Ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες: παρεμβάσεις στο πλαίσιο της τάξης

1. Ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες: παρεμβάσεις στο πλαίσιο της τάξης Η. Ε. Κουρκούτας

2. Ορολογία /αιτιολογία μαθησιακών δυσκολιών • Ορολογία (πληθώρα όρων-σύγχυση) • Μαθησιακές δυσκολίες (ΜΔ) • Ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (ΕΕΑ) • Ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (ΕΜΔ) • Δυσκολίες μάθησης (ΔΜ) • Ο όρος Ειδικές μαθησιακές δυσκολίες είναι αυτός που συνηθίζεται για την συγκεκριμένη κατηγορία . • Ο όρος Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες είναι γενικός και αφορά όλες τις κατηγορίες μαθητών με δυσκολίες παρόλο που χρησιμοποιείται λανθασμένα από κάποιους για μαθητές με ΜΔ

3. Μορφές /είδη ειδικών μαθησιακών δυσκολιών (Ε.Μ.Δ.) Δυσλεξία Δυσαναγνωσία (αναγνωστικές δυσκολίες) Δυσαριθμία Δυσορθογραφία Δυσγραφία

4. Αιτιολογία: οι ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ (Ε.Μ.Δ.): • Δεν οφείλονται σε ψυχολογικούς, κοινωνικούς και οικογενειακούς παράγοντες • Δεν οφείλονται σε ελλιπή προετοιμασία /μαθησιακή υποστήριξη, σε χαμηλό Δ.Ν. • Υποστηρίζεται ότι οφείλονταισε ενδογενείς νευροφυσιολογικούς παράγοντες (νευροφυσιολογικές δυσλειτουργίες) (π.χ. ελλιπής φωνολογική αποκωδικοποίηση, προβλήματα οπτικής -χωρικής αντίληψης, δυσλειτουργίες στη βραχύχρονη μνήμη, έλλειψη ενεργοποίησης πεδίων της γλώσσας στον εγκέφαλο, κλπ.) • Δεν γνωρίζουμε εάν οι νευροφυσιολογικοί παράγοντες οφείλονται σε γενετικούς λόγους • αυτό που χαρακτηρίζει τις Ε.Μ.Δ. είναι ένα ΧΑΣΜΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΑΥΤΌ ΠΟΥ ΓΑΙΝΕΤΑΙ ΝΑ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΠΙΤΥΧΟΥΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥΣ που έχουν τελικά στο σχολείο

5. Οι (αποκαλούμενες γενικά) Δυσκολίες μάθησης ή Δυσκολίες στη μάθηση διαφέρουν από τις ειδικέςμαθησιακές δυσκολίες, συνιστούν συνήθως συσσώρευση μαθησιακών κενών και οφείλονται κυρίως σε εξωγενείς παράγοντες: • ψυχολογικούς, κοινωνικούς, οικογενειακούς • έλλειψη προετοιμασίας /επαρκούς γονικής υποστήριξης /κινήτρων, ελλιπούς κατανόησης • προβλήματα ενσωμάτωσης στο σχολείο (προβλήματα με το δάσκαλο της τάξης /με συμμαθητές /θυματοποίηση κοκ.) • κακής διδασκαλίας, ίσως και χαμηλού Δ.Ν.

6. Επιδημιολογικά στοιχεία • Ειδικές Μαθησιακές δυσκολίες και οι Δυσκολίες στη Μάθηση: κύρια αιτία παραπομπής στα Τμήματα Ένταξης (Τ.Ε.) (50-60% παιδιών που παραπέμπονται) • Αγόρια /κορίτσια: 3/1 • Εντοπίζονται συνήθως από το δάσκαλο και αφορούν αποκλειστικά την ακαδημαϊκή λειτουργία του παιδιού και η επίσημη διάγνωση δίνεται από το ΚΕΔΔΥ για την παραπομπή στα Τ.Ε. • Λόγω έλλειψης κατάλληλης αντιμετώπισης παλαιότερα • πολλά παιδιά με Ε. Μ.Δ. εγκατέλειπαν το σχολείο, ενώ κάποια που δεν έχουν υποστηριχτεί επαρκώς έχουν κακή ακαδημαϊκή, καθώς και μειωμένη επαγγελματική εξέλιξη

7. Γενικά χαρακτηριστικά που αφορούν τις Ε.Μ. Δ. • Τα παιδιά με Ε. Μ.Δ. έχουν χαμηλότερες επιδόσεις από την ικανότητα της ηλικίας τους • Τα παιδιά με Ε. Μ.Δ. παρά τις αδυναμίες τους διατηρούν πολλές άλλες δεξιότητες /ικανότητες • Πολλά παιδιά με Μ.Δ. είναι συγχρόνως χαρισματικά • Οι Ε. Μ.Δ. συνήθως αναγνωρίζονται από το δάσκαλο, εφόσον υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις • Οι μαθητές με Ε. Μ.Δ. τείνουν να αποκρύπτουν τις δυσκολίες /αδυναμίες τους • Η τυπική διάγνωση γίνεται μετά τη 2α-3η Δημοτικού (μέσω του ΚΕΔΔΥ μετά από παραπομπή του συμβούλου με τη σύμφωνη γνώμη των γονέων) • Υπάρχουν πλέον όμως δυνατότητες για πρώιμη ανίχνευση • Η πρόγνωση για την εξέλιξη των Ε. Μ.Δ. δεν είναι καλή όταν δεν διασφαλίζεται μία έγκαιρη και συστηματική παρέμβαση

8. Γενικά ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά • Δεν υφίσταται ένα συγκεκριμένο προφίλ παιδιών με Ε. Μ.Δ. • Τα έντονα αισθήματα ματαίωσης που προκαλούνται από την ακαδημαϊκή αποτυχία και η αδυναμία τους να κάνουν τα στοιχειώδη (π.χ. να διαβάσουν) αποτελούν τα δύο βασικά κοινά χαρακτηριστικά των παιδιών με Ε.Μ.Δ. • Τείνουν να αποδίδουν τις αποτυχίες τους στην αδυναμία /βλακεία τους ή στην κακή τύχη • Όταν ο εκπαιδευτικός δεν είναι ενήμερος για τη ιδιαίτερη φύση /προέλευση των Ε. Μ.Δ. τείνει να απορρίπτει /επικρίνει αυτά τα παιδιά • Πολλά παιδιά με Ε.Μ.Δ. συναντούν προβλήματα στην ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων • Ένα ποσοστό αυτών των μαθητών μπορεί να μην είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις κοινωνικές απαιτήσεις των σχέσεων

9. Γενικά ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά (συν.) Πολλά από αυτά τα παιδιά εξαιτίας των ματαιώσεων, επικρίσεων ή απόρριψης από γονείς, δασκάλους ή συμμαθητές μπορεί να αναπτύξουν: • Χαμηλή αυτοεικόνα-αυτοπεποίθηση • Έλλειψη αντοχής στις ματαιώσεις • Υπερευαισθησία • Αρνητικά συναισθήματα /καταθλιπτικές τάσεις • Αρνητικές στάσεις /αντιδραστικότητα απέναντι σε εκπαιδευτικούς • Συμπεριφορικά προβλήματα • Συμπεριφορικές εκρήξεις

10. Γενικά ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά (συν.) Έχουν αναφερθεί επίσης δεδομένα για: • Ελλιπή ανάπτυξη διαπροσωπικών /κοινωνικών δεξιοτήτων • Τάσεις απομόνωσης /μοναξιάς • Ότι συχνά μπορεί να ερμηνεύουν αρνητικά τα κοινωνικά ερεθίσματα • Συχνά πέφτουν θύματα απόρριψης, αποκλεισμού από τις ακαδημαϊκές και κοινωνικές δραστηριότητες • Θύματα εκφοβισμών και συστηματικών επιθετικών ενεργειών από συμμαθητές • Κατάθλιψη /αντικοινωνικές τάσεις (εφηβεία) • Εγκατάλειψη σχολείου όταν δεν βοηθιούνται (εφηβεία)

11. Παρεμβάσεις στο πλαίσιο του της Τάξης και του Σχολείου • Εντοπισμός από το δάσκαλο (προϋποθέτει τη επιμόρφωση /γνώση /ευαισθητοποίηση από την πλευρά των εκπαιδευτικών) • Πρόωρη έγκυρη (εξειδικευμένη) διάγνωση (αργότερο μέχρι τέλος 2ας Δημοτικού) • Εξειδικευμένη ΜαθησιακήΥποστήριξη (τμήμα ένταξης /ή εκτός σχολείου) • Ψυχολογική υποστήριξη από το δάσκαλο της τάξης (ενίσχυση, επιβράβευση /αλλαγή θέσης –προσπάθεια καταπολέμησης της απομόνωσης)

12. Συνεργασία του δασκάλου με το δάσκαλο του τμήματος ένταξης για τη διαμόρφωση της ύλης διαφοροποιημένη /εξατομικευμένη / προσωποποιημένη διδασκαλία • Συμμετοχή σε ψυχοπαιδαγωγικά προγράμματα για την ενίσχυση της αυτοεικόνας και την ανάπτυξη διαπροσωπικών δεξιοτήτων • Εξατομικευμένη συμβουλευτική υποστήριξη παιδιού και γονέων, όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο • Η συνεργασία όλων των ειδικών μεταξύ τους, καθώς και μεταξύ σχολείου και γονέων είναι απαραίτητη • Στόχος είναι να αναπτύξει το παιδί τις μαθησιακές και ψυχοκοινωνικές δεξιότητες που μπορεί και να βρει μια θέση /ένα ρόλο /μία ταυτότητα στο πλαίσιο της τάξης και της οικογένειας.