Οικονομικά της ευημερίας: • Η κοινωνική ευημερία είναι συνάρτηση της αύξησης των ατομικών χρησιμοτήτων (ωφελειών). Η ατομική χρησιμότητα συναρτάται με την αυτονομία επιλογών και εκφράζεται μέσω της προθυμίας προς πληρωμή. • Κατά Paretto αριστοποίηση: οικονομικά άριστη είναι μια κατάσταση στην οποία δεν είναι νοητή η βελτίωση της θέσης κάποιου εμπλεκόμενου μέρους χωρίς την χειροτέρευση της θέσης κάποιου άλλου.

4. ΚΥΡΙΟΙ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ ΟΑΔ • R. Coase: • Σε ένα κόσμο με μηδενικά συναλλακτικά κόστη, για την επίτευξη της άριστης κατανομής των πόρων (μεταφορά τους στις πολυτιμότερες χρήσεις τους) αρκεί να αναπτυχθούν αγορές που επιτρέπουν εκούσιες συναλλαγές. • Οι νομικοί κανόνες δεν επηρεάζουν την κατανομή των πόρων, αλλά έχουν μόνο διανεμητικά του εισοδήματος αποτελέσματα. • R. Posner: • Το νομικό σύστημα, στον πραγματικό κόσμο, καλείται να εξασφαλίσει τη διενέργεια οικονομικά αποτελεσματικών συναλλαγών, οι οποίες δεν διεξάγονται λόγω υψηλού συναλλακτικού κόστους. • Σκοποί της ΟΑΔ: • Ερμηνεία των συνεπειών των κανόνων δικαίου • Δεοντολογία

5. Η ΒΙΟΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΙΑΤΡΟΥ - ΑΣΘΕΝΟΥΣ • Πρόκειται για μια κατά κανόνα εκούσια σχέση που μεγιστοποιεί την κοινωνική ευημερία, μέσω της αύξησης των ωφελειών των μερών (αποκατάσταση υγείας του ασθενούς, αμοιβή του ιατρού). • Η σχέση εκτυλίσσεται σε ένα πλαίσιο πληροφοριακής – γνωσιακής ανισορροπίας και, ιδίως στη δημόσια παροχή υπηρεσιών υγείας, έχει στοιχεία μαζικότητας. • Βασικό διακύβευμα της σχέσης (και κριτήριο της επιτυχίας της) είναι η επίτευξη του θεραπευτικού της στόχου. • Πως ρυθμίζεται η κατανομή του κινδύνου της αποτυχίας;

6. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ • Γενική αρχή: • Ο κίνδυνος κατανέμεται σε αυτόν που μπορεί να τον αποτρέψει αποτελεσματικότερα (δηλ. με το μικρότερο δυνατό κόστος) • Η κατανομή του κινδύνου επηρεάζει και την τιμή της παροχής (εσωτερίκευση του κόστους πιθανής δυσμενούς εξέλιξης) • Η επέλευση του κινδύνου και η συνακόλουθη αποζημίωση θεωρούνται οικονομικά αναποτελεσματικές καταστάσεις (καθώς μειώνεται η κοινωνική ευημερία) – κρίσιμη η πρόληψη • Οριακό κόστος αποτροπής = οριακό όφελος αποτροπής • Κανόνας Learned Hand (περί αμέλειας): C<p*D • Προβλέψιμοι κίνδυνοι • Μη προβλέψιμοι κίνδυνοι (τυχηρά): τίθεται ζήτημα ασφάλισης, υπό την επιφύλαξη του επιπέδου «αποστροφής του κινδύνου»

7. ΕΥΘΥΝΗ ΓΙΑ ΙΑΤΡΙΚΟ ΣΦΑΛΜΑ • Ευθύνη συμπεριφοράς και όχι αποτελέσματος (και μάλιστα για επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες) • Μέτρο ευθύνης η lege artis διενέργεια ιατρικής πράξης: πρόκειται για κανόνα δικαίου απολύτως συμβατό με τη γενική αρχή περί κατανομής του κινδύνου • Η lege artis συμπεριφορά είναι αυτή καθ΄εαυτή αποτελεσματικό μέτρο αποτροπής των προβλέψιμων κινδύνων • Ενσωματώνει: • Το κόστος απόκτησης εξειδικευμένης γνώσης & εμπειρίας • Το κόστος χρήσης και διατήρησης του απαραίτητου για την εκάστοτε ιατρική πράξη εξοπλισμού • Ουσιαστικά η επίδειξη lege artis συμπεριφοράς συνιστά «απόδειξη» της ενσωμάτωσης του κοινωνικά άριστου κόστους αποτροπής και αντιστρόφως • Είναι προφανώς νοητή η ασφάλιση για τέτοιου τύπου αποζημίωση • Προληπτική λειτουργία: απειλή αποζημίωσης λειτουργεί ως κίνητρο αποτροπής ζημιάς, τουλάχιστον για τους προβλέψιμους κινδύνους

8. ΕΥΘΥΝΗ ΓΙΑ ΣΦΑΛΜΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ • Πληροφοριακή ανισορροπία – τίθεται ζήτημα «πλάνης» • Ενσωμάτωση της παραμέτρου των μη προβλέψιμων κινδύνων στη λήψη της απόφασης • Και πάλι το κόστος αποτροπής είναι για τον ιατρό χαμηλό (ποιο θα είναι το σχετικό κριτήριο επιμέλειας;) • Ο κίνδυνος για μη προβλεπόμενες ζημιές κατανέμεται καταρχήν στον ασθενή, υπό την αίρεση ότι έχει ενημερωθεί

9. ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ • Άριστο ύψος ζημιών (ελαχιστοποίηση του κόστους των ζημιογόνων πράξεων και μεγιστοποίηση της κοινωνικής ευημερίας): κάλυψη του συνόλου της ζημιάς, ώστε να δημιουργούνται κίνητρα αποτροπής • Άριστο μέγεθος παροχής ιατρικών υπηρεσιών: επηρεάζεται από το κόστος παροχής τους, σε συνδυασμό με τα κόστη αποζημιώσεων και κόστη ασφάλισης • Σε ό,τι αφορά στη στάθμιση ποιότητας παροχής υγείας και επιδικαζόμενων αποζημιώσεων ισχύει η συνάρτηση: Οριακό κόστος βελτίωσης ιατρικών υπηρεσιών = οριακό κόστος αποζημίωσης